Fehmi Koru*
Margaret Thatcher’in Muhafazakar Parti’ye lider seçilip seçim başarısı üzerine başbakanlığı üstlendiği günlerde (1979) bir Arap ülkesindeydim. Görüştüğüm mahallî aydınlar bir bayanın devlet yönetecek hale gelmesini anlamakta zorlanıyorlardı. Dindar birinin, kendini tutamayıp ‘‘O ülke artık iflah olmaz’’ dediğini unutmadım.
Kadından devlet yöneticisi olmaz düşüncesiyle…
İngiltere’de bir bayan –Liz Truss– delegeler tarafından iktidardaki Muhafazakar Parti’nin başkanlığına getirildi ve başbakanlığı da üstlendi. O ülke için üçüncü bayan başbakan oldu Liz Truss…
Daha da kıymetlisi şu: Yeni başbakanın kurduğu hükümette üyelerin değerli bir kısmı bayan ve Truss’ın temel bakanlıklara atadıkları ortasında beyaz tek bir erkek siyasetçi bulunmuyor. İngiltere’nin yeni hükümetinin merkezinde siyahlı-beyazlı bayanlar ile derisi renkli erkekler var.
Beyaz tek erkeğin bile ülke idaresindeki değerli koltuklarda yer almadığı birinci hükümeti bu İngiltere’nin…
Afrika kökenli siyahlar ile Asya kökenli sarı benizliler hakim hükümetin yapısında.
[Liz Truss Muhafazakar Parti delegeleri tarafından seçildi. Delegeler onu değil de rakibini seçselerdi, rakibi Rishi Sunak, ülke tarihinin birinci beyaz olmayan başbakanı unvanını alacaktı. Sunak’ın anne-babası İngiltere’ye 1960’lı yılların başlarında Doğu Afrika’dan gelmişler.]
Önemli mi?
Evet kıymetli. İngiltere’de, geçen yüzyılın başlarına kadar, bırakın siyasi hayatta yönetici olarak yer almayı, bayanların oy kullanma hakları bile yoktu. Ülkede bayanlar erkeklerle eşit siyasi haklara 1928 yılında kavuşabildiler; o da neredeyse bir yüzyıl sürmüş önemli gayretten sonra…
O ülkeye 1960’larda yolu düşenler, birden fazla mahallelerdeki alkollü yerlerin kapısında şu tıp ihtarların asılı olduğunu kesinlikle görmüşlerdir: ‘‘No blacks, no Irish, ne dogs’’.
‘‘Siyahlar, İrlanda kökenliler ve köpekler giremez’’ demek bu.
Irkçılığın dik alası…
Ben bir sonraki on yılın sonlarına hakikat Londra’da bulunurken, parlamentoda beyaz olmayan tek milletvekili yoktu. Deri rengi beyaz olmayan milletvekilleri -sayı olarak dört milletvekili- birinci kere 1987 yılında seçilip parlamentoya girmeyi başarabildiler. Bugün 650 üyeli parlamentoda beyaz ırktan olmayan 65 milletvekili bulunuyor.
Renkli üyeler İngiliz parlamentosuna her seçimde sayıları artarak girdiler..
Resmi sayılara nazaran, Birleşik Devletler yahut Britanya da denilen ülkenin nüfusu içerisinde deri rengi beyaz olmayanların oranı sadece %15.
Yeni hükümet ise bayağı renkli.
Nasıl bir kabul gördü bu yeni hükümet?
Her gün göz gezdirdiğim ‘muhafazakar’ kimlikli iki gazetede –Daily Mail ile Daily Telegraph’ta- şaşkınlığın hakim olduğunu söyleyebilirim. Her iki gazete de, yeni hükümeti oluşturan bakanların deri renklerine temas etmeden duramamış görünüyorlar.
Daha ileri gitmeden ama…
Oysa bilhassa Daily Mail gazetesinin, ‘Woke’ yahut ‘cancel culture’ diye isimlendirilen yeni entelektüel havada, ülkenin emperyalist ve köleci tarihi ile o tarihin içerisindeki eşitsizliği pekiştirecek davranışlar sergilemiş kıymetli şahsiyetlere karşı girişilen kampanyalara pek de âlâ gözle bakmadığı biliniyor.
Rhodes heykeli yanına yerleştirilen plaket..
Geçen yıl, ismi Afrika’da kölelikle eş-anlamlı anılan Sir Cecil Rhodes’un büyük bağışlarda bulunduğu Oxford Üniversitesi’nin bir okulunun girişinde yer alan heykelinin kaldırılması için protesto şovları düzenlemişti ‘Woke’ hareketi.
Harekete dayanak veren üniversitenin öğretim takımından 150 kadar hoca, heykel kaldırılmadığı takdirde o okulda ders vermeyeceklerini ilan etmişlerdi.
Protestolara karşı çaresiz kalan okul idaresi, geçen yıl bu vakitlerde, heykeli kaldırmayacağını lakin çabucak yanı başına Rhodes’un Afrika’daki tasvip edilemeyecek faaliyetlerini vurgulayan bir plaket konulacağını açıklayarak havayı yumuşatma yoluna gitti.
Bunları neden anlatıyorum?
Şundan: İngiltere fazla uzak olmayan geçmişiyle bugün hesaplaşıyor. Bunu sadece adaya köle yahut ağır personel olarak Afrika’dan, Hint yarımadasından ve Karayipler’den getirilmiş renkli insanların torunları yapmıyor; rengi beyaz olmayanlara asırlara uzanan bir tarih boyunca berbat muamelede bulunulduğundan haberli derisi beyaz olan beşerler da onlara dayanak çıkıyor.
Liz Truss’un hükümetini oluştururken yaptığı da, bir cins sessiz özür dileme…
Hükûmetin en değerli üç bakanlığı olan hazine, içişleri ve dışişleri bakanlıklarına, aileleri Gana, Sierra Leone ile Kenya/Moritanya’dan gelmiş -veya getirilmiş- üç siyahi siyasetçi atandı.
Yeni dışişleri bakanı James Cleverly’nin annesi Sierra Leone doğumlu. Kendisi ülkenin siyahlara karşı hala eşit muamele etmediğini daima gündemde tutan bir siyasetçi. Artık ülkesinin dışişleri bakanı olarak nasıl bir politik çizgi izleyeceği az çok kestirim edilebilir.
Truss kurduğu bu oldukça renkli hükümetle dünya politik atmosferi için de yeni bir devrin kapılarını aralamış olabilir.
Neredeyse 50 yıl evvel Arap aydınları, bilhassa dindar olanları, İngiltere üzere bir ülkede bir bayanın başbakanlığa gelmesini o ülkenin sonunu getirecek bir yanlışlık olarak görüyorlardı. Şu sıralarda da, İngiltere’deki muhafazakar medya, çok renkli ve bayan yüklü yeni hükümeti içlerine sindirmekte zorlanıyor. Lakin ülkedeki köleci ve eşitsizlikçi tarihle yüzleşme –Woke– havasının baskısı yüzünden seslerini fazla yükseltemiyor.
Alışacaklar.
Ülkemiz bayan başbakanla erken bir tarihte tanıştı; Tansu Çiller 1993 yılında DYP’ye lider ve başbakan oldu. Lakin hâlâ aşamadığımız kimi meselelerimiz bulunduğu da çok açık.
Dünyanın gerisinde kalamayız, kalmamalıyız.
NOT: Evvelki günkü Türk-Yunan münasebetlerine dair yazımda, Yunanistan başbakanının Washington ziyareti sırasında Amerikan Kongresi’nde konuşmasına değinirken, bizden hiçbir devlet adamına bu imkanın verilmediğini belirtmiştim. Bir dostum uyardı. Cumhurbaşkanı iken -1954 yılında- 41 gün süren ABD seyahati sırasında Washington’a uğradığında, Celal Bayar’a da Kongre’de konuşma imkanı sağlanmış. Düzeltirim.
*bu yazı fehmikoru.com adresinden motamot alınmıştır.