ANKARA – Seçim tarihi netleşmese de yarın seçim olacak üzere partiler hazırlıklarını yaptıklarını tabir ediyor, bu istikamette ittifakların yapısı belirginleşiyor. Cumhur İttifakı ve Millet İttifakı’nın akabinde Türkiye siyasal hayatına 24 Eylül’de katılan Emek ve Özgürlük İttifakı’nın pozisyonu bilhassa cumhurbaşkanlığı seçimlerinde “kilit” ya da “anahtar” olarak bedellendiriliyor.
Halkların Demokratik Partisi (HDP), Türkiye Personel Partisi (TİP), Emek Partisi (EMEP), Toplumsal Özgürlük Partisi (TÖP), İşçi Hareket Partisi (EHP) ve Sosyalist Meclisler Federasyonu’nun (SMF) oluşturduğu “Emek ve Özgürlük İttifakı’nın attığı adımları, yapısını, avantajlarını ve dezavantajlarını Rawest Araştırma Genel Müdürü Roj Girasun’la konuştuk.
‘EMEK VE ÖZGÜRLÜK İTTİFAKI YENİ BİR İTTİFAK DEĞİL’
Cumhurbaşkanlığı seçimlerinin belirleyicisinin Emek ve Özgürlük İttifakı olduğunu belirten Roj Girasun’a nazaran bu süreçte ittifakın daha merkezde siyaset üretmesi gerekiyor. İttifakın oy potansiyeli manasında HDP’ye katkısının çok fazla olmadığını belirten Girasun, HDP’ye “emanet oy vermiş” seçmenlerin CHP’ye geri döndüğünü, AK Parti’den kopan Kürt seçmenlerin birinci adresinin de “şaşırtıcı” halde CHP olduğunu söyledi. Girasun’un sorularımıza karşılıkları şu formda sıralandı:
Emek ve Özgürlük İttifakı 24 Eylül’de kamuoyuna deklare edildi. Farklı yapıların da içinde olduğu uzun bir çalışma devrinin sonunda ittifak doğdu. Kelam konusu ittifak size nazaran nereden nereye geldi?
Emek ve Özgürlük İttifakı yeni bir ittifak değil. Geçmiş bir tecrübe ve sol ittifakta bir gelenek var. 1991’de SHP-HEP ittifakından başlatıp, 1995 seçimlerinde SİP ile devam eden, 2002’de Demokratik Halk Partisi (DEHAP) listesinden Türkiye sosyalist hareketinin sembol isimlerinin aday olduğu bir liste de hatırlıyoruz. 2007’de ‘Bin Umut Adayları’nda da Levent Hükmî, Ufuk Uras, Baskın Oran üzere isimler vardı. 2011’den sonra ise bu daha güçlü halde hissedilmeye, görülmeye başlandı. 2011 Genel seçimlerinde Ertuğrul Kürkçü, Sırrı Süreyya Lider üzere isimler HDP geleneğinden gelen partilerle görünürdü. Bu manada yeni bir ittifak yok. Geçmişte denenmemiş bir şey yok. Kimi sonuçlar var.
.
‘TÜRKİYELİLEŞME HAKİKAT BİR STRATEJİ’
Bugün geçmişten farklılaşan noktalar yok mu?
HDP’nin kuruluşu bu sol ittifaklar bileşeninde bir sorundu. HDP, HDK’ye müdahil olan sosyalist partilerle Kürt siyasetinin bir ortada duracağı taban olarak okundu. Bunun üzerine kuruldu. Türkiye’ye açılan bir sol birliktelikti. Kürt siyasetinin de Türkiyelileşmesi projesi üzerine kurulan bir HDP’den bahsediyoruz. Türkiye’deki sosyolojik değişime, Kürt seçmenin Türkiyelileşmesi problemine dönüp baktığınız vakit HDP’nin buna uygun bir siyasal süreç başlatmış olması, bu serüvene uygun bir lisan örmeye başlaması olumlu bir şey. Türkiyelileşme hakikat bir strateji. Lakin bu Türkiyelileşmenin aktörleri yanlışsız mu diye soracak olursanız buna yanıtım birebir netlikte değil.
‘EMEK VE ÖZGÜRLÜK İTTİFAKI’NA DÖNÜP BAKTIĞIMIZDA TOPLUMDA YARATTIĞI HEYECAN YOK’
Bugün sosyalist hareketle kurulan Emek ve Özgürlük İttifakı’na dönüp baktığımızda toplumda yarattığı heyecan yok. 24 Haziran 2018 seçimlerinde TİP’in bugünkü milletvekillerinin bir kısmı HDP listelerinden girenlerdi. SYKP’den Tülay Hatimoğulları da tekrar bu seçimde HDP’den vekil seçilmişti. 24 Haziran 2018’deki seçim ittifakının genişlemiş bir versiyonunu görmüyoruz. İttifakta aslında genişlemeden çok 2018’e nazaran bir küçülme var. Bileşenler açısından büyük bir genişleme yok. 24 Haziran 2018 seçimlerine göre oy karşılığı üretmesi açısından bu ittifakın daha az manası olduğunu tabir edebilirim.
‘BUGÜN ÖBÜR BİR TABLO VAR’
Emek ve Özgürlük İttifakı’nın toplumda yarattığı heyecanın olmadığını söylediniz. Bunu açabilir misiniz?
7 Haziran 2015 ve 24 Haziran 2018 seçimlerinde HDP’nin barajı aşmasıyla ilgili bir risk vardı. Türkiye’de toplumsal demokratların, CHP’ye de oy veren kentli solun kıymetli kısmında yeni bir arayış vardı. Bu arayış HDP’ye sempatileri olsa dahi oy takviyesine dönüşmemişti. 24 Haziran 2018 seçimlerinde Türkiye solundan isimlerin HDP’deki varlığı HDP’ye kıymetli bir oy geçişi bu kesitlerden sağladı. HDP’nin barajı geçmesini isteyen lakin tıpkı vakitte Kürt siyasetini kendisine uzak bulan birtakım çevreler, Türkiyeli sosyalistleri aday olarak gördüğü vakit barajı aşma motivasyonuyla daha rahat oy vermişti. HDP’nin 7 Haziran’da fırtına estirdiği devirde Türkiye’nin Batı’sında oylarını artırdığını gördük. 24 Haziran 2018’de HDP Türkiye metropollerinde oyunu artırdı. Bu hem baraj hem de Ahmet Şık, Oya Ersoy üzere isimlerle alakalı bir motivasyondu. Zira oy geçişkenliğini kolaylaştırdılar. 24 Haziran seçimleri HDP’nin oy açısından sosyalist solla ittifakın en yüksek oy getirdiği periyot oldu. Lakin bugün diğer bir tablo var.
Rawest Araştırma Genel Müdürü Roj Girasun
‘HDP’YE EMANET OY VERMİŞ SEÇMENLERİN CHP’YE GERİ DÖNDÜĞÜNÜ GÖRÜYORUZ’
Bugünkü öteki tablo nedir?
Bugün HDP’nin barajı geçme üzere bir sorunu gözükmüyor zira baraj yüzde 7’ye indirildi. Artık CHP’li bir adayın iktidar alternatifi olarak ortaya çıktığını görüyoruz. Bahsi geçen cumhurbaşkanı adayları CHP’li isimler. Bu iki problem bize bir şey söylüyor. Bu yeni ittifakın yeni devirde HDP’ye çok oy getirebileceğini göstermiyor. Fakat bu ittifak tam da bu haliyle kaçabilecek oyları duraksatabilecekse başarılı bir ittifak olabilir. Meclis’te güçlü bir solun temsilinin CHP’nin de elini güçlendireceği ya da GÜZEL Parti’yi törpüleyebileceği, emeğin konuşulabileceği kanaatini toplum nezdinde güçlendirebilirse, HDP’nin mevcut oylarını koruyabilirse başarılı bir ittifak olabilir. Fakat bugün gördüğümüz kentli toplumsal demokratların, HDP’ye emanet oy vermiş seçmenlerin CHP’ye geri döndüğünü görüyoruz. Geçmişte CHP’ye oy vermiş, son iki genel seçimde HDP’yi tercih eden Kürt Alevilerin de CHP’ye hakikat bir geri dönüşü olduğunu görüyoruz. Emek ve Özgürlük İttifakı’nın, Kürt Alevileri ve kentli toplumsal demokratları tutması fayda sağlayabilir. Bu manada başarılı olabilir.
‘CUMHURBAŞKANLIĞI SEÇİMLERİNİN BELİRLEYİCİSİ EMEK VE ÖZGÜRLÜK İTTİFAKI OLACAK’
Altılı Masa’nın çalışma şekline, önderlerin bir ortaya gelip buluşmalarına iktidar kanadından tenkit getiriliyor. Emek ve Özgürlük İttifakı’nda ise başkanlar seviyesinde daima bir görüşmeden çok oluşturulan uyum çalışmalar yürütüyor. Emek ve Özgürlük İttifakı’nın “daha kapalı bir yapı” olduğuna dönük de değerlendirmeler var. Siyasal manada hangi metot daha hakikat?
Seçim sürecine şimdi girmiş değiliz. Seçim birinci gündem ancak şu an aday adayları üzerinden yürütülen bir tartışma var. Bu tartışma şu an Türkiye’de muhalefetin program anlatabilme yeteneğini ve marifetlerini köreltiyor. Muhalefetin iş birliği yerini zehirliyor. Bu cins tenkitlerin artmasına da sebebiyet veriyor ve sorun olup olmadığına dair soru işareti yaratıyor. Sıklıkla adayın erken açıklanması adayın yıpratılmasına sebebiyet verir üzere bir ön kabul vardı lakin aday geciktikçe mevcut aday adaylarının hepsi yıpranıyor. Öte yandan muhalefete dönük tenkitler de artıyor. Hasebiyle bu bahsettiğiniz lüks bir tartışma. Altılı Masa’dan ortak aday çıkacak mı üzere sorular Emek ve Özgürlük İttifakı’nın muvaffakiyet bahtını ya artıracaktır ya da azaltacaktır. Zira buradan kendisine bir alan açılabilir. Yanlış aday tercihleri ya da Altılı Masa’nın milletvekillerinde farklı tercihlere gitmesi Emek ve Özgürlük İttifakı’nın imkanlarını gösterecektir. Emek ve Özgürlük bloğunun parlamento seçimleri açısından bahtını bugünden öngörmek güç. Ancak cumhurbaşkanlığı seçimlerinin belirleyicisi Emek ve Özgürlük İttifakı olacaktır.
.
‘ALTILI MASA’DA, HDP’NİN KENDİLERİNE MECBUR OLDUĞU KANAATİ VAR’
HDP’nin cumhurbaşkanlığı seçimleri için aday isimler arayışında olduğunu biliyoruz. Emek ve Özgürlük İttifakı’nın aday çıkarması denklemleri nasıl belirler?
İttifakın bileşenlerinin açıklamaları var. HDP Eş Genel Lider Yardımcısı Tayip Temel, Mansur Yavaş’a oy vermeyeceklerini açıkladı. Öte taraftan TİP Genel Lideri Erkan Baş, “İkinci çeşitte oy verebileceğimiz bir adaya neden birinci cinste oy vermeyelim ki” üzere bir açıklaması vardı. Bu iki açıklama bize ittifakın genel kanaatine dair bir şeyler söylüyor. Üzerinde uzlaşabilecekleri bir isim olması halinde HDP’nin ve genel manada Emek ve Özgürlük İttifakı’nın bu isme dayanak verebileceğine dair kanaat oluşmuş durumda. HDP’nin bu açıklamalarına karşın Millet İttifakı’nda ve Altılı Masa’da, HDP’nin kendilerine mecbur olduğu kanaati var. Bu da Kürt sıkıntısıyla ilgili adım atmamaları üzere bir lüks yaratıyor. Bu da Kürt seçmende bir kızgınlık ve kırgınlık yaratıyor. Bu kırgınlık ve kızgınlık seçime yansır mı, bunu adaylar sıkıntısı çok belirleyici olacak.
‘MUHALEFETİN GENELİ KÜRT SORUNUNU CUMHUR İTTİFAKI’NIN ÇİZDİĞİ SONLAR İÇERİSİNDE KONUŞMA EĞİLİMİNDE’
Altılı Masa ile Emek ve Özgürlük İttifakı’nın bir biçimiyle ortaklaşmasını bekleyen de bir seçmen kümesi var. Lakin bu süreçte “HDP’li bakan olur mu olmaz mı” üzere tartışmalar konuşuldu. UYGUN Parti Genel Lideri Meral Akşener ile HDP Eş Genel Lideri Pervin Buldan’ın karşılıklı karşılıkları kayda geçti. Bu iki farklı bloğun bu süreçte daha farklı bir irtibat geliştirmesi gerekir miydi?
Muhalefetin geneli Kürt sorununu Cumhur İttifakı’nın çizdiği sonlar içerisinde konuşma eğiliminde. CHP devir periyot bunu aşan çıkışlar oldu, HDP ile görüştü. DEVA, Gelecek Partisi ve Saadet Partisi de yeniden görüştü. Fakat YETERLİ Parti, HDP ile iş birliğine yanaşmayan, HDP ile görünür olmayı istemeyen, HDP ile ittifak yapmayı bir tarafa bırakın görünmekten çekinen bir pozisyonda. Bu iki siyasi partiyi birlikte yol yürümeye zorlayan CHP var. Bu sıkıntı CHP’nin imtihanı. Bu moderatör rolü Kılıçdaroğlu’nun üzerinde. HDP ile UYGUN Parti ortasındaki krizlerin nasıl bir hale bürüneceğini Kılıçdaroğlu belirleyebilir.
‘ALTILI MASA’NIN FAY ÇİZGİSİNİN UYGUN PARTİ TARAFINDA OLDUĞUNU GÖRÜYORUZ’
Yakın bir periyotta iktidarın HDP ile tahlil süreci yürüteceğine dönük argümanlar da gündeme gelmişti. Emek ve Özgürlük İttifakı ile Cumhur İttifakı’nın rastgele bir diyaloğu size nazaran olabilir mi?
AK Parti esnek bir siyasal tertip. Bir taraftan muhalefeti HDP ile görüşmekle suçlarken bir taraftan kendisi çok rahatlıkla görüşebiliyor, kendi seçmenini buna ikna edebiliyor. Hatta Cumhur İttifakı’nın ultra milliyetçi bloğu MHP bunu onaylayabiliyor, sessizlikle geçiştirebiliyor. Cumhur İttifakı içerisinde bir kez fedakârlık var. Millet İttifakı’nda ise birebir telaffuz birlikteliğini görmüyoruz, tartışma ve rekabet görünüyor. Gürsel Tekin’in “HDP’ye bakanlık verilebilir” açıklamasının akabinde GÜZEL Partililer kıyameti kopardı. HDP ile anayasa görüşmelerinden sonra MHP AK Parti’yi tolere etti. AK Parti’nin bu çıkışlarını tolere eden bir MHP varken, ÂLÂ Partililerin birebir alanı CHP’ye tanımadıklarını görüyoruz. Bu Altılı Masa’nın fay sınırının YETERLİ Parti tarafında olduğunu görüyoruz. Fay sınırlarının kırılganlığı gitgide de artıyor üzere görünüyor. Millet İttifakı’nın HDP konusunda Cumhur İttifakı’ndan ileri adımlar atabileceği kanaatinde değilim. Tahminen seçim sonucu iş birliği tabanı artar. Emek ve Özgürlük İttifakı, şayet muhalefet seçimi kazanırsa, iktidar CHP’si ile HDP ortasında bir zamk misyonu üstlenebilir. Emek ve Özgürlük İttifakı’nın seçim sonrasındaki kıymetli fonksiyonunu bu sağlayabilir. Bugün Emek ve Özgürlük İttifakı’nın oy potansiyeli açısından HDP’nin geçmiş oylarının çok üzerine koyduğunu görmüyoruz.
‘HDP OLMADAN BİR SEÇİM ZAFERİ ELDE ETME YOLLARI ARAYAN MUHALEFET KANADI VAR’
Öte yandan Cumhur İttifakı’nın Kürt seçmeni nötralize etmek üzere bir kederi var. Kendisine oy vermese dahi muhalefete oy verdirmemek üzerine beklentisi var. Bunu sıklıkla görüyoruz. Öte taraftan muhalefet içerisinde de Kürt seçmeni diğer bir biçimde nötralize etme kanadı var. Bu kanadın sesi vakit zaman yükseliyor. HDP olmadan bir seçim zaferi elde etme yolları arayan muhalefet kanadı var. Bu bakış açısı HDP’yi, Emek ve Özgürlük İttifakı’nı, kazanılacak seçim denklemi içerisinde görmek istemiyor. Muhalefetin HDP’siz kazandığı bir senaryo ya da Erdoğan ile yola devam etmek isteyen devletçi muhalif bir akıl var. Yani Kürt seçmeni siyaseten nötralize etmeye çalışan yalnızca Cumhur İttifakı değil. Tıpkı vakitte muhalefet içerisinde de bu türlü bir aklın olduğunu görüyoruz.
‘GÖZLE GÖRÜNÜR, MANALI BİR ARTIŞ YOK’
Emek ve Özgürlük İttifakı’nın alandaki karşılığını nasıl görüyorsunuz? Bu ittifak kurulduktan sonra oy artışı yaşandı mı?
Emek ve Özgürlük İttifakı kurulduğundan bu yana HDP oylarında bir artış gözlemedik. Gözle görünür, manalı bir artış yok. 24 Haziran 2018 oylarının üzerinde bir HDP de kamuoyu araştırmalarında görünmüyor. Bu biraz baraj motivasyonunun ortadan kalkması sebebiyle olabilir. CHP’nin iktidar olma ihtimalinin güçlenmesi sebebiyle de olabilir. Emek ve Özgürlük İttifakı’nın HDP’ye artı oyu bugün itibariyle görünmüyor. HDP oylarının nasıl bir yere evrileceğini Altılı Masa içerisinde nasıl farklı ittifak senaryoları çıkacağı gösterecek.
. ‘EMEK VE ÖZGÜRLÜK İTTİFAKI’NIN DAHA MERKEZDE SİYASET ÜRETMESİ GEREKİYOR’
Emek ve Özgürlük İttifakı sizce nasıl bir seçim stratejisi benimsemeli?
Emek ve Özgürlük İttifakı’nın ya da HDP’nin daha merkezde siyaset üretmesi gerekiyor. Sol bir siyaset üretilebilir fakat daha sol merkez bir telaffuz kurulabilir. İktidara ortak olacağına dair kelam ve ikna gücü geliştirebilir. Bu söylemi kurarsa Emek ve Özgürlük İttifakı’nın oylarını artıracağını düşünüyorum. İktidara ortak olma üzere bir motivasyonu gösterirse güçlenebilir. Aksi takdirde bugün, kentli toplumsal demokratların, Kürt Alevilerin CHP’ye kaydığını, 7 Haziran’la bir arada HDP’ye oy vermiş kentli muhafazakâr Kürtlerin ise CHP ve DEVA üzere partilere bölgede yöneldiğini gözlüyoruz. HDP’nin oy kaybını engellemesinin ya da AK Parti’den bir ölçü oy kazanmasının yolu iktidarın kesimi olacağına dair telaffuz geliştirmesinden geçiyor. İktidara talip olduğuna dair gücünü ortaya koyması gerekiyor.
‘AK PARTİ’DEN KOPAN KÜRT SEÇMENLERİN BİRİNCİ ADRESİ ŞAŞIRTAN BİÇİMDE CHP’
AK Parti’nin oy oranlarındaki düşüş anketlerin genelinde söyleniyor. Bu seçmenin nereye yöneldiği ise meçhul. Pekala AK Parti’ye oy veriyorken artık vermemeyi tercih eden Kürt seçmenlerin yeni tercihi neresi?
Biz bölgede ve Türkiye metropollerinde iki farklı Kürt seçmen davranışı görüyoruz. Türkiye genelinde Kürt seçmenin AK Parti’den kopma eğilimi daha yüksek. Bölgede ise son seçimde AK Parti’ye oy vermiş her 100 Kürt seçmenin 30’unun AK Parti’den koptuğunu görüyoruz. Bölgede AK Parti’den kopan Kürt seçmenlerin birinci adresi şaşırtan halde CHP. HDP’ye de bir ölçü yönelme var fakat daha çok CHP’ye yönelim olduğunu görüyoruz. CHP’nin muhalefetin güçlü iktidar alternatifi olmasıyla alakalı. Bu seçmenler HDP yahut DEVA Partisi’ne ideolojik olarak daha yakın olabilirler lakin rasyonel tercihle CHP’ye yöneliyorlar. CHP’nin seçmen kümeleri açısından en fazla oy artışını Kürt seçmenlerde yaşadığını görüyoruz.
KAPATMA DAVASI: CUMHURBAŞKANLIĞI SEÇİMLERİNDE HDP SEÇMENİNİN ERDOĞAN TERSİ OY VERME DAVRANIŞINI DAHA DA GÜÇLENDİREBİLİR
Bir yandan da Emek ve Özgürlük İttifakı’nın en kıymetli bileşeni HDP’ye yönelik kapatma davası devam ediyor. Kapatma üzere bir durum ortaya çıkarsa, bu ittifakı nasıl tesirler?
Bu ittifak değişik şekillenebilir. TİP ismiyle mı girerler Yeşiller ve Sol ile mi girerler bilemiyorum ancak formülü bulunur. Biz HDP kapanırsa kime oy verirsiniz diye sorduğumuzda yüzde 90’ı aşan bir seçmen kitlesi HDP’nin göstereceği partiye oy veririz diyor. Asıl problem cumhurbaşkanlığı seçimleri. Bu türlü bir durum cumhurbaşkanlığı seçimlerinde HDP seçmeninin Erdoğan tersi oy verme davranışını daha da güçlendirebilir.
‘KAZANACAK İTTİFAKI BELİRLEYECEK OY POTANSİYELİNİN OLMASI AVANTAJ’
Emek ve Özgürlük İttifakı’na bugünden baktığınızda avantajlı ve dezavantajlı yanlarını nasıl görüyorsunuz?
Emek ve Özgürlük İttifakı’nın avantajı geçmişte denenmiş ve biliniyor olması, Kürt seçmenin alışık olması. Türkiye’de yeni bir siyasal periyotta kazanacak ittifakı belirleyecek oy potansiyelinin olması da bir öbür avantajı. Emek ve Özgürlük İttifakı’nın sol bileşenleri iktidarı kazanan bir Altılı Masa senaryosunda HDP ile Altılı Masa ortasında bir zamk vazifesi görebilir. Bu da öbür bir avantajı.
‘BU HALİYLE EMEK VE ÖZGÜRLÜK İTTİFAKI’NIN TEK BAŞINA GÜÇLÜ BİR GELECEK TEZİ YOK’
Dezavantajları ise… Türkiye sosyalist solunun yapısal sorunlarından bir tanesi önemli seçim ve oy potansiyelinin belirginleşememiş olması. 1965’te TİP’in seçim zaferinden bugüne Türkiye solu farklı siyasal denemeler yaptı. O günlerden bu günlere Türkiye sosyalist solunun seçimlerde uygun bir oy alamadığını ve seçmenle yeterli ilgi kuramadığını görüyoruz. Bu dezavantajı. Emek ve Özgürlük İttifakı’nın ikinci dezavantajı merkez bir telaffuz kuramaması. Merkeze, iktidara oynayan bir söylemi görünemiyor. Tesirli bir muhalefet kurabiliyor fakat inşaya dönük çok telaffuz yok. İsyanda kalmış bir telaffuz dezavantaj, bunu dönüştürebilirler. Bir başka sorun bileşenler sosyalist sol ve HDP’yle hudutlu kalmış durumda. Tahminen liberal demokratların, toplumsal demokratların, muhafazakâr demokratların da içerisinde görünebilir olacağı bir telaffuz kurabilirler. Bu haliyle Emek ve Özgürlük İttifakı’nın tek başına güçlü bir gelecek argümanı yok.