Amerika’nın en eski kelamlık yayıncısı olan Merriam-Webster, yılın sözü olarak ‘gaslighting’i seçti. Şirkete nazaran, sözlüğün web sitesindeki ‘gaslighting’ sözü aramaları 2022’de yüzde bin 740 arttı.
Gaslighting kişinin kendi çıkarını gözeterek öteki birini taammüden yanıltması, ruhsal manipülasyon yolunu kullanarak kişinin kendinden kuşku etmesine yol açması manasına geliyor.
BBC’nin aktardığına göre, Merriam-Webster pazartesi günü yaptığı açıklamada, “Bu yanlış bilgi – ‘sahte haberler’, komplo teorileri, Twitter trolleri ve deep fake’ler – çağında gaslighting, vaktimize ilişkin bir söz olarak ortaya çıktı” tabirlerini kullandı.
Şirketin genel yayın direktörü Peter Sokolowski, Associated Press ajansına söz aramalarındaki artışın tek bir olaydan kaynaklanmadığını belirtti ve “Yılın her günü sık sık aranan bir kelimeydi” dedi.
KELİMENİN KÖKENİ
Gaslighting sözü birinci olarak roman ve oyun müellifi Patrick Hamilton’ın, 1938’de yayınlanan Gas Light oyununda kullanıldı. Kraliçe Victoria devri Londra’sında geçen oyununda, orta sınıfa mensup bir çiftin palavralara ve aldatmaya dayalı evliliği ele alınıyor.
Oyunda baş karakter Jack Manningham, konutlarındaki gaz lambasının kısıldığını söyleyen karısı Bella’yı delirmeye başladığına ikna etmeye çalışıyor.
Merriam-Webster’ın belirttiğine nazaran terim 20. yüzyılda öncelikle ruhsal manipülasyona atıfta bulunsa da sözün çağdaş kullanımı daha geniş bir mana söz ediyor. Gaslighting, bilhassa şahsî ve politik bağlamlarda insanları “yanıltmakta kullanılan kanallar ve teknolojilerdeki büyük artışı” anlatıyor.
Bu yıl en çok aranan başka İngilizce sözler ortasında, Türkçe karşılıklarıyla oligark, omicron, LGBTQIA, konsort kraliçe üzere sözleri de yer alıyor. (KÜLTÜR-SANAT SERVİSİ)