Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi Tabip Öğretim Üyesi Bahattin Cizreli,Gülçin Kazan Döger’e, dijital platformların kullanımıyla daha görünür olan toplumsal sınıf temelinde ayrımcılığı ve toplumsal medya paylaşımlarında fakir kesite yönelik “ötekileştirici” tabirleri kıymetlendirdi.
Cizreli, toplumsal sınıf ayrımcılığını, “orta ve üst sınıfların, fakir bölümleri hem ekonomik hem de kültürel olarak baskılaması” formunda tanımlayarak, “Sınıf ayrımcılığı, fakir sınıfın çeşitli gündelik hayat pratikleriyle içinde bulundukları sınıfsal konuma itilmesi, oraya mahkum edilmesi ve onları damgalayacak bir dizi teknik geliştirilmesidir.” sözünü kullandı.
Sosyal medya platformları üzerinden toplumların tüketime teşvik edildiğini belirten Cizreli, “Bir ortama girdiğinizde artık beşerler neyi tükettikleri üzerine konuşuyor. Neler içtiklerini, nerelerde yemek yediklerini, hangi ülkelere gittiklerini konuşuyor. Tüketim objeleri üzerinden beşerler ortasında sembolik hudutlar çiziliyor.” dedi.
Cizreli, toplumsal medya kullanımının yaygınlaşmasıyla sınıf ayrımcılığının görünür hale geldiğini kaydederek “Sosyal medya, herkesin ne kadar güzel tüketebildiğini gösterdiği, yalnızca yiyecek ve kıyafetleri manasında değil, tecrübelerinin de ne kadar kaliteli olduğunu gösterdiği bir alan. Haliyle insanların ne kadar şahane yaşadıklarını gösterdiği herkese açık bir ortamda fakirler, kendilerini ister istemez dışlanmış ve baskılanmış hissediyor.” sözlerini kullandı.
Sosyal medyayı “tüketimin ifşa edildiği alan” formunda niteleyen Cizreli, “Sosyal medyada da paylaşılan, bebek cinsiyetini açıklama partisi diye bir şey var. Bu, bir çeşit kültürel rekabet ortamı; nasıl özgün olacağım, fark yaratacağım değil; nasıl şaşaalı, gösterişli ve en lüks tüketimi yapacağım aktifliği. Bu beşerler, kılık kıyafetleriyle, tüketim alışkanlıklarıyla, çocuklarını yazdırdıkları okullarla, takıldıkları yerlerle kendilerini başka gelir kümelerinden ayırmaya çalışıyorlar.” görüşünü paylaştı.
Cizreli, toplumsal medyada fakir kısmın lisan marifetleri üzerinden de ayrımcılığa uğradığını aktararak, “Bağlaçların yanlışsız kullanımının bir takıntıya dönüşmesi, İngilizce lisan bilgisinin olur olmadık biçimde sergilenmesi, lisan oyunları üzerinden kişinin toplumsal medyayı sınıfsal-kültürel durumunu sergilemeye çalıştığı alana dönüştürüyor.” diye konuştu.
“YOKSUL BÖLÜMÜN KÜLTÜREL ALIŞKANLIKLARI AŞAĞILANIYOR”
Sınıf ayrımcılığının kültürel boyutuna değinen Cizreli, şöyle devam etti:
“Bu durum, fakirlerin gündelik hayat pratiklerinin, beğeni ve alışkanlıklarının aşağılanması ile ortaya çıkıyor. İstanbul’da beşerler hafta sonları buldukları yeşil alanlarda mangal yapar lakin bu bazılarınca küçümsenen, dalga geçilen hatta aşağılanan cümbüş anlayışıdır. Bu insanların diğer türlü eğlenme imkanı yahut edinilmiş öbür cümbüş anlayışı yok lakin yeniden de piknik yapmaları, daima kötülenen, kentin imgesini bozduğu sav edilen bir eğlenme alışkanlığı olarak sunuluyor.”
Cizreli, Türkiye’de yerli dizi izleyen kısmın de daima eleştirildiğine ve mizah konusu yapıldığına işaret ederek, şunları lisana getirdi:
“Yoksulların, bağlantı kaynaklarına erişimi sonludur, internetleri olmayabilir, düşük model bilgisayar yahut telefon sahibi olabilirler ya da bu yaygın kullanılan medya platformlarına üye olmayabilirler. Bu durumda şahısların kolektif cümbüş alışkanlığı olarak yapabileceği şey televizyon izlemektir. Öbür taraftan fakir ailede yetişen kişi için ‘televizyon izlemek’ aile aktifliği olarak da benimsenmiş olabilir lakin bugün bu küçümsenen bir şeye dönüştü.”
Çok konuşulan “Ekmek, aptal toplumların temel besinidir.” telaffuzuna de değinen Cizreli, “Bu çok açık bir sınıfçılık örneğidir. Fakir sınıfların yeme alışkanlıkları, ucuz, kolay ulaşılabilen ve süratle sindirilerek güce dönüştürülen besin hususlarından oluşur. Bu içerikteki besinler bir tercih değil sınıfsal zorunluluktur.” dedi.
Cizreli, bu telaffuz üzerinden şahısların siyasal eğilimlerinin de eleştirdiğine dikkati çekerek, “Sağlıklı yahut organik beslenmek hem vakit hem de para gerektiren iştir. Bu kapsamda makul bir tüketim objesiyle ilişkilendirerek geniş bir kümenin, yanlış siyasi yahut ahlaki tercihler yaptığını argüman etmek ayrımcılıktır.” diye konuştu.
“KOVİD-19 SALGINI SINIF AYRIMCILIĞINI GÖRÜNÜR KILDI”
Kovid-19 salgınının birçok ayrımcılık tipini görünür kıldığını hatırlatan Cizreli, sokağa çıkma yasaklarının uygulandığı devirde televizyon kanallarının iki farklı semtteki caddeleri karşılaştırarak sokağa çıkan insanlara yönelik suçlayıcı sözler kullanmasını da sınıf ayrımcılığı olarak kıymetlendirdi.
Cizreli, “Beşiktaş, Şişli, Kadıköy’de hiç kimse sokağa çıkamazken Ümraniye, Esenler’de beşerler sokağa çıkıyorlar. Pekala ancak niçin çıkıyorlar? Birinci sıkıntı çalışmak zorundalar. Yani bu şahıslar meskende kalmalarına müsaade verilen bir işte çalışmıyor olabilir, günlük para kazanıyor olabilir, kağıt topluyor olabilir ya da paklığa gidiyor olabilir. Kalabalık bir aileyi geçindirmek zorunda olabilir.” değerlendirmesinde bulundu.
Pek çok ayrımcılık çeşidi tartışılmasına karşın sınıf ayrımcılığının çok fazla dillendirilmediğini aktaran Cizreli, “Bunun sebeplerinden biri, toplumsal muhalefet yürüten şahısların çoklukla orta sınıf kökenli olması.” dedi.
Cizreli, orta ve üst sınıfların, fakir sınıfa yapılan ayrımcılığın farkında olmadığını söz ederek, fakirlere yönelik sınıf ayrımcılığının hem ekonomik hem de kültürel manada kurumsallaştırıldığına dikkati çekti.