Anayasa Mahkemesinin (AYM) ferdî müracaatlar nedeniyle artan yargı yükünü hafifletmek için yeni bir hazırlık yapılıyor. Bu doğrultuda AİHM’de uygulanan ‘Dostane çözüm’ düzeneğinin iç hukuk sistemine uyarlanarak, hak ihlalleri ile ilgili kişisel müracaatlarda da bu sistemin uygulanması planlanıyor. Eylül 2012’de birinci uygulaması başlayan ‘Bireysel başvuru’ sistemi ile her türlü hak ihlali tezinin AYM’ye taşınması, yüksek mahkemenin iş yükünün artmasına neden oldu. AYM’ye bugüne kadar 430 bin civarında ferdî müracaat yapıldı. Bu müracaatların 320 binden fazlası sonuçlandırıldı. Sonuçlanan müracaatların yüzde 86’sı ise “kabul edilemezlik kararı” verilerek temele dahi girilmeden reddedildi. Kişisel müracaat için öteki bütün hukuk yollarının tüketilmesi, türel fayda, kamu gücü tarafından mağdur edilme üzere koşulların yerine getirilmesi gerekiyor. AYM’ye yapılan ferdî müracaatların büyük kısmını uzun yargılamalarla ilgili hak ihlalleri oluşturuyor. Bu taraftaki şikâyetlerin AYM’ye yapılacak kişisel müracaat öncesinde kurulacak bir orta düzenek ile ele alınarak, ferdî müracaatlardan kaynaklı yargı yükünün hafifletilmesi planlanıyor.
HEDEF ORTA MEKANİZMA
Adalet Bakanlığının hazırlıklarını sürdürdüğü yeni çalışma ile AİHM’de uygulanan ‘Dostane çözüm’ uygulamasının iç hukuk sistemine uyarlanarak, hak ihlalleri konusunda AYM’ye yapılacak ferdi müracaat öncesinde, orta bir düzenek kurulması hedefleniyor. Bakanlık kaynakları “Bu düzenek ile yargılama süreci de hızlanacaktır. Pek çok vatandaşımız kişisel müracaat hakkı olup olmadığı değerlendirmesini yapmadan çok sayıda müracaat yapıyor. Her şey AYM’ye gidiyor. Burada önemli bir zahmet var. Dostça tahlil yolu benimsenirse, bu müracaatların büyük kısmı mahkemeye gitmeden çözülecektir. Çok sabit olan hususlar var. Mesela beraat almış, haksız tutuklu kalmış. Bu sabit bir şey. Bunu AYM’nin incelemesine gerek yok. Somut, sabit bir şey. Tartışmaya açık olmayan, somut olan, net olan mevzularda AYM’ye gitmektense, AİHM’de olduğu üzere dostça tahlil tarzı ile bunların çözülmesine yönelik bir düzenleme üzerinde duruluyor” dedi. AYM Lideri Zühtü Aslan da, Adalet Bakanlığı bünyesinde kurulacak bir komitenin uzun yargılama şikâyetlerini inceleyebileceğini, böylelikle AYM’nin yükünün hafifleyeceğini açıklamıştı.
10 YILIN MÜRACAAT BİLANÇOSU
Uygulamanın başladığı birinci iki yılda AYM’ye yapılan ferdi müracaatlar 10 bin, 2014 ve 2015 yıllarında ise 20 bin civarında gerçekleşti. 15 Temmuz darbe teşebbüsü sonrasında kişisel müracaat sayısı rekor seviyede artarak 100 bini aştı. Bu sayı 2017 yılından 2021 yılına kadar yıllık ortalama 40 bin olarak gerçekleşti. 2021 yılında kişisel başvurusu sayısı evvelki yıla nazaran yüzde 65 oranında artarak 66 binin üzerinde çıktı. 2022’nin birinci altı ayında ise 67 binden fazla ferdî müracaat yapıldı.