Cumhurbaşkanı ve AKP Genel Lideri Recep Tayyip Erdoğan’ın birinci defa 2012 yılında bir latifeyle başlattığı Şangay Beşlisi tartışması bugün Özbekistan’ın başşehri Semerkant’ta düzenlenecek toplantı ile tekrar gündeme geldi. Türkiye’nin birinci defa katılacağı tepe başta ABD olmak üzere memleketler arası medyada gündem olurken, tüm dünyanın gözü kulağı da tepe kapsamında gerçekleşmesi planlanan ikili görüşmelere çevrildi…
Cumhurbaşkanı ve AKP Genel Lideri Recep Tayyip Erdoğan, Ağustos ayında Soçi’de Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin ile yaptığı görüşmenin akabinde “Eylül ayında Şanghay Beşlisi, Özbekistan’da toplanacak. Görüşmemizde Sayın Putin de rica etti; nasip olursa biz de inşallah oradaki toplantıya katılacağız” diye konuşmuştu.
Şangay Beşlisi’nin Özbekistan’da gerçekleşecek toplantısı için tarih geldi çattı. Erdoğan’ın toplantı için bugün Özbekistan’a hareket etmesi bekleniyor. Toplantıya mesken sahipliği yapan Özbekistan Cumhurbaşkanı Şevket Mirziyoyev’in davetiyle toplantıya birinci katılacak Erdoğan, tepe kapsamında bir dizi ikili temasta bulunacak. Ayrıyeten Erdoğan birinci defa aile fotoğrafında da yer alacak.
ÖRGÜTÜN 8 ÜYESİ BULUNUYOR
Resmi öğlen yemeğine katılacak Erdoğan’ın, tepe kapsamında, Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin ve Çin Devlet Lideri Şi Cinping başta olmak üzere tepeye katılan devlet liderleriyle bir dizi ikili görüşme yapması bekleniyor.
Batı’nın sırtını döndüğü birden fazla ülkeyi kapsayan ve başlarını Rusya’nın çektiği Şangay Beşlisi 1996 yılında Çin, Rusya, Kazakistan, Kırgızistan ve Tacikistan’ın iştirakiyle kuruldu. Özbekistan’ın 2001 yılında katılmasıyla birlikte 6 üyeye çıkan kuruluşun ismi Şanghay İşbirliği Örgütü olarak değişti.
‘ABD’YE VE DOLAR’A KARŞI BİR OLUŞUM’
Şu an Hindistan ve Pakistan’la birlikte 8 asli üyesi bulunuyor. Bunların yanı sıra, Afganistan, Belarus, İran ve Moğolistan da kuruluşun dört gözlemci üyesini oluşturuyor. Türkiye ise Şanghay İşbirliği Örgütü’nün 6 diyalog partnerinden biri. Bu kuruluştaki diyalog partnerleri Azerbaycan, Ermenistan, Kamboçya, Nepal, Türkiye ve Sri Lanka. Kuruluşun resmi lisanları Rusça ve Çince olarak tanımlanırken, ABD karşısında bir oluşum olarak da dikkat çekiyor.
Peki Rusya-Ukrayna savaşının ortasında, Rusya ve Putin’e yönelik yaptırımlar almış başını giderken, Belarus ve İran üzere ülkelerin de katılacağı bu tepe neden bu kadar kıymetli? (Bu noktada Belarus’un Rusya’ya yakınlığı nedeniyle Kraliçe 2. Elizabeth’in cenaze merasimine bile davet edilmediğini hatırlatmakta yarar var.)
Batı tarafından yaptırım uygulanan ülkelerin de yer aldığı Şanghay İşbirliği Örgütü’nün bu toplantıdaki asıl maksadı yaptırımlar karşısında kendi ekonomik ve ticari bağlantılarını geliştirmek. ABD Doları baskısına karşı ulusal para ünitelerini kullanarak ticareti artırmak istiyorlar.
Vladimir Putin- Şi Çinping
GÖZLER PUTİN-Şİ GÖRÜŞMESİNDE
Kitaplara bahis olmuş tarihi Semerkant kentinde gerçekleşecek tepede Çin Devlet Lideri Şi Cinping ve Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin Ukrayna’yı işgalinin akabinde birinci kere yüz yüze görüşecek. Bu, bilhassa Batı tarafından yakından izlenecek bir gelişme olarak nitelendirirken, milletlerarası kamuoyunda gündemin birinci sırasına yerleşti.
Çin, savaştan evvel aslında Rusya’nın en büyük ticaret ortağıydı ve toplam dış ticaretinin yüzde 16’sını oluşturuyordu. Savaşla birlikte Rusya iktisadının resesyona girmesiyle Çin’in kıymeti daha da artmışa benziyor.
‘YUAN BİRİNCİ SEFER DOLARI GEÇTİ’
Toplantıyı en yakın takip eden ülkelerden biri kuşkusuz ABD. Ukrayna’daki savaş ile birlikte Rusların dolar ve euro’ya erişiminin kısıtlanması onları Çin Yuan’ına iterken, ABD basını “Rusya’nın yeni doları Yuan mı olacak?” başlıklarını şimdiden atmaya başladı. Rus basını da Moskova borsasındaki Yuan ticaretinin gün be gün arttığını ve rekor kırdığını yazdı. Hatta bir adım ileri gitti, ticarette birinci sefer Yuan’ın ruble-dolar ticaretini geçtiğini aktardı.
Ayrıca unutmamak lazım ki, Pekin ve Moskova, Ukrayna ve daha sonra Tayvan tansiyonları nedeniyle Batı’ya karşı daha fazla dayanışma içinde olma bildirisini vermişler ve hatta askeri alanda ortak tatbikat yapacaklarını duyurmuşlardı.
HER ŞEY 2012 YILINDA BİR ESPRİYLE BAŞLADI
Tüm bu sebepler dünyanın gözünü kulağını doruğa çevirirken, son periyotta Ukrayna’nın doğusunda kayıpları artan Putin’in vereceği iletiler da merak konusu. Doğal Türkiye’nin iştiraki da…
Cumhurbaşkanı ve AKP Genel Lideri Erdoğan’ın birinci kere Şangay Beşlisi’ne iştiraki lisana getirmesi aslında Avrupa Birliği üyelik sürecine bir ileti olarak başlamıştı. 2012 yılında Erdoğan, Rusya ziyaretinde Putin’e yaptığı bir latifeyi anlatmış, “Ona takıldım. Bizi Şangay Beşlisi’ne alın. Biz de Avrupa Birliği’ni gözden geçirelim.” demişti. Erdoğan periyodun Fransa Cumhurbaşkanı Sarkozy ve Almanya’nın eski Şansölyesi Angela Merkel’i AB sürecini baltalayan isimler ilan etmiş, Şangay Beşlisi’ne açık kapı bırakmıştı.
2016 yılında da Erdoğan, “Mesele şu; Türkiye bir sefer kendini rahat hissetmeli. ‘Benim için varsa yoksa Avrupa Birliği’ dememeli. Benim kanaatim bu. Yani, kimileri eleştiriyor olabilir lakin ben de kendi kanaatimi söylüyorum. Mesela, ‘Şanghay Beşlisi içerisinde Türkiye niçin olmasın?’ diyorum.” tabirlerinde bulunmuştu.
‘ŞANGAY BEŞLİSİ TÜRKİYE İÇİN AB’YE ALTERNATİF Mİ?’
Dünya iktisadı ABD, AB, Uzakdoğu ülkeleri ve öbür dünya ülkeleri dört bacaklı bir masadan oluştuğu düşünüldüğünde “Şangay Beşlisi Türkiye için AB’ye alternatif olabilir mi?” sorusu da gündemde. Tüm dünyanın gözü kulağı Semerkant’a çevrilmişken, Türkiye’nin tavrı AB ve ABD ile münasebetlerinde hayli değerli.
Putin ve Erdoğan’ın Semerkant görüşmesinin ehemmiyetini artıran son gelişme ise Erdoğan’ın Avrupa ile Rusya ortasında artan güç buhranı kapsamında Moskova’nın halini haklı bulan bir yaklaşım sergilemesi oldu. İkili görüşmelerinde tahıl konusu ve güç konusunun da gündeme geleceği açıklandı. Erdoğan’ın başta Jinping olmak üzere tepeye katılan başka önderlerle yapacağı temaslarda yüklü olarak ekonomik işbirliğinin gündeme gelmesi öngörülüyor.
Çin basınında yer alan haberlerde, tepede Türkiye’nin diyalog ortağı statüsünün gözlemci ülke statüsüne yükseltilmesi kararı alınabileceği yazılıyor.