Yaptığı bestelerle tanınan Sedat Anar, geçtiğimiz günlerde ‘Bir Müzisyenin Arayışı’ isimli bir kitaba imza attı. Everest Yayınları tarafından yayımlanan kitapta Anar, müzikle olan şahsî seyahatinin yanı sıra müziğin teorisine dair de pek çok şeyden bahsediyor.
‘Bir Müzisyenin Arayışı’ okurlarına yeni yeni ulaşırken biz de Anar’la kitabı, santurla kurduğu diyaloğu, müzik teorisinin kıymetini ve yeni çalışmalarını konuştuk.
Sedat Anar ‘Bir Müzisyenin Arayışı’ nasıl ortaya çıktı? Yazım evresinde yaşadıklarınızı bizimle paylaşır mısınız?
Aslında on yıldan fazla bir müddettir yazıyorum. ‘Bir Müzisyeninin Arayışı’nın önsözünde belirttiğim üzere bu kitap, birinci kitap. Şu an müzik hakkında yazdıklarım on kitap olacak. Belgeler halinde hepsini gözden geçiyorum. Birinci yazıları yazdığım vakitler eşim ve kardeşimle paylaşıyordum. Vakitle Birikim, Lacivert ve Litros Sanat üzere mecmua ve gazetelere gönderdim ve yayınlandı. Yazdıklarımı müziğim kadar ciddiye almadım açıkçası. Zira müzik benim için daima ön plandadır. Bu yüzden besteciliğime ve enstrüman icracılığıma daha çok vakit ayırdım. Oradan kalan vakti evvel okumaya, sonra yazmaya ayırdım.
Bir gün aile dostumuz, Everest Yayınları Genel Yayın Koordinatörü Saadet İhtimam ablam kahvaltıya gelmişti. Ona oldukça bir müzik yazımın olduğundan bahsettim. O da, “Bana gönder” dedi. O kadar çok yazım var ki birinci evvel bunları birer evrak haline getirdim. İşte bunu yapmak biraz uzun sürdü. Yani sınıflandırmak. Birinci olarak çocukluğumdan başlayarak müziğe nasıl başladığım ve müziği bestelerim dışında yazınsal olarak nasıl anlatabilirim kısmına yer verdim. Doğal bunda feyz aldığım müzisyenleri de onlardan neden feyz aldığımı bilhassa akademik bir lisandan kaçınarak bir kıssa anlatır üzere yazdım. Dediğim üzere hali hazırda yazdığım yazıları genişlettim. Bir müzisyen olarak icracı ve dinleyici ve bestekar olmak dışında müziğin manasını ve hislere öbür sanatlardan daha çabuk hitap ettiğini sorgulamaya baş yordum.
Peki bir müzisyen neyi arar, arayış biter mi?
Tasavvuf okumaları yaparken sıkça karşıma Senai’nin “Aramakla bulunmaz, ancak bulanlar daima arayanlardır” diye bir kelamı çıkardı. Kitapta da Kemal Dinç’in “Lir ve Ateş” albümünü yazarken girişte Picasso’nun “Aramam bulurum” cümlesini yazmıştım. Her ikisinde de arayışın ne kadar kıymetli olduğu vurgulanıyor. Benim de arayışım seslerin peşine düşerek oluyor. Ben Şanlıurfa’nın Halfeti ilçesine bağlı Arğıl diye bir köyünde doğup büyüdüm. Lisedeyken birisi bana Keith Jarrett’i, Anouar Brahem’i, Olivier Messiaen’i ya da John Cage dinletseydi eminim, “Bu nasıl da gürültülü ve değişik müzik,” deyip dinlemezdim. Ancak şimdiye baktığımızda ben bu müzisyenlerin bestecilikleri ve icraları karşısında mest oluyorum. Bununla da kalmayıp kitapta bu müzisyenler hakkında uzunca yazılar yazdım. Evvelce klasik batı müziği dinlemezken son dört yıldır mecnun üzere klasik batı müziği dinliyorum. Bunlar daima bir arayışın sonucunda gerçekleşti. O yüzden artık şunu anladım bir müziği dinlerken, bu ne biçim müzik demem asla. On yıl ya da on beş yıl sonra o müziği icra ederken bile bulabilirim kendimi.
‘RUHUMDA SAKLANMIŞ SESLERİN SANTUR SESİNİ DUYUNCA ÇIKMAK İSTEDİĞİNİ HİSSETTİM’
Santurla tanışma sürecinizin nasıl olduğunu ve santur hakkındaki fikirlerinizi anlatır mısınız? Neden diğer bir enstrüman değil de santur?
Aslında çocukluğumda, yani ilkokulda cura ile başladım. Sonra ortaokul ve lisede bağlama çaldım. Santurla üniversitede, (Hacettepe Üniversitesi Tarih kısmında okurken) tanıştım. Aradığım sesin, daha doğrusu ruhumda saklanmış seslerin santur sesini duyunca çıkmak istediğini hissettim. Güya daha evvelden bu sesi çok duydum hissine kapıldım. Tanıyordum santur sesini, yabancı gelmedi bana. Aradığım ses imiş meğer. Bu yüzden santur çalmasını öğrendim ve yüzden fazla beste yaptım.
Santuru Ankara’da Cihan diye bir arkadaşımın konutunda gördüm birinci. O vakitler Türkiye’de gerçek düzgün icracısı bile yoktu santurun. Sonra da Arash diye İranlı bir arkadaşım oldu. O da santur çalardı. Ders verecek düzeyde değildi fakat tekrar de bana yardımcı oldu. Sonra bu iş bu türlü olmaz deyip Tebriz’e gittim. Tebriz’e gidip gelmelerim iki yıla yakın sürdü. İşte yeniden bir evvelki soruda anlatmaya çalıştığım arayışımın sonucunda olan şeyler bunlar. İşittiğim bir santur sesi beni öteki bir ülkeye kadar götürdü. Üniversiteyi bırakmıştım. Dönünce sokak müzisyeni oldum. Hayat bu türlü bir şey. Bir tarihçi olmayı hayal ederken, santur sesi sizi peşine takıp Tebriz’e götürüyor ve müzisyen oluyorsunuz.
Bir Müzisyenin Arayışı, Sedat Anar, 144 syf., Everest Yayınları, 2022. Bir yandan beste yapıp çalarken bir yandan da müziğin teorisiyle ilgilendiğinizi söylüyorsunuz. Müzikteki teori-pratik ilgisine dair bize neler söylemek istersiniz?
Türkiye’de şöyle bir saçma bir şey var. Müzisyenler müziğin teorisiyle ilgilenmiyor. Yalnızca icracılığa ya da besteciliğe odaklanıyor. Halbuki müziğin teorisiyle asıl ilgilenecek beşerler müzisyenlerdir. Ben kütüphanemde Türkiye’de çıkmış müzik kitaplarını topluyorum. Benim şahsi kütüphanemde 600 kitap var. Emin olun bu sayı toplasanız bin 500’ü bile geçmez. Türkiye’de gittiğiniz bir kitabevinde müzik kısmı sanat kısmının içindedir ve içlerinde 100 kitap bile yoktur. Ben bir müzisyen olarak müzik kitaplarını okudukça yeni şeyler öğreniyorum.
Son yıllarda minimalist müzisyenlere odaklandım. Philipp Glass’ın Alfa Kitap’tan çıkan biyografisini yeni bitirdim. Zifiri karanlıkta elime el feneri düşmüş üzere oldum. Mesela Joep Beving diye harika bir minimalist müzisyenle tanıştım. Sonunda ben de kendimi santur ve İstanbul kemanesi ile “Beklemek” isminde bir minimalist bir beste yaparken buldum. Zira bazen müziğin anlatamadığı şeyleri yazı anlatır. Birden fazla vakit aksisi olur, biliyoruz lakin bazen yazı daha değer kazanır. Kendime Bilen Işıktaş hocamı örnek alırım bu hususta. Hem bir akademisyen hem bir ud virtüözü hem de mükemmel bir müzik araştırmacısı ve muharriri.
‘BESTEMİ HER İCRA ETTİĞİMDE FARKLI YORUMLAMAYA ÇALIŞIRIM’
Müzik mesleğiniz boyunca pek çok müzisyenle birebir sahneyi, stüdyoyu paylaştınız. İçlerinden sizin için unutulmaz hale gelen bir olayı bizimle paylaşır mısınız?
Ben çok yakın müzisyen dostlarımla sahne alırım daima. Esasen beş yıldır da eşim Damla ve kardeşim Selahattin ile sahne alıyorum. Müzik icra edeceğim beşerler beni tanıdıkları üzere müziğimi de tanısın isterim. Prova yapmam asla. Müzikte mükemmeliyeti aramam. Bestemi her icra ettiğimde farklı yorumlamaya çalışırım. Müziği icra edecek birisine asla nota vermem. Stüdyo kayıtlarımda bile bunu yaparım. Müziği dinleyip öğrensin isterim.
. Bunları şundan dolayı söylüyorum. Aslında her konserimizde unutamayacağımız şeyler yaşıyoruz. Birkaçından bahsedeyim. Bir bestemi çalarken yanlış notaya vurunca oradan devam ediyoruz. Gözlerimiz kapalı bile olsa birlikte çalarken nerede ne yapacağımızı hissediyoruz. Bir konserimizde dinleyicimiz çocuğuyla gelmişti. Çocuk ağlıyordu. La kararında çalıyorduk, tam da solo atıyordum. Sonra çocuğun ağlama sesinin, mi kararında olduğunu duydum. Oradan devam ettim. Çocuk sustu bir mühlet sonra. Zira onun ağlarken çıkardığı sesleri çalmaya çalışıyordum. Bu sene Konya’daki açık hava konserimizde çaldığımız eser boyunca üstümüzde yüzlerce kuş uçtu. Bildiğin dans etti. Bir de en unutulmaz konserim olarak geçen sene Konya’da yaptığımız konserdi. Tam 2 bin kişi konserimize gelmişti. Ve bu gelenlerin yüzde sekseni üniversite öğrencisi ve beni dinleyen insanlardı. Bestelerime eşlik ederken ellerim titriyordu heyecandan.
Besteleriniz içinde pek çok şiir de var. Müziğin şiirle kurduğu diyaloğa dair neler söylemek istersiniz?
Şiiri çok seviyorum. Besteleyeceğim şiirin gerçek olmasına ihtimam gösteririm. Şiir zati içinde müziği, ahengi ve ritmi barındıran bir şey. Ben yalnızca hazır olan ahenge kendi tınılarımı ekliyorum. Daha çok Niyazi-i Mısri, Yunus Emre, Edib Harabi, İstek Tevfik Bölükbaşı, Pir Galib, Yaman Dede ve Mevlâna üzere mutasavvıf şairlerin şiirlerine besteler yapıyorum. Bu şairlerin şiirlerindeki ahenk de hakikat de benim için dayanılmaz bir yerdedir. Bana neden çağdaş şairlerin şiirlerinden çok az besteniz var diye sorulduğunda ben de şunu söylüyorum: Ben ölenlerin değil, hiç ölmeyenlerin şiirlerine besteler yapıyorum.
Bize bir yerli, bir yabancı albüm tavsiye edecek olsanız bunlar hangileri olurdu?
Yabancı albüm olarak albüm kapağını çerçevelettirip duvarıma astığım Stephan Micus’un “Snow” albümünü tavsiye ederim. Yerli albüm olarak da kitapta benim için değerini anlatmaya çalıştığım Metin ve Kemal Kahraman’ın “Ferfecir” albümünü öneririm.
YENİ ALBÜM: SANTUR VE HANG DRUM
Son vakitlerde neler yapıyorsunuz, masanızda bizim için neler var?
Konserlerim ağır bir formda geçiyor. Bu hafta ABU TV şenliğine Hindistan’a konsere gidiyorum. Yaz boyunca kardeşim Selahattin Anar ile bir albüm kaydettik. Albümün ismi “Santur ve Hang Drum” olacak ve yakın vakitte Kalan Müzik etiketiyle çıkacak. Kitap evraklarım var. Bir hikaye belgem var bekliyor. Natürel albüm ve plaklar alıp dinlemeye ve yazmaya devam. Şu an doğaçlama üzerine uzun bir yazım var, bir de çok sevdiğim bestekar Arvo Part’ın portresini yazıyorum. Onlara çalışıyorum.