Altılı Masa’nın anayasa değişikliğine ait tekliflerinin bugün açıklanacak. Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem ve güçler ayrılığı temelinde yeni bir anayasa teklifinin Altılı Masa’nın yol haritasını da belirleyeceği istikametinde değerlendirmeler yapılıyor.
Araştırmacı Bekir Ağırdır da “Bana anayasa verme, anayasa yapmayı öğret” başlıklı yazısında, yeni bir anayasanın ‘yazarak’ değil ‘yaşanarak’ hazırlanacağını belirtti. Ağırdır, yeni anayasanın, hukukçuların ve uzmanların belli kuralları yazarak yapacakları bir metinden çok, “Türk-Kürt, Sünni-Alevi, muhafazakâr-seküler, solcu-sağcı tartışarak, birbirinin varlığını ve farklılığını öğrenerek, tanıyarak, yani gerçek bir ‘anayasa yapma süreci’ yaşayarak” hazırlanması gerektiğini söz etti. Süreci “herkesin kendini ilişkin hissedebileceği, kendini yeni anayasada var hissedebileceği, yeni bir birbirini dinleme, tanıma, manaya, müzakere ve uzlaşma süreci” olarak tanım eden Ağırdır, Altılı Masa bileşenlerine tekliflerini şöyle yazdı:
“Altılı Masa yeni anayasayı tam da bu yaklaşım ve telaffuzla anlatabilir, altı partinin de örgütsel güçleri nitekim bu söyleme sahip çıkabilir, her bir köşe başında bunu vatandaşa anlatabilirlerse bu vaat seçimi kazanmalarını da gereken siyasal ve sayısal güce ulaşmalarını da sağlayabilir.
Yine Altılı Masa’nın kendi içinde bir zihni kabulden de kurtulması gerek. Sorun ‘Bir sabah uyandık ki yeni bir cumhurbaşkanımız varmış, tüm meselelerimiz da bitmiş’ kabulünün yaygın olması. Keşke Altılı Masa anayasayı değil yeni uzlaşma sürecinin unsurlarını açıklayabilse.
Bu zihni düğümleri aşmak, yeni anayasanın içeriğinden çok üretim ve toplumsal iştirak unsurlarını ilan ederek süreci vaat etmek seçimi kazanmanın kıymetli bir ögesi olabilir. Seçimden sonraki problem ise anayasa imal sürecini işletmeye dair kararlar, unsurlar, vaatler. Biliyoruz ki yeni anayasanın yapılabilmesi, denge-denetleme düzeneklerini, güçler ayrılığının tesisi elbette çok kıymetli ancak meselelerin sonu değil.
Aksine tüm hukukî zihniyet ve yapının yeni anayasaya en kısa müddette uygun hale getirilmesi üzere uzun ve şiddetli Meclis ve siyaset süreci olacak önümüzde. Yeni anayasanın imal sürecinin, bizatihi sürecin kendisinin çözeceği meseleler var, anayasanın kendisiyle çözülecek sıkıntılar var, yeni anayasanın üreteceği toplumsal ve siyasal iklimin çözeceği problemler var. Yani tüm meselelerimiz yeni ve ülkü bir anayasayla bir arada bir sabah çözülmüş olmayacak. Buradaki yanılgı yeni anayasanın üreteceği toplumsal ve siyasal iklimin çözebileceği derinlikteki problemleri, yeni anayasa imal sürecinin ön kaidesi haline getirmek.
Bu cins ön kaideler yahut yüksek beklenti sözleri nihayetinde yeni anayasa ‘yapılmasın’ demekle muadil hale gelme riski taşıyor. Buna karşılık sürecin kendisinin çözebileceği sıkıntıları da yarına ertelemek bir diğer riskli alan. Önümüzde yaşanmış bir Şili örneği var. Seçimi büyük siyasal dayanakla kazanan muhalifler, kimi siyaset bilimcilerin dünyanın en ileri anayasa metni dedikleri, ‘bilenlerin’ yazdığı anayasayı halka anlatamadılar ve referandumu kaybettiler.
Bu nedenlerle yeni anayasayı yapabilmek için öncelikli olarak iki mutabakata ve düzenlemeye muhtaçlık var. Öncelikle siyasetin ve söz özgürlüğünün önündeki mahzurlar en kısa müddette temizlenmelidir yani siyaset demokratikleştirilmelidir. Bir anayasa toplantısında söylediklerim nedeniyle bir savcının insafı içinde uygulanabilecek terörle gayret kanununun olduğu bir ülkede, toplantıyı düzenleyen sivil toplum örgütünün kapatılıp kapatılmayacağını savcının insafına bırakmış dernekler ve vakıflar kanunlarının, toplantı ve şov yürüyüşleri kanununun olduğu bir ülkede vatandaşların ve sivil toplumun sürece aktif katılabilmeleri, katılmış sayılmaları mümkün değil. Siyaset yapmanın ve söz özgürlüğünün önündeki tüm pürüzler bir ‘siyasetin demokratikleştirilmesi’ düzenlemesiyle kaldırılmadan anayasa tartışmaları ve katılımcılık mümkün değil.
İkinci düzenleme anayasa uzlaşma sürecinin tanımlanması ve takvime bağlanmasıdır. Vatandaşların ve sivil toplumun sürece iştiraki sadece siyasalların insaf ve anlayışlarına bırakılmamalıdır. Sürece iştirakin nasıl olacağı, değerlendirmelerin nasıl yapılacağı tanımlanmalıdır. Misal biçimde karar süreçleri ve takvimi de yapılmalıdır.
Yeni anayasa hem devlet-birey mutabakatını yine düzenlemek durumundadır hem de toplumsal mutabakatı üretmek durumundadır. Birinci boyut bir bakıma teknik bir problemdir de, ikinci boyut fakat tüm toplum bu sürece dahil edilerek sağlanabilir. Bunun yolu birbirimizi dinlemekten, tanımaktan, tartışmaktan yani bilmekten geçiyor. Bu ise fakat hiç birimizin ne yasal ne toplumsal baskı ve kısıtlama hissetmeden sürece katılabilmemizle mümkündür.
Yeni anayasa üretimini bir toplumsal uzlaşma sürecine çevirerek toplumsal iştiraki ve kabulü üretemeden yapılacak her yeni anayasa, tartışmaları bitiren değil yeni tartışma ve problemlere yol açan anayasa olacaktır. Bu nedenle problem sırf Altılı Masa’nın problemi de değil hepimizin sorunudur. Çabucak herkes yeni hayatı kendisinin özgürlük alanı üzerinden düşünüyor. Farklılıklarımızın olduğunu gördük, anladık tahminen lakin o farklılıklarımızla bir ortada ve iç içe yaşamanın gerektirdiği şuuru, kurumları ve kuralları oluşturamadık.
Siyasi partiler kadar sivil toplum örgütleri ve öncüleri hâlâ ve sırf kendilerinin değil, karşısındakilerin yahut ötekilerin de haklı olabileceğini kabul etmekten uzak görünüyor. Aslında muhtaçlığımız olan farklılıklarımızla birlikte ve iç içe bir hayatın kurallarını geliştirmeye çalışarak, birbirimizi etkileme süreç ve dinamiklerinin önünü açmak olmalı. Bu nedenle de temel olan bugün değil, yarınki hayat için ne düşündüğümüz, ne önerdiğimiz… Fakat şunu unutmadan: O yeni kurallar bizi de dönüşmeye, değişmeye zorlayacak. Ve galiba sorun tam da burada… Hiçbirimiz değişmeye, dönüşmeye hazır değiliz ve hatta istemiyoruz da. Münasebetiyle bizleri temsil ettiğini düşünen partiler ve Altılı Masadakiler de değişmeye çabalamak yerine bildiklerini tekrarlamakla yetiniyorlar. O vakit da sorun, ‘Yeter ki cumhurbaşkanlığı seçimini kazanalım, gerisini biz biliriz’ haline dönüşüyor.” (HABER MERKEZİ)