CHP Genel Lideri Kemal Kılıçdaroğlu, bugün Milletlerarası Çalışma Örgütü’nün bir raporunda Türkiye’nin madenlerdeki ölümcül kazalarla ilgili bilgi vermediğinin belirtildiğini açıkladı. Memleketler arası Çalışma Örgütü (ILO) Uzmanlar Komitesi’nin 19 Ekim’de yayınladığı, Madenlerde Güvenlik ve Sıhhat Sözleşmesi’nin Türkiye’de uygulanmasına ait bilgi notunda; hükümetin 2017 yılında madencilik bölümünde 86 ölümlü iş kazası olduğuna dair beyanı hatırlatıldı ve “Komite, Hükümet’in, tüm kesimler ve işyerlerinde, mevtle sonuçlanan iş kazaları dahil olmak üzere iş kazalarının sayısı hakkında detaylı bilgi vermeye devam etmesini istemektedir” denildi. Bilgi notunda, Komite, Hükümeti taraf olunan mukavelelere tam ahenk sağlamaya çağırmıştır” tabirleri kullanıldı.
CHP Genel Lideri Kemal Kılıçdaroğlu, bugün Sivas’ta; CHP’nin düzenlediği Belediye Liderleri Çalıştayı’nda Bartın’daki maden faciası ile ilgili “Uluslararası Çalışma Örgütü. Bu örgütün üyesiyiz. 2015 yılında 176 sayılı Madenlerde Güvenlik ve Sıhhat bahisli ILO mukavelesini imzalamışız. Bu mukavelenin gerektirdiği hiçbir şeyi yapmamışız. Artık milletlerarası komite diyor ki ‘Bana ne için bilgi vermiyorsun?’ Bilgi verilmemiş. ‘Altına imza attın gereğini yerine neden getirmiyorsun?’ diyor. Gereğini yerine getirmemiş. ‘Ölümcül kazalar olunca bana bilgi vereceksin, neden bugüne kadar bilgi vermedin, bana bilgi vermeyi sana tekrar hatırlatıyorum’ diyor” dedi.
ILO Uzmanlar Komitesi’nin Madenlerde Güvenlik ve Sıhhat Sözleşmesi’nin Türkiye’de uygulanmasına ait görüşlerin yer aldığı ve CHP Genel Lideri Kılıçdaroğlu’nun kelamını ettiği bilgi notu, 19 Ekim’de yayınlandı. Bilgi notunda, Türkiye’nin İş Güvenliği ve Sıhhati Kontratlarını uygulamasına ait Uzmanlar Komitesi’nin 2018-2022 yılı raporlarından müşahedeler ve direkt talepler bir ortaya getirildi.
ILO’nun yayınladığı bilgi notunda öne çıkanlar şöyle:
‘Hükümetin bilgi vermemesini korkuyla kaydetmektedir’
“Türkiye ayrıyeten, 176 sayılı Madenlerde Güvenlik ve Sıhhat ILO Mukavelesini de 2015 yılında onaylamıştır. ILO, onaylanan kontratların üye ülkeler tarafından uygulanmasını kendine has bir kontrol sistemi aracılığıyla takip etmektedir.
Komite, evvelki yıllarda; Hükümet’in Ulusal Personel Sıhhati ve Güvenliği (İSG) Siyaseti ve Ulusal Aksiyon Planı 2014-18’in gözden geçirilmesine, yeni ISG siyaseti ve programının hazırlanması ve kabul edilmesine ve en yüksek temsil seviyesine sahip patron ve emekçi örgütleriyle yapılan istişarelere ait bilgi sunmasını talep etmiştir. Komite, Kurul’un şimdi kurulmamış olmasını ve Hükümet’in, konseyin oluşumu ve İSG ile ilgili misyonlarına ait bilgi vermemesini korkuyla kaydetmektedir. Komite ayrıyeten, Hükümet’in Ulusal İSG Siyaseti ve Ulusal Hareket Planı 2014-2018’in gözden geçirilmesine ve yeni siyaset ve programın kabul edilmesinde kaydedilen ilerlemelere ait bilgi vermediğini kaydetmektedir.
Komite ayrıyeten, Hükümet’in, müteakip devir için yeni İSG siyaseti ve programının hazırlanması ve kabul edilmesi hakkında bilgi sağlamasını talep etmektedir. Komite, Hükümet’in, en yüksek temsil seviyesine sahip patron ve emekçi örgütleriyle bu mevzuda yapılan istişareler hakkında bilgi vermesini bir kere daha talep etmektedir.
İş kazaları hakkında bilgi
Komite, Hükümet’in 2017 yılında inşaat kesiminde 587 ölümlü iş kazası ve madencilik bölümünde ise 86 ölümlü iş kazası olduğuna dair beyanını dertle kaydetmektedir. Komite, Hükümet’in (başta metal, madencilik ve inşaat bölümleri ve emekçilerin makine kullandığı yerler olmak üzere) emekçilerin bilhassa risk altında olduğu dallar ve işyerlerinde iş kazalarını azaltmak üzere tedbirler almaya devam etmesini istemektedir. Komite, Hükümet’in, tüm bölümler ve işyerlerinde, vefatla sonuçlanan iş kazaları dahil olmak üzere iş kazalarının sayısı hakkında detaylı bilgi vermeye devam etmesini istemektedir.
Sözleşmelere tam uyum
Komite, 2021 yılındaki izleme raporu ve 2019-2020 direkt talep raporlarında, 2018 tarihli 703 Sayılı Kanun Kararında Kararname ile kabul edilen İSG Maddesi’nin 13(1) kısmında yer alan ‘Tehlike önemli, yakın ve kaçınılmaz ise’ sözündeki ‘kaçınılmaz’ tabirinin çıkartılmasını talep etmiş, bu biçimde Hükümeti taraf olunan mukavelelere tam ahenk sağlamaya çağırmıştır. Münasebetiyle Komite, Hükümet’i, ulusal mevzuatta yahut düzenlemelerde, çalışanların güvenlikleri yahut sıhhatleri açısından yakın ve önemli tehlike olduğunu düşünmek için geçerli nedenleri olması durumunda (veya maden personellerinin durumunda, makul münasebetlere dayanarak, önemli tehlike oluşturduğu izlenimini veren şartlar ortaya çıktığında) kendilerini tehlikeden kurtarma hakkına sahip olmasını sağlayarak 155 sayılı Sözleşme’nin 13 ve 19(f) Hususları, 167 sayılı Sözleşme’nin 12(1) Hususu ve 176 sayılı Sözleşme’nin 13(1)(e) Hususunu tam olarak yürürlüğe koymak için gereken tedbirleri almaya teşvik etmektedir. Komiteye nazaran, bilhassa madenlerde çalışanların kendilerini tehlikeden uzaklaşma haklarını sağlamak için, ‘kaçınılmaz’ bir tehlike tespit etmeksizin, önemli ve yakın tehlikelerden kaçınma hakkına sahip olması bir an evvel kanunen teminat altına alınmalıdır.
Komitenin 2019 ve 2020 direkt talep raporuna nazaran 2018 yılında İSG alanında 12 bin 649 teftiş yapıldığı ve bunların 974’ü madencilikte gerçekleştirildiği kaydedilmiştir. 2019 yılında ise madencilik dalında yalnızca 152 kontrol yapıldığı belirtilmiştir. Komite, Hükümet’in, 2019 yılındaki İSG teftiş sayılarında yaşanan yüzde 75’lik düşünün nedenini belirtmesini ve madencilik kesimi ve çalışanları altyüklenici pozisyonundaki işyerleri de dahil olmak üzere, tüm işyerlerinde gerçekleştirilen İSG teftişleri ve kayda geçirilmiş iş kazaları ve hastalıkları hakkında istatistik sağlamaya devam etmesini talep etmektedir. Bu mevzuda bilgi bulunmadığı takdirde, Komite, Hükümet’in iş teftiş şurası vazifelileri ile patronlar ve emekçiler yahut bunlara ilişkin örgütler ortasında iş birliğinin sağlanması hedefiyle mevcut düzenlemeler hakkında bilgi vermesini talep etmektedir.
İş kazaları oranıyla ilgili ilerleme hakkında bilgi
Komite, 2018 direkt talep raporunda Hükümetin Ulusal Siyaset Evrakı ve 2014-2018 Hareket Planı’ndaki madencilik dalındaki iş kazalarının oranını her yıl yüzde 3 oranında azaltma performans göstergesi ile ‘madenlerde çökme, patlama ve öteki nedenlere bağlı kazaların önlenmesi’ hareket hususuna atıfta bulunarak, Hükümetten, madenlerde güvenlik ve sıhhat siyasetini periyodik olarak gözden geçirmek için alınan tedbirler ve bu bağlamda patron ve personel örgütleriyle üçlü Ulusal İSG Kurulu bağlamında dahil olmak üzere yapılan istişareler hakkında bilgi vermesini talep etmiştir. Ayrıyeten Hükümetten, bilhassa madenlerdeki iş kazalarının oranıyla ilgili olarak, üstte belirtilen performans göstergesine ait kaydedilen ilerleme hakkında bilgi vermesini talep etmiştir.
Raporlarda eksiklikler
Komite, madenlerde meydana gelen vefat ve yaralanmayla sonuçlanmayan olayların raporlanmasındaki eksikliklere dikkat çekmektedir. Bu olaylar ‘ramak kala olaylar’ olup, sektörel İş sıhhati ve güvenliği siyasetleri geliştirmek dahil pek çok kıymetli alanda bilgi vermektedir. Komite son yıllardaki tüm direkt talep raporlarında, hükümetten bir sefer daha, Unsur 5(1)’in pratikteki uygulamasına ait bilgiler de dahil olmak üzere; madenlerin inançlı işletimi ve sağlıklı bir çalışma ortamı sağlamak üzere tasarlanmasını sağlamak için alınan tedbirler hakkında daha fazla bilgi vermesini talep etmektedir. Özetle, Komite’ye nazaran, yeni kurulacak maden işletmelerinin, proje ruhsatlandırma kademesinde İSG standartlarına nazaran değerlendirilmesini sağlayacak yasal düzenlemeler bir an önce hayata geçirilmelidir.
‘Hükümet, patronların faaliyetleri durdurmasını sağlamalı’
Komite, tekrar son yıllardaki tüm direkt talep raporlarında, Türkiye’nin taraf olduğu 176 Sayılı Sözleşme’nin 7(i) Unsurunun, patronların, emekçilerin güvenliği ve sıhhati için önemli bir tehlike olduğunda, faaliyetlerin durdurulmasını ve emekçilerin inançlı bir yere tahliye edilmesini sağlamasını gerektirdiğini hatırlatmıştır. İSG Maddesi’nin 12. kısmından farklı olarak, bu yükümlülük yakın yahut kaçınılmaz tehlike durumlarıyla hudutlu değildir. Komite, Hükümetten, çalışanların güvenliği ve sıhhati için önemli bir tehlikenin olduğu her durumda patronların faaliyetleri durdurmasını ve personelleri tahliye etmesini sağlayarak Sözleşme’nin 7(i) Unsurunu tam olarak yürürlüğe koyacak tedbirler almasını talep etmektedir.
‘Bildirim alma hakkına yönelik yasal düzenleme yapılmalı’
Komite, Hükümetten, Sözleşme’nin 13(2)(f) Unsuru uyarınca personel temsilcilerinin kazalar ve tehlikeli olaylar hakkında bildirim alma hakkını garanti altına almak için alınan yahut öngörülen tedbirler hakkında daha fazla bilgi vermesini talep etmektedir. Personel temsilcilerinin kazalar ve tehlikeli olaylar hakkında bildirim alma hakkının garanti altına alınmasına yönelik gerekli yasal düzenleme yapılmalıdır.”