Tam bağımsız devletin kuruluşunun memleketler arası ilanı olan Lozan Antlaşması’nın 99. yılı kutlanıyor. İsviçre’nin Lozan kentinde 99 yıl evvel imzalanan antlaşma, Türkiye Cumhuriyeti’nin kurucu dokümanı kabul edildi.
LOZAN GÖRÜŞMELERİ NE VAKİT BAŞLADI?
Lozan Antlaşması’na giden süreçte görüşmeler 20 Kasım 1922’de başlamış, TBMM’nin, “kapitülasyonlar” ve “Ermeni devleti” mevzularında taviz vermesi istenmişti.
Görüşmeler, 4 Şubat 1923’te başta Boğazlar sorunu, kapitülasyonlar, Musul-Kerkük ve Osmanlı Devleti’nin borçları üzere nedenlerden ötürü kesilmişti.
23 Nisan 1923’te tekrar başlayan görüşmeler sonunda varılan muahedeye nazaran, Suriye sonu 20 Ekim 1921’de imzalanan Ankara Antlaşması ile belirlendiği biçimde kabul edildi.
LOZAN GÖRÜŞMELERİNE KİMLER KATILDI?
Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) temsilcileriyle Birleşik Krallık, Fransa, İtalya, Japonya, Yunanistan, Romanya, Bulgaristan, Portekiz, Belçika ve Yugoslavya temsilcileri katıldı.
TBMM Hükümetini, İsmet İnönü başkanlığında Dr. İstek Işık Beyefendi ve Hasan Saka’dan oluşan heyet temsil etti.
LOZAN ANTLAŞMASI NE VAKİT İMZALANDI?
Lozan Barış Antlaşması, 1. Dünya Savaşı sonucunda 24 Temmuz 1923’te İsviçre’nin Lozan kentinde, Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) temsilcileriyle Birleşik Krallık, Fransa, İtalya, Japonya, Yunanistan, Romanya, Bulgaristan, Portekiz, Belçika ve Yugoslavya temsilcileri tarafından, Leman Gölü kıyısındaki Beau-Rivage Palace’ta imzalandı.
LOZAN GÖRÜŞMELERİ NE KADAR SÜRDÜ?
Birinci periyot 76, ikinci devir 92 olmak üzere 168 gün sürmüştür. Atatürk bunu şöyle açıklıyor:
“Lozan Barış Konferansı’nda ele alınan mevzular yalnız üç-dört yıllık devirle ilgili değildir. Yüzyılların da hesabı görülüyordu.”
LOZAN ANTLAŞMASI NEREDE İMZALANDI?
Dünyaca ünlü saat markaları ve çikolatalarıyla ünlü İsviçre, pek çok tarihi diplomatik görüşmelere mesken sahipliği yapan, arabulucu ülke olarak da biliniyor.
Türkiye’nin sonlarının çizildiği Lozan Barış Antlaşması’nın imzalandığı Beau Rivage Palace Oteli ortadan geçen yıllar içerisinde pek çok kıymetli milletlerarası görüşmelere mesken sahipliği yapmaya devam etti.
Otel, İran nükleer müzakereleri ve en son 2016 Ekim ayında Suriye bahisli toplantı üzere birçok diplomatik görüşmeye şahit oldu.
LOZAN ANTLAŞMASINI HUSUSLARI NELERDİR?
Lozan Antlaşması’na giden süreçte görüşmeler 20 Kasım 1922’de başlamış, TBMM’nin, “kapitülasyonlar” ve “Ermeni devleti” bahislerinde taviz vermesi istenmişti.
Görüşmeler, 4 Şubat 1923’te başta Boğazlar sorunu, kapitülasyonlar, Musul-Kerkük ve Osmanlı Devleti’nin borçları üzere nedenlerden ötürü kesilmişti.
23 Nisan 1923’te yine başlayan görüşmeler sonunda varılan muahedeye nazaran, Suriye hududu 20 Ekim 1921’de imzalanan Ankara Antlaşması ile belirlendiği formda kabul edildi.
Irak sonunun ileride İngiltere ve TBMM ortasında yapılacak bir görüşme ile belirlenmesine karar verilirken, Yunanistan sonu, Mudanya Antlaşması’nda olduğu üzere kabul edilmiş lakin savaş tazminatı olarak Yunanistan Karaağaç’ı Türkiye’ye bırakmıştı.
Antlaşmayla Sovyet hududu, Gümrü, Moskova ve Kars Antlaşması ile belirlendiği üzere kaldı, Doğu Anadolu’da bir Ermeni Devleti kurulmasından vazgeçildi.
Kapitülasyonlar ise Lozan Antlaşması ile kesin olarak kaldırıldı. Bozcaada ve Gökçeada Türkiye’ye, On İki Ada İtalyanlara, öteki adalar ise Yunanistan’a bırakıldı. Lakin 2. Dünya Savaşı’ndan sonra İtalya’nın On İki Ada’dan çekilmesiyle buralar Yunanistan’a bırakıldı.
Lozan’da üzerinde en çok durulan başlıklardan biri olan Boğazlar konusu da 20 Temmuz 1936’da imzalanan Montrö Boğazlar Mukavelesi ile tahlile kavuşturuldu.
Lozan Antlaşması uyarınca Türk Devleti’nin sonları içindeki yabancı okulların Türk kanunlarına uyması, okulların tahsilinin Türk Devleti tarafından düzenlenmesi kayıt altına alındı.
Fener Rum Patrikhanesi’nin yabancı kiliselerle münasebet kurmaması kaidesiyle Türkiye’de kalması kabul edilirken, azınlıklara verilen ayrıcalıklar kaldırılmış, tüm azınlıklar Türk vatandaşı kabul edilmişti.
Anlaşmayla İstanbul’daki Rumlar hariç öteki yerlerdeki Rumların Yunanistan’a, Batı Trakya hariç öbür vilayetlerdeki Türklerin ise Türkiye’ye gönderilmesi suretiyle iki ülke ortasında nüfus mübadelesine karar verildi.
I. TBMM tarafından imzalanan, II. TBMM tarafından onaylanan antlaşmayla, Türkiye Cumhuriyeti’nin bağımsızlığı ve Misak-ı Ulusal, itilaf devletleri tarafından resmen tanındı ve kabul edildi, Sevr Antlaşması geçersiz hale geldi.
Türkiye, savaş tazminatı ödemekten kurtuldu, ülke sonları Irak hududu hariç belirli oldu ve Türkiye açısından I. Dünya Savaşı sona erdi.
Milli Uğraş hareketi, bağımsızlık için uğraşan öbür dünya milletlerine örnek olurken Lozan Antlaşması dünyanın en uzun müddetli barış antlaşmalarından biri olarak tesirini bugüne kadar sürdürmeye devam etti.