Kariyerinde iki romana ve bir hikaye kitabına imza atan Peter Hobbs, şimdilerde ödüllü bir muharrir olarak anılsa da aslında onun kitapla, yazarlıkla olan münasebetinin trajik bir kıssası var. Hobbs İngiltere Dış İşleri Bakanlığı’nda misyonlu bir bürokrat olarak 1997’de Pakistan’a sarfiyat ve orada resmî olarak çalışmaya başlar. Fakat sebebi tam olarak anlaşılmasa da bir müddet sonra viral bir hastalığa yakalanır ve İngiltere’ye dönmek zorunda kalır. Yaklaşık 10 yıl boyunca bu hastalıkla gayret eder. Onu kitaplara, yazmaya yaklaştıran süreç de böylelikle başlar.
İlk romanı ‘The Short Day Dying’in (2005) çabucak akabinde ve ‘I Could Ride All Day in My Cool Blue Train’ (2006) isimli bir hikaye kitabı yayınlar. Üçüncü kitabı ‘In the Orchard, the Swallows’un (2012) ise ‘Bostanda, Kırlangıçlar’ ismiyle, Ketebe Yayınları etiketi ve Talha Aydın’ın çevirisiyle raflara girdiğini söyleyelim.
‘BENİ UNUTMUŞ OLMADAN KORKUYORUM’
‘Bostanda, Kırlangıçlar’, Pakistan’da geçen kısa bir romandır. Hobbs, kısa bir müddet yaşayıp, katıldığı irili ufaklı tiplerle keşfettiği Pakistan’ı, Pakistanlı bir adamın ağzından anlatmayı birinci etapta kendisi de yadırgar. Çünkü aklında hiç bu türlü bir şey bir şey yazmak yoktur. O sıra farklı bir kitap üzerine çalışmaktadır. Lakin sonra, ismini dahi bilmediği bu adamın sesini içten içe duymaya başladığını söyler. Farhana Shaikh’e verdiği röportajda, bu sesin “başka bir muharrire ilişkin olması gerektiğini, yolunu kaybettiğini düşündüm,” der. Bir vakit sonraysa elindeki kitabı bırakıp ‘Bostanda, Kırlangıçlar’a çalışmaya başlar.
Kitabın başkarakteri, ailesiyle bir arada Pakistan’ın bir köyünde yaşamaktadır. Babasının koca bir bostanı vardır, durumları uygundur. Fakat başkarakter, birebir köyden mahallî bir siyasetçinin kızına âşık olunca işler sarpa sarmaya başlar.
İlk etapta başkarakterle, isminin Saba olduğunu öğrendiğimiz bu kız, aşklarını yanlışsız düzgün bağlantı kurmadan bakışarak yaşarlar. Bir düğün günü başkarakter Saba’yı bostana çağırır. Orada yan yana oturup birinci kere sohbet ederler, hatta dayanamayıp öpüşmeye bile yeltenirler. Ne var ki Saba’nın ailesine çalışan bir uşak tarafından görüldüklerinde kıyamet kopar. Temel fitili çakan şeyse, babasının Saba’yı odunla dövdüğü an gerçekleşir. Sevdiği kızın acı çekmesine dayanamayan başkarakter ortaya girip odunla kızın babasını dövmeye başlar. Sonra da tutuklanıp cezaevine atılır.
‘YAZACAK ŞİİRİM KALMADI’
Yukarıda geçen bütün öykü aslında bir flashback’tir. Roman, başkarakterin yıllar sonra cezaevinden çıkıp köyüne dönmesiyle açılır. Fakat ne o eski genç adamdır, ne köyü eski köydür. Her şey berbat bir haldedir.
Başkarakter, çocuk denecek yaşta girdiği cezaevinden 29 yaşında, bin bir fizikî ve ruhsal rahatsızlıkla çıktığında kendini bile tanıyamaz durumdadır. Elinde yalnızca geçmiş vardır. O da geçmişine takılıp köyüne gelir, gelir lakin ailesi ortalıkta yoktur. Nerede oldukları da belirli değildir. Üstelik bostana da birileri bir biçimde çökmüştür…
Bostanda Kırlangıçlar, Peter Hobbs, Tercüman: Talha Aydın, 112 syf., Ketebe Yayınevi, 2022. Ona başından beri yardımcı olan tek kişi “emekli” bir şair olan Abbas’tır. Başkarakter neden emekli olduğunu sorduğunda, “Yazacak şiirim kalmadı,” der Abbas.
‘Bostanda, Kırlangıçlar’ bu minvalden değerlendirildiğinde acı dolu bir aşk romanına dönüşür. Acı çeken âşıklar, kavuşulmayan kollar, heba olan ömürler… Pekala kitabı yalnızca buradan pahalandırmak kâfi midir?
‘KALBİME GÜVENİYORUM ZİRA DİĞER HİÇBİR ŞEYİM KALMADI’
Hobbs, kurduğu bu aşk serüveninin yanında Pakistan’ın toplumsal ve siyasal hayatından da bahsetmeyi ihmal etmez ki böylelikle roman daha derinlik bir hal alır. Bu minvalde karşımıza çıkan birinci toplumsal gerçeklik köyse, ikincisi cezaevidir.
Cezaevi, en az geçmiş kadar değerli bir yer meblağ. Başkarakter buraya getirildiğinde o denli berbat bir koku ve atmosferle karşılaşır ki günlerce öğürmekten öbür bir şey yapamaz. Makus beslenme, berbat sıhhat hizmeti ve barınma üzere birçok temel muhtaçlıktan mahrum olması bir yana, bütün mahkûmlar üzere daima azap ve kaba dayak tehdidi altında yaşar.
Bu kısımlarda vakit zaman öbür mahkûmların öykülerine girer Hobbs. İnsanların nasıl değişim geçirdiklerini, cezaevinin insanları “ıslah” etmediğini, onları karaktersiz kılıp değersizlik hissiyle baş başa bırakmaya çalıştığını görürüz. Üstelik bütün bunlara rağmen mahkûmların hak arayacakları hiçbir yer de yoktur.
Bir başka kıymetli gösterge ise Amerika’nın Taliban’la giriştiği savaştır. Geriden geriye işleyen, ortada birkaç paragrafla karşımıza çıkan savaş, ne bir terslik ne bir taraf olma havası taşır. Hobbs bu tutumuyla savaşın iki tarafını da misal nedenlerle eleştirir.
Örneğin birtakım mahkûmların Amerikalılara satıldığından bahsedilir. Amerikan ordusu bunları satın alıp Talibanlı diye diğer bir cezaevine koyar, öteki bir değişle iç siyaset gereci haline getirir. “Tam hududu geçmek üzere olan”, “tam bomba saldırısı yapacak” bu insanlarsa kendilerini asla inandıramazlar.
Bütün bu gerçeklik ise bize Abbas’ın şu kelamlarını hatırlatır: “Öğrenmek yeterli bir insanı daha âlâ yapar, makûs bir insanı ise daha makus.”
Hobbs, ‘Bostanda, Kırlangıçlar’ı bilerek kısa bir roman formunda tasarladığını belirtir. Bir kitabın uzun olması için bilhassa efor sarf etmenin berbat sonuçlar doğuracağını, aslolanın “dilin sadeliğine, saflığına” güvenmek olduğunu söyler.
Başta da söylediğim üzere, ‘Bostanda, Kırlangıçlar’ muharririn üçüncü kitabı. Ketebe, Hobbs’un başka kitaplarını da çevirir mi bilmem, lakin ‘Bostanda, Kırlangıçlar’ akılda tutulması gereken bir kitap.