Başkanlık sistemi Türkiye iktisadı için bir felaket oldu. Son bir yılda Cumhuriyet tarihinin en süratli artan enflasyonunu yaşadık. Bu ortada üç kur krizi oldu (2018 Rahip Brunson Krizi, 2020 yazı ve 2021 sonbaharı krizleri), dolar 4.5 TL’den 18.6 TL’ye fırladı. Milyonlarca insan yoksulluğa sürüklendi.
Bunlara karşın AKP’nin oyu neden hâlâ yüzde 30’un üzerinde? Ve daha kıymetlisi, neden son aylarda AKP’nin oylarında bir kıpırdanma, küçük de olsa bir artış var?
Farklı kamuoyu araştırma şirketleri geçtiğimiz aylarda AKP’nin oylarında artış tespit etti. Örneğin Yöneylem Araştırma’nın datalarına nazaran AKP’nin oylarında Ekim ayında Ağustos ayına nazaran 3 puanlık artış yaşandı, yüzde 32.4’e çıktı. Metropol’ün araştırmasında da kararsızların oranında azalma, iktidar partisinin oylarında artış görülüyor. İktisatta yaşananlara karşın bu nasıl mümkün oluyor?
AKP’nin oylarının yüzde 30’dan daha aşağıya inmemesi başka sorun fakat son aylarda yaşanan artış bana kalırsa büyük oranda bir davranış kalıbıyla ilgili: Balık hafızalı olmamız.
Balık hafıza yalnızca bugüne mahsus bir olgu değil. Hatta yalnızca Türkiye’ye has bir olgu da değil. “Fıtrat”la mı, eğitim düzeyiyle mi ilgili bilmiyorum lakin seçmen oy tercihini belirlerken çoklukla son bir yılı pahalandırıyor.
Doların 8-9 liradan birkaç ayda 18 liraya, enflasyonun yüzde 10’lu düzeylerden yüzde 50’nin üzerine çıktığı günlerin anısı belleğimizde yavaş yavaş külleniyor. Dolar aylardır 18 TL civarında yatay seyrediyor. O denli ki, geçtiğimiz günlerde birinci defa kur muhafazalı mevduatta Hazine tarafından ‘kur getirisi’ ödenmedi. Dolardaki üç aylık artış oranı, bankaların verdiği yüzde 13-15’teki enflasyonun altında kaldı.
Çünkü Türk Lirası’nın kıymeti artık hür piyasada değil Ankara’da belirleniyor. Türkiye müdahaleli kur rejimine geçti. Kura müdahale için yılbaşından bu yana Merkez Bankası rezervlerinden 100 milyar dolardan fazla döviz satıldı. Dolar bütün dünyada bedel kazanır, Euro, Sterlin, Yen görülmemiş düzeylere gerilerken TL’nin bir müddettir yatay seyretmesinin nedeni bu.
Yani aslında iktidar eski Rize Milletvekili Şevki Yılmaz’ın bu yılbaşında verdiği öğüde uydu. Yılmaz şöyle demişti: “Seçimlere gelmeden AK Partisi’nin kasanın ağzını açması lazım. Efendim, 700 ton altınımız var, Merkez Bankası’nda şu kadar dolarımız var diyorsunuz. Kime bırakacaksınız? Bu hırsızlara mı?”
Rezerv satışıyla doların denetim edilmesi enflasyondaki ivmenin de azalmasına neden oldu. Enflasyon ortadan kalkmadı, fiyatlar hâlâ artıyor fakat artış suratı yavaşladı.
Kurda sağlanan istikrar sanalmış, rezerv satışları dursa Türk Lirası kim bilir nerelere düşermiş, Merkez Bankası’nın Swap (Para takası) hariç rezervi eksi 58.5 milyar dolara düşmüşmüş, seçimden sonra Türkiye’yi bir felaket bekliyormuş… Bunlar ekonomistlerin gündemi. Seçmen dün olduğu üzere bugün de cüzdanının anlık durumuna bakıyor.
Önümüzdeki aydan itibaren yıllık enflasyon baz tesiriyle gerilemeye başlayacak. Aylık enflasyon geçen Aralık’ta yüzde 13.58, Ocak’ta yüzde 11.10 üzere inanılmaz düzeylere fırlamıştı. Yıllık enflasyon geçen yılın tıpkı ayının verisine nazaran hesaplandığı için bu Aralık ve Ocak’ta düşüyormuş üzere gözükecek. Fiyat artışları duracak mı yani? Hayır durmayacak, artırımlar tam gaz devam edecek fakat iktidar yıllık enflasyondaki düşüşü propaganda için zirve tepe kullanacak. Balık hafızalı seçmenin bir kısmı bundan etkilenecek.
Muhalefetin alternatif iktisat programını bir an evvel açıklaması, “Biz daha düzgün yönetiriz” tezini ortaya koyması lazım.
Yoksa atı alan Üsküdar’a yeniden geçebilir.