Ekonomik krizin her geçen gün derinleştiği 2022 yılında hükümetin açlıkla uğraş eden yurttaşa önerisi sabır. Evvel Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati, “Bir uyuyup altı ay sonra uyanın her şey çok hoş olacak” demişti. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ise “Yaz gelip mahsuller ortaya çıktıkça besin eserlerinin fiyatı düşer; bu yıl bolluk, rahmet yılı” demişti. Konuşmanın üzerinden yaklaşık dört ay geçti. Ağustos ayına yaklaştığımız günlerde İstanbul’da domatesin kilosu hala 20-35 lira aralığında. Yaz meyveleri olarak bilinen üzüm 30, kayısı 30-40, incir 70, kiraz 70-120 liradan satılıyor. Manavlar müşterisi kalmadığı için birçok meyveyi artık getirmediklerini söylerken getiren esnaf da müşteri tezgâhtan kaçmasın diye fiyat etiketi koymuyor.
“TEZGÂHA GETİREMİYORUZ”
Şişli’de 1994 yılından bu yana manav işleten Bahadır Kor, 1990’larda bile müşterilerin ve esnafın bu kadar makus durumda olmadığını söylüyor. Geçtiğimiz yıl 4 liraya sattığı patatesi bu yıl 11-12 liraya halden aldığını 14-16 liraya sattığını söyleyen Kor, “Kirazı halde 84 liraya satıyorlar. Ben de alamıyorum, hem para yetiştiremiyorum hem de alınca satamıyorum, elimde kalıyor. Artık müşterisi yok o meyveler lüks oldu” diyor.
Her yerde karşımıza çıkan yabancıya satış, manavlarda da sıklıkla yaşanıyor. Manav Yusuf Akdemir, “Bu bölgede yabancı olmasa ben bu meyveleri getirmem bile. 80 liraya halden alıp 85 liraya tezgâha getirebildiğim kirazı 90 liraya satıyorum, kim alabilir ki? Yabancılar alıyor. Az evvel bir yabancı bayan 5 kilo kiraz, 5 kilo erik aldı uçakla götürmek için” diye konuşuyor. Fiyatların ucuzlama emaresi göstermediğini söyleyen Akdemir, “Yazı kışı kalmadı artık meyve sebzede. Çok aracı var, yem değerli, akaryakıt kıymetli bu artık daima kıymetli olacak” diyor.
MEVSİMDEN DEĞİL MALİYETTEN
Sebze meyvenin pazarlarda market ve manavlara kıyasla daha ucuz olduğunu hatırlatan Pazarcılar Federasyonu Lideri Ali Karaca ise, “Pazarda 10 liraya domates var. Vatandaş alışamadı fakat 10 lira şu an parasız demektir. Bu akaryakıtla, bu yol parasıyla, bu ilaç ve gübre maliyetiyle 10 liraya domates bedavadır. Antalya’dan Ankara’ya 5 bin liraya giden kamyon artık 25 bin liraya gidiyor. Yani mevsimsel bir pahalılık değil bu maliyetlerden doğan pahalılık” diye konuşuyor.
Halciler Federasyonu Lideri Yüksel Tavşan da artan maliyetlerle bu fiyatların olağan olduğunu belirterek şöyle konuşuyor: “Pahalı değil, alım gücünün üstünde. Yani mazeret üretmeye gerek yok. Bu maliyetlerle halden hiçbir eser 7-8 liranın altına çıkmaz. Allah dar gelirliye yardım etsin.”