İsrail’de 1 Kasım’da yapılacak erken genel seçimleri için tarih giderek yaklaşırken, Başbakan Yair Lapid‘in milletlerarası platformlarda ve İsrail’de iki devletli tahlil istediğine ait beyanları, Arap ve Batı dünyasında olumlu karşılandı lakin Filistinlilerde tıpkı heyecanı doğurmadı.
İsrail ve Filistin çatışmasında Birleşmiş Milletler (BM) ve milletlerarası toplumun kabul ettiği “iki devletli çözüm”, İsrail’in yanında bağımsız, hâkim bir Filistin devletinin kurulmasını öngörüyor. Filistin idaresi, şimdi hudutlarını kendisinin denetim etmediği işgal altındaki bölgelerde şartlı karar sürüyor.
ABD, Avrupa Birliği (AB), Birleşmiş Milletler ve Rusya’nın İsrail-Filistin çatışmasına bir tahlil bulmak hedefiyle bir ortaya gelmesiyle, Milletlerarası Dörtlü diye isimlendirilen kümenin, 2003’te “iki devletli çözümü” kabul etmesiyle İsrail-Filistin probleminde memleketler arası bir uzlaşı sağlandı.
Bu tarihten itibaren farklı aktörler tarafından iki devletli tahlilin sağlanması için çok sayıda teşebbüs yapıldı fakat Filistin ve İsrail’in görüş ayrılıkları karşısında kelam konusu teşebbüs başarısız kaldı.
BM’de ‘iki devletli çözüm’ mesajı
İsrail Başbakanı Yair Lapid, 22 Eylül’de BM Genel Şurası’nda yaptığı konuşmada, “Filistinlilerle iki halk için iki devlet biçiminde mutabakat, İsrail’in güvenliği, iktisadı ve çocuklarının geleceği için hakikat seçenek” dedi.
Tüm mahzurlara karşın İsraillilerin ezici bir çoğunluğunun “iki devletli tahlili desteklediğini” ve kendisinin de bu yurttaşlarından biri olduğunu lisana getiren Lapid, “tek kurallarının gelecekteki Filistin devletinin barışçıl olması gerektiğini” söyleyerek, “(Filistin devleti) İsrail’in güvenliğini ve varlığını tehdit eden bir terör merkezine dönüşmemeli. Vatandaşlarımızın güvenliğini her an savunabilmeliyiz” diye konuştu.
İsrail-AB İşbirliği Kurulu’nun 3 Ekim’deki toplantısında konuşan Lapid, “BM’deki konuşmamda olduğu üzere bir sefer daha iki devletli tahlile bağlılığımı belirtmek isterim” tabirini kullandı.
‘Kudüs müzakere konusu değil’
Lapid, seçime günler kala 19 Ekim’de İsrail’in “Panet” haber sitesine verdiği röportajda, ülkesindeki vatandaşlık yasasını değiştirme dileğini lisana getirirken, “İsrail’in hayati çıkarlarından” vazgeçmeyeceğini söz ederek, “Hedefimiz Filistinlilerden ayrılmak ve bunun için onlarla konuşmalıyız” dedi.
Lapid, işgal altındaki Doğu Kudüs dahil Kudüs kentlerinden vazgeçmeyeceklerini belirterek, şöyle devam etti: “İsrail Devleti’nin hayati çıkarlarından vazgeçmeyeceğim ve buna Kudüs’ün birliği ve (Filistinli mülteciler için) geri dönüş hakkının kabul edilmemesi de dahil. Elbette İsrail Devleti’nin güvenlik çıkarlarının bir milimetresinden dahi vazgeçmem. Bu kaideler sağlanırsa Filistinlilerle konuşmakta bir sakınca görmüyorum, onlarla konuşuyoruz, birkaç ay evvel Ebu Mazin’i (Filistin Devlet Lideri Mahmud Abbas) arayarak bayramını tebrik ettim.”
Geçen ay Birleşmiş Milletler Genel Şurası’nda iki devletli tahlili desteklediği konuşmasının “sadece slogan olup olmadığı” sorusunu, Lapid, “Hala iki devletli tahlile inanıyorum” formunda cevapladı.
Lapid, ülkesindeki Başbakanlar ortasında iki devletli tahlile takviyesini açıklayan birinci isim değil, öncesinde Benyamin Netanyahu ve Ehud Olmert de emsal beyanlarda bulunmuştu.
Filistin 1967 sonlarını istiyor
İsrail’de başkanlar iki devletli tahlili istediğini açıklamasına karşın bu devletin hudutları hakkındaki tartışmalar devam ediyor. Lapid de iki devletli tahlili desteklediğini söylemesine karşın Filistinlilerin müzakerelerde ön kural olarak altını çizdiği “başkenti Doğu Kudüs olan bir Filistin” unsurunu reddettiğini açıkladı.
Filistinliler, her seferinde iki devletli tahlilin “başkenti Doğu Kudüs olacak 1967 öncesindeki sonlar çerçevesinde yapılması gerektiğini” vurgularken birtakım küçük toprak değişikliklerinin karşılıklı uzlaşı çerçevesinde yapılabileceğini ekliyor.
İki devletli tahlilde yaklaşım farkı
İsrail’de ulusal yayın yapan Kanal14’ün İsrailli yorumcusu Baruch Yedid, yaptığı değerlendirmede, “Filistin ve İsrail’in iki devletli tahlil anlayışına yaklaşım farkları ortasındaki uçurum çok geniş” dedi.
Filistinlilerin iki devletli tahlilden anladığının “Filistinliler için bir Filistin devleti İsrail’de de tüm vatandaşları (İsrail vatandaşı Filistinliler dahil) için bir İsrail” biçiminde olduğuna işaret eden Yedid, Filistin’in bu nedenle İsrail’in kendisini “Yahudi devleti” biçiminde tanımlamasına karşı olduğunu söyledi.
Baruch Yedid, Lapid’in “iki devletli tahlile prensip olarak bağlılığını açıkladığını lakin bunu bir siyasi programa oturtmadığını” kıymetlendirdi.
Koalisyon ortakları iki devletli tahlile karşı
Haaretz Gazetesi muharriri Amir Tibon, yazısında, İsrail’in mevcut siyasi gerçekliğinde “Lapid’in iki devletli tahlili desteklemesinin” anlamsız olduğunu belirtti. Seçim anketlerine nazaran ya iki devletli tahlili inkar eden dindar aşırı-sağcı bir hükümet ya da Lapid’in liderliğinde geniş bir koalisyonun iktidara geleceğine işaret eden Tibon, Lapid’in koalisyon ortaklarının da iki devletli tahlile karşı olacağını aktardı.
Yair Lapid’in başbakanlık ettiği sekiz partili koalisyonda Adalet Bakanı Gideon Sa’ar ve Maliye Bakanı Avigdor Lieberman, iki devletli tahlile karşı çıktığını açıklamıştı.
Savunma Bakanı Benny Gantz da Filistinlilerden ayrılmayı desteklediğini fakat bir Filistin devleti kurulmasına karşı olduğunu ilan etmişti.