Osmanlı İmparatorluğu, Kudüs’ü hâkimiyeti altına aldığı 1516’dan itibaren sayısız mimari ve kültürel yapıtla kutsal kenti donatmaya başlamıştı. Ayrıyeten kurulan vakıflar yoluyla Kudüs ve etrafındaki muhtaçlar gözetilmiş, yolcular ve hacılar için her türlü konfor sağlanmıştı. Birebir vakitte kent surlarını da yaptırarak tarihe ismini yazdıran Yasal Sultan Süleyman’ın 46 yıllık uzun saltanatı ise, Kudüs’ün her açıdan altın yılları olarak kayıtlara geçti. Yasal büyük bir imar ve onarım seferberliği başlatırken, eşi Hürrem Sultan da Kudüs’te kendi ismiyle anılan ve bugün hâlâ yaşayan meşhur imareti tesis etti.
Kudüs halkının “Haseki Sultan Tekkesi” olarak bildiği kurum, 1552’den günümüze, tam 470 yıldır kentin tarihinin ayrılmaz bir modülü olmaya devam ediyor. Mescid-i Aksa’ya birkaç dakika uzaklıkta bulunan imaretin bulunduğu sokak “Tekke Yokuşu” ismiyle anılıyor.
OSMANLI YILLARI
Haseki Hürrem Sultan, özel bir vakfiye düzenleterek kuruluşunu resmileştirdiği imareti için çok sayıda akar ve arazinin gelirini bağışlamıştı. Yapılan hizmetlerin kesintiye uğramamasını isteyen Haseki Sultan, Kudüs’te bir hamam yaptırarak, buradan elde edilecek bütün karın imarete aktarılmasını sağladı. Ayrıyeten Anadolu’daki birtakım kasabaların vergileri de birebir biçimde direkt Haseki Hürrem İmareti’nin kasasına bağlandı. Böylelikle Osmanlı yüzyılları boyunca imaretin ayakta kalması sağlandı.
İŞGALDEN SONRA
İsrail’in 1967’de Kudüs’ü işgaliyle birlikte, Haseki Hürrem İmareti’nde kısa vadeli hizmet kesintisi yaşandıysa da, mahallî halkın çabalarıyla faaliyetler tekrar başlatıldı. Ürdün Krallığı’nın müdahalesi sonucu imaretin idaresi resmî bir prosedüre tabi kılınırken, Kudüs eşrafı hizmetlere sahip çıkarak imaretin kapanmamasını sağladı. Günümüzde, yüzlerce Kudüslü aile imaretten günlük sıcak yemek temin etmektedir. İmarete gelir getirsin diye inşa edilen Haseki Hürrem Hamamı ise bugün Ermeni Katolik Patrikhanesi’nin idare ofislerine mesken sahipliği yapmaktadır.
Memlükler’den kalma bir saraydı
Haseki Hürrem İmareti’nin hizmet verdiği tarihî binalar, Osmanlı fethinden evvel Memlükler periyodu soylularından Tunşuk Hatun’un sarayıydı. 1380’lerde inşa edilen saray, etrafındaki öbür yerleşim üniteleriyle birlikte geniş bir külliye oluşturuyordu. Kimliği hakkında net bilgiler bulunmayan Tunşuk Hatun’un, ibadet için Mısır’dan Kudüs’e gelip yerleştiği ve vefatına kadar da kentten ayrılmadığı biliniyor. Haseki Hürrem Külliyesi’nin ana giriş kapısının karşısındaki binada Tunşuk Hatun’un türbesi yer alıyor.