Önce Galatasaray’ın rakibiyle başlayalım. Okan Buruk 2013 yılında Elazığspor’un başındayken Gaziantepspor’un teknik yöneticisi Erol Bulut onun yardımcısıydı. Lakin Erol Bulut kalfalığını Buruk’un yanında değil, 2014-2017 yılları ortasında Abdullah Avcı’nın yanında yaptı, Başakşehir’de. Sonra da kendi kanatlarıyla uçmaya başladı; evvel Yeni Malatyaspor, akabinde Alanyaspor ve en nihayet Fenerbahçe.
Bulut, iki dönemdir Gaziantepspor’un başına. Geçen dönem küme düşmeme uğraşı vermişti Gaziantepspor, deplasmanda neredeyse hiç maç kazanamaması nedeniyle. Fakat bu döneme âlâ başladı ve Galatasaray karşısına dört maçta bir beraberlik üç galibiyetle namağlup olarak çıktı.
Transfer penceresine baktığımızda, Gaziantepspor’un Lazar Markoviç üzere vaktinde Benfica’dan Liverpool’a 25 milyon euro üzere yüksek bir bedelle transfer yapmış bir oyuncuyu takımına kattığını görüyoruz. Hem de bonservis ödemeden. Böylelikle Alexandru Maxim, Ángelo Sagal ve João Figueiredo’nun yanına kaliteli bir ayak daha eklenmiş oldu Gaziantepspor’a. Hakikaten geçen hafta Antalyaspor’u 5-2 üzere çarpıcı bir skorla yenerken bu kaliteli ayaklardan yüksek skor katkısı almıştı Erol Bulut: Figueiredo üç gol, Sagal bir gol ve Markoviç bir asist.
Oyun yapısına baktığımızda Gaziantepspor’un proaktif futbol oynayan bir grup olmadığını görüyoruz. Erol Bulut’un ana planında topa sahip olmak ve daima atak yapmak mecbur kalınmadıkça pek yer almıyor. Bu açıdan reaktif bir oyun planına sahip olduğu söylenebilir; süratli çıkıp süratli goller buluyorlar. Nitekim de süratli geçiş, Erol Bulut’un alamet-i farikasıdır.
Nitekim Gaziantepspor, geçen hafta Antalyaspor’a attığı beş golün dördünü süratli ataklar üzerinden kazanmıştı. Burada Gaziantepspor’un birbirine çok benzeyen son iki golü üzerinde ayrıyeten durmalıyız: Son iki gol, Antalyaspor’un kullandığı duran top sonrasında çıkılan iki süratli ataktan gelmişti. Bu da Erol Bulut’un Antalyaspor’un duran toplardaki geri sınır savunmasının (rest-defence) zayıf olduğunu uygun tahlil ettiğini ve atak paletine eklediğini gösteriyor bize.
Ancak Gaziantepspor’un süratli ataklardan kolay gol bulmasının aynaya olumsuz yansıyan bir istikameti de var; Gaziantepspor süratli hamle yaparken rakiplerine boş alanlar da bırakan bir kadro. Antalyaspor da bunu kıymetlendirmiş atağa çıkarken Gaziantepspor’un yaptığı top kayıplarından iki gol bulmuştu.
Galatasaray’a gelince, Okan Buruk’un kıymetli bir özelliğinden kelam etmeliyiz burada. O da şu: Okan Buruk adale ve beyin hafızasına bir ekip yaratmaya çalışıyor, bıkmadan tekrarlanan hamle setleri üzerinden. Öbür yandan ise Okan Buruk rakip tahliline kıymet veren bir teknik yönetici. Bu nedenle her maç öncesinde rakip tahliline dayanan taktik idmanlar yaptırıyor ekibine.
Buruk’un bu açıdan bir İtalyan teknik yöneticisi andırdığından kelam edilebilir, ki bu da şaşırtan değil aslında. Çünkü Buruk, futbolculuk devrinde üç dönem boyunca İnter’de oynamış bir futbol işçisi. Okan Buruk’un İnter’de yalnızca futbol oynamadığı, İtalya’da futbolun nasıl ele alındığını da gözlemlediği ve tahlil ettiği anlaşılıyor.
Geri sınır savunması
Dikkatli okurlar hatırlayacaklardır; ligin açılış maçında, Galatasaray’ın kullandığı duran topta geri çizgi savunması alarm vermiş ve Antalyaspor bir duran top sonrasında süratle atağa çıkarak Haji Wright üzerinden bir penaltı kazanmıştı.
Gaziantepspor’un, futbol terminolojisinde “rest-defence” olarak isimlendirilen geri çizgi savunması üzerine fazladan çalışma yaptığını düşünecek olursak dün Galatasaray’ın kazandığı yedi köşe vuruşu sonrasında, bilhassa grup 10 kişi kalmışken sorun yaşamasını bekleyebilirdik. Fakat olmadı. Galatasaray maç boyunca kullandığı duran topların hiçbirisinde Gaziantepspor’a süratli hamle talihi vermedi.
Bunu taktik idmanların verimli yapıldığına işaret olarak sayabiliriz.
Geçiş savunması
Ancak birebir şeyi Galatasaray’ın süratli geçiş savunması için söylemek mümkün mü? Pek değil, çünkü Gaziantepspor, maçtan evvel de beklendiği üzere süratli geçiş hamleleri üzerinden tehlikeler yarattı, bir de gol buldu.
Maçın 26.41’inci dakikasını hatırlayalım. Galatasaray’da Abdülkerim Bardakçı geriden topu uzaklaştırmak için ileriye vuruyor. Stelios Kitsiou bu topu denetim ettikten sonra taç çizgisine paralel boş koşu yapan Mustafa Eskihellaç’ı görüyor. Bu uzun pasta Victor Nelsson ofsaytı bozarken Patrick van Aanholt sol beklerin sık sık yaptığı bir yanlışa imza atıyor; merkeze gerçek koşan Alexandru Maxim’in pas almasını önlemek yerine, sağ kanat oyuncusu Eskihellaç’ın üzerine gidiyor. Halbuki Eskihellaç’ı Bardakçı kapatmaya çalışıyor. Böylelikle Galatasaray’da iki futbolcu tek kişi üzerine hareket ederken Maxim boş kalıyor.
Gaziantepspor atağında en soldaki Sagal, topa en uzak futbolcu pozisyonunda. Hakemin çabucak ardındaki Lucas Torreira ise topa Sagal’den biraz daha yakın. Aanholt, burada topun Maxim’e geçmemesi için kalın kırmızı dikdörtgen alanı denetim etmesi gerekirken Bardakçı’nın yöneldiği Eskihellaç’ın üzerine gidiyor.
Aanholt’un bu kusuru üstteki fotoğrafta da görüldüğü üzere zincirleme kusurlara yol açıyor: Nelsson Figueredo’yu kapatması gerekirken Maxim’e yöneliyor. Boey ise en soldaki Sagal’i alacağına sol half-space’te ilerleyen Figueredo’ya yöneliyor. Bu ortada golü atacak olan Sagal ise orta alan çizgisinde. Lucas Torreira geriye sprint atarak dönse bu zincirleme kusura son verecek. Lakin sprint atarak değil, jogging yaparak geriye koştuğu için Sagal altı saniye sonra topla buluşuyor (aşağıdaki fotoğraf). Ve dayanak ayağını topun yanına koyarak rahatça vurmak fırsatı yakalıyor. Torreira ise iki fotoğraf ortasındaki farktan da görüldüğü üzere çabucak hemen hakemle birebir süratte koşuyor.
Altı saniye sonra Sagal golle sonuçlanan şutunu atarken topa en uzak futbolcu, hakemden biraz çok az süratli koşmuş olan Lucas Torreira.
Elbette bu gereğince gerçek ve süratli oynanmış bir hamle. Fakat Galatasaraylıların yaptığı kolay zincirleme kusurlar olmasa, golle sonuçlanmayabilirdi. Burada elbette, “futbol yanılgılar oyunu” kelamını hatırlıyoruz.
Set hücumları
Buradan geçiyoruz set ataklarına. Ligin birinci dört haftasında Okan Buruk’ un en çok eleştirildiği husus Galatasaray’ın bir oyun planına sahip olmadığı, set hamleleri üzerine gereğince çalışılmadığı yolundaydı.
Ancak fotoğrafa daha geniş bir vakit dilimi üzerinden bakarsak şunu görüyoruz: Geçen yıl Galatasaray neredeyse yalnızca şok pres üzerinden elde ettiği süratli geçiş ataklarından gol üretebilen, buna karşılık topa sahip olmayı ve hamle futbolu oynamayı pek beceremeyen bir grup kimliğine sahipti. Dönem bittiğinde spor kamuoyunda Galatasaray’ın hamle futbolu oynayamamasının nedeni olarak orta saha blokunun yetersizliği, daha da açık biçimde neredeyse yalnızca iki futbolcu sorumlu gösteriliyordu; Taylan Antalyalı ve Berkan Kutlu. Bu çerçevede orta alana yapılacak en az iki destekle Galatasaray’ın bu değerli sorunu çözebileceği düşünülüyordu.
Neredeyse tüm spor kamuoyundaki hâkim ve tanınan niyet buydu ve birçok tanınan fikir üzere bu da yanlıştı.
Bu tanınan fikir gereği birden fazla insan orta alana yapılan üç destek (Lucas Torreira, Sergio Oliveira ve Fredrik Mitdsjø) sayesinde Galatasaray’ın bir anda atak futbolu oynamasını beklediler. Fakat yanıldılar, çünkü bu, üç transferle halledilecek bir sorun değil.
Daha fazlası gerekiyor. Evvel şampiyonluk yarışının içinde olacak ve kalacak daha kaliteli ayaklar, sonra da grubun fizik kalitesini Türkiye standartlarının üzerine çıkarabilmek emeliyle sistemli ve sistemli çalışma.
Galatasaray’ın yaptığı transferleri fiyat/performans üzerinden değerlendirebilmek, transfer penceresi şimdi kapanmadığı için şu an için mümkün değil. Fizik kaliteye gelince; birinci dört hafta Galatasaray’ın oynadığı tüm maçlarda son saniyeye kadar oyunun içinde kaldığını gördük. Hem de forma fırsatı bulan oyuncuların değerli sayılabilecek bir kısmının ekiple kamp geçirmemesine karşın. Bu ise bize Galatasaray’ın fizik kalitesini artırmak için nizamlı ve sistemli çalıştığı yolunda önemli bir işaret veriyor bize.
Galatasaray fizik kalite imtihanında, birinci dört hafta göstermiş olduğu performansın da üzerine çıktı dün: Gaziantepspor karşısında yaklaşık 55 dakika boyunca bir kişi eksik oynamasına karşın oyunu ve topu elinde tuttu. Bu sayede de hem set ataklarında, hem de geçiş hamlelerinde kıymetli tehlikeler yarattı.
Set hamlesine ait tek bir örnek vermek istiyorum; o da Galatasaray’ın attığı birinci gol. Hatırlayalım.
17 paslık zincir
Dakika 34.36. Galatasaray kendi sol kanadından Aanholt’un kullandığı taç atışıyla topu oyuna sokuyor. Aanholt Abdülkerim Bardakçı’ya, o tandem arkadaşı Nelsson’a, o Yunus Akgün’e oynuyor. Sağ kanatta Akgün, Boey ile paslaşıp topu aldıktan sonra bir defa de Nelsson’la paslaşıyor, akabinde merkezdeki Torreira’ya veriyor topu. Onun Aanholt’a oynamasıyla soldan başlayıp sağa geçen top tekrar sol kanata gelmiş oluyor. Top Aanholt, Sergio Oliveira, Dries Mertens, Aanholt ve Mertens paslaşmalarından sonra Bardakçı’ya geliyor. Ondan da tekrar Nelsson’a. Yani en başında soldan başlayan atak evvel sağa, sonra tekrar sola geldikten sonra yine sağ kanata akıyor. Bunlar bir cins hazırlık pasları, lakin unutmayalım ki her pasla rakip savunma yine ve tekrar pozisyonlanmak durum almak zorunda kalıyor. Aslında pas yapmanın gayesi da bu. Rakibi hareket ettirerek bloklar ortasında boşluk yaratmaya çalışmak.
Bu uzun paslaşmalardan sonra Galatasaray’ın ana atak Nelsson’un sağ önündeki Boey’ye pasıyla başlıyor. O da merkeze kıvrılmış olan hareket halindeki Akgün’e veriyor topu. Akgün’ün burada gösterdiği uydurma çalım rakip defansta yırtılmaya yol açıyor. Bunun üzerine Yunus Akgün rakip ceza alanı içine hareketlenip merkezdeki Bafétimbi Gomis’e pas vermeye çalışıyor. Yani 17 pas yapan Galatasaray bu pas zinciri sonucunda rakip ceza alanında penaltı noktasına kadar topu getirmiş oluyor. Akgün burada topu Gomis’e aktaramıyor. Lakin futbolun yanlışlar oyunu olduğu burada da ortaya çıkıyor ve rakibin topu uzaklaştırmak için yaptığı vuruş arkadaşına çarparak kendi kalesine yöneldiğinde Gomis devreye giriyor ve başla golü atıyor.
Aslında bu Okan Buruk’un klasik atak seti; golün oluşumundaki bazı ayrıntılar üzerinden buna bakabiliriz.
Aşağıdaki fotoğrafta da görüldüğü üzere sağ kanattan yapılan hamleye sol kanat forveti Kerem Aktürkoğlu da katılıyor ve top Boey’deyken iki rakip defans oyuncusunu yanına alarak kendini öne atıyor. Bu ortada eliyle Yunus Akgün’e geride kalmasını gösteriyor. Burada hamlenin başlamasının üzerinden neredeyse tam bir dakika geçmiş durumda. Lakin Aktürkoğlu’nun bu atağıyla Galatasaray atağının en kritik evresi başlamak üzere.
Galatasaray’ın birinci golünün olmasına şimdi sekiz saniye var. Sol kanatta oynayan Kerem Aktürkoğlu (öndeki kırmızı çerçeve) kendini sağa atmış, eliyle Yunus Akgün’e (en sağdaki kırmızı çerçeve) geride kalarak topu almasını işaret ediyor.
Fotoğrafta da görüldüğü üzere bu an ceza alanında Galatasaray’dan yalnızca Gomis var. Ofansif orta saha oynayan Mertens ise klasik Buruk hamlelerinde görüldüğü üzere kendini Aktürkoğlu’nun boşalttığı sol kanata atmış durumda. Oliveira ise atak aksiyonun içinde değil; şimdi.
Tam beş saniye sonra Akgün rakibi yanıltan çalım hareketini gösterip ceza alanına daldığında durum aşağıdaki fotoğrafta olduğu üzere: Oliveira ceza alanında en uygun yeri almış, Gomis öne koşu göstermiş, Aktürkoğlu pas alabilecek noktada, Boey de tekrar tıpkı formda bomboş pas bekliyor.
Golden üç saniye öncesi; Yunus Akgün (kırmızı çerçeve içinde) geçersiz çalım göstererek ceza alanına giriyor. Dört seçeneği var; sağ önündeki Boey’ye, solundaki Aktürkoğlu’na, boş koşu gösteren Gomis’e ve ön solda bekleyen Oliveira’ya oynayabilir. O biraz daha içeri girip merkeze kesecek topu ve talihin da yardımıyla top Gomis’in gol başıyla vuracağı noktaya gelecek.
Taktik antrenmanlar
Yazının başında demiştik ya, Gaziantepspor süratli ataklarında gerisinde büyük alanlar bırakıyor diye, muhakkak ki Okan Buruk ve takımı bu durumu tahlil ederek hafta içinde yapılan idmanlara bunu bilhassa eklemişler. Artık taktik idmanlarda çalışılmış bu hamlesi gösteren üç örneğe yer vereceğim.
Dakika 37.10. Gaziantepspor akınına son veren Fernando Muslera topu çabucak Aanholt’a vererek Galatasaray’ın süratli atağını başlatıyor. Aanholt Kerem Aktürkoğlu’na, o Boey’ye, Boey de Yunus Akgün’e oynuyor. Akgün tekrar çalım gösterek merkeze hareketleniyor ve topu Aktürkoğlu’na aktarıyor. Aktürkoğlu yeniden klasik Buruk atağında olduğu üzere merkeze devrilmiş vaziyette. Fakat bu defa sola Mertens değil, Oliveira devrilmiş. Aktürkoğlu ona pas veriyor. Oliveira’nın şutunu Gaziantepspor kalecisi Günay Güvenç kurtarıyor.
Ancak öbür ayrıntılar da var.
Aşağıdaki fotoğrafta da görüldüğü üzere Galatasaray’ın süratli atağında rakip ceza alanında dörde dört durum yakalanmış durumda. Oliveira şut çekerek Galatasaray atağını sonlandırıyor. Lakin şut çekmeyip atağı sürdürse üç değerli seçeneği var. Hem Yunus Akgün, hem de Gomis pas istemişler ve ikisi de bu pası rahatlıkla alabilecek noktada. En solda ise Aanholt boş koşu gösteriyor.
Ayrıca bu atakta Galatasaray’ın iki savunma bekinin rakip ceza alanında olması da çok kıymetli.
Galatasaray’ın rakip ceza alanında dörde dört yakaladığı durumu Oliveira şut atarak sonlandırdı. Bu atakta Oliveira’nın Yunus Akgün (sağdan ikinci çerçeve) ve Gomis’e (soldan ikinci çerçeve) pas verme seçeneği dışında boş koşu gösteren Aanholt’ü de (en soldaki çerçeve içinde) topla buluşturabilirdi.
İkinci örnek. Dakika 70.00. Gaziantepspor hamlesini kesen Galatasaray Oliveira’nın yaklaşık 70 metrelik pasıyla süratli atağa çıkıyor. Yunus Akgün’e gelmekte olan topu aşağıdaki fotoğrafta görüldüğü üzere Gaziantepspor kalecisi Günay Güvenç uzaklaştırıyor. Topu kapan Boey atağı tazeliyor ve Akgün’e oynuyor. O da merkezdeki Gomis’e. Gomis soldan bindiren Mertens’i görüyor, lakin Gaziantepspor’un sağ stoperi Ertuğrul Ersoy penaltı yapıyor.
Bu konumda Günay Güvenç Yunus Akgün’den evvel ulaşarak topu uzaklaştıracak, lakin Boey, yakaladığı topla atağı tazeleyecek ve Galatasaray 13 saniye sonra da penaltı kazanacak.
Son süratli geçiş hamlesi örneği; dakika 90.31. Emin Bayram’ın Markoviç’e kaptırdığı topta Galatasaray savunması geriye daha süratli koşuyor. Topu Nelsson kazanıp Galatasaray’ın süratli atağını başlatıyor. Pasında Berkan Kutlu yaklaşık 40 metrelik uzun bir topla Boey’yi görüyor. Boey iki rakibinden kurtulduktan sonra rakip ceza alanına giriyor ve Akgün’e pas veriyor. Akgün’ün (aşağıdaki fotoğraf) şutunda kaleciden dönen topu Haris Seferoviç tekrar kaleye gönderiyor. Kaleci Günay Güvenç’in ikinci sefer kurtardığı top kadro arkadaşı Kitsiou’ya çarparak kaleye giriyor. Talih tekrar Galatasaray’ın yanında, fakat bu hamlede da hafta içindeki taktik idmanlarda çalışıldığı muhakkak olan setleri görüyoruz.
Maçın uzatma kısmında gerçekleşen Galatasaray süratli atağında Yunus Akgün şut çekerken üç Galatasaraylı topu kendine istiyor: Sol öndeki Seferoviç, yay civarındaki Berkan Kutlu ve en uzak noktadaki Barış Alper Yılmaz.
Kalli’nin ruhu ve Okan Buruk
Galatasaray’da Jupp Derwall’in başlatmış olduğu ihtilali 1992-1993 döneminde onun teklifiyle ekibin başına geçen Karl-Heinz Feldkamp devam ettirmiş, 2000 yılında UEFA Kupası’na uzanan kadronun omurgasını inşa etmeye başlamıştı.
Galatasaray’da 2000 yılında UEFA Kupası şampiyonluğuna giden grubun ana omurgası 1992-1993 döneminde kurulmuş ve o ekip bugüne kadar Türkiye’ye gelen yabancı teknik yöneticiler ortasında en özel yerlerden birisine sahip olan Karl Heinz Feldkamp’a (kısaca Kalli) teslim edilmişti. Şu an Galatasaray’ın başında olan Okan Buruk Türkiye futbolunun vitrinine o dönem Feldkamp tarafından yerleştirilmişti.
Feldkamp’ın Florya’ya birinci adım atar atmaz çabucak, 18 yaşında olan Okan Buruk’u çağırttığı ve kendisini TV’de yayınlanan U-17 ulusal grup maçlarından tanıdığını aktardığı söylenir. Denilebilir ki o dönem Kalli Galatasaray’ı Okan Buruk’un etrafında oluşturmuş, ondan bir yıldız yaratmıştı.
Kalli’nin ekibinin iki değerli özelliği vardı. Birincisi, her maçta karşısındaki rakibe inanılmaz atak pres yapması. (Türkiye’yi sistemli hamle presle birinci tanıştıran ekipti Galatasaray.) İkincisi de, yapılan atak presin bir manada doğal uzantısı olarak, Galatasaray’ın birçok maçta rakibi karşısında 10, hatta dokuz kişi kalmasıydı.
Fakat Kalli öylesine inatçı ve kararlı bir kadro yaratmıştı ki, 10 hatta, dokuz kişi kalan Galatasaray maç bitene kadar alanda güya 11 kişiymiş üzere oynardı. Birçok örneği var bunun. Fenerbahçe’yle TSYD maçında 10 bireyle 2-1 geriden gelip 3-2’yle TSYD Kupası’nın kazanılması, ligde dokuz kişi kalınan Trabzonspor maçında 1-0 öne geçtikten sonra galibiyetin son dakikada kaçırılması, yeniden dokuz bireyle İnönü’deki Beşiktaş maçında 2-2 berabere kalınarak Türkiye Kupası’nın kazanılması ve Fenerbahçe Stadı’nda 10 şahısla Fenerbahçe maçının 4-1 kazanılması… Bunlar birinci aklıma gelenler.
Galatasaraylılar bu çaba azmi ve çabasını Galatasaray Ruhu olarak isimlendirirler. Bu ruh 1905’te kurulan Galatasaray’ın birinci kadrosundaki iki Galatasaraylı tarafından yaratılmıştı. Birisi “Kin” şairi Emin Bülent Serdaroğlu’ydu, oburu ise bir maç hariç 1905’ten 1915’e kadar 10 yıl boyunca Galatasaray’ın bütün maçlarında oynamış olan Celal İbrahim. Bu ruh sonraki yıllarda “Aslan” Nihat Bekdik, “Baba” Gündüz Kılıç ve onların takipçileri üzerinden bugünlere geldi.
Gaziantepspor maçında Galatasaraylılar, Galatasaray Ruhu’nun yine ortaya çıktığını gördüler, 10 kişi kalan ekibin son saniyeye kadar uğraşını izlerken.
Sizi bilmem, lakin bu ruhun, rakiplere tüm alanda pres yapmayı Galatasaray’ın futbol ideolojisi olarak ilan etmiş olan Kalli’nin talebesi olan Okan Buruk’un beşinci maçında ortaya çıkması beni hiç şaşırtmadı.
|
Melih Şabanoğlu kimdir? Melih Şabanoğlu, Galatasaray Lisesi ve İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi mezunu. Okur, muharrir, merak eder. Çocukluktan itibaren her yaş devrinde ve değişik dallarda çalışırken spor ve futbol, amatör tutkusu oldu daima. Futbolun matematiğini anlamaya çalıştı. Sabahtan akşama dek türlü maçlar izleyerek geçireceği günlerin hayalini kurdu. Ana ilgi ve uğraş alanı ise Osmanlı çağdaşlaşması ve geç Osmanlı periyodunda spor tarihi. Bu bahiste Kuruluş: Mekteb-i Sultani’den Galatasaray Spor Kulübü’ne Türkiye’de Futbolun Erken Çağı (1904-1907) başlıklı bir kitabı var. Önümüzdeki periyotlarda bu çalışmanın öteki ciltlerini çıkarmayı umuyor. |