EPAKaradeniz üzerinden dünya pazarlarına tahıl ve başka besin eserlerinin taşınmasına ait mutabakat, Cumhurbaşkanlığı İrtibat Başkanlığı’nca yapılan açıklamayla duyuruldu.
Açıklama, Ukrayna ve Rusya’yı 24 Şubat sonrasında birinci kere bir mutabakatta buluşturan merasimin bugün Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve BM Genel Sekreteri António Guterres’in iştirakiyle gerçekleşeceğini bildirdi.
Törende Erdoğan ve Guterres konuşma gerçekleştirecek. Guterres, Cumhurbaşkanı Erdoğan ve öbür Türk yetkililerle görüşecek.
Rusya ve Ukrayna’yı mutabakata götüren süreç, savaşın başlamasının akabinde Ukrayna’nın güvenlik, Rusya’nın da yaptırımlar nedeniyle tahıl eserlerini memleketler arası pazarlara satamamasının yarattığı global besin krizi ikazlarıyla başladı.
Dünyanın en kıymetli iki tahıl üreticisinin eserlerini ihraç edememeleri, besin fiyatlarında artışa neden oldu ve bilhassa fakir Afrika ülkelerinde yaşayan milyonlarca insanın hayatını tehlikeye soktu.
Türkiye ve BM tarafından Mayıs ayından bu yana yürütülen arabuluculuk eforları, bilhassa Haziran ayı ortasından itibaren ağırlaştı ve geçen hafta İstanbul’da yapılan görüşme, genel sınırlarıyla bir mutabakatın ortaya çıkmasını sağladı.
Bu süreçte bilhassa Savunma Bakanı Hulusi Akar’ın, Rus ve Ukraynalı mevkidaşları Sergey Şoygu ve Oleksiy Reznikov ile sürdürdüğü diplomasiye, ayrıyeten teknik sıkıntıların aşılmasında BM Ticaret ve Kalkınma Konferansı (UNCTAD) Genel Sekreteri Rebeca Grynspan’ın sessiz lakin tesirli rolüne dikkat çekiliyor.
İLK GAYE MAYIN NEDENİYLE SIKIŞAN GEMİLERİN YOLUNU AÇMAK
Tahıl koridoru oluşturulmasına dönük uğraşların birinci maksadı, Odesa başta olmak üzere mayınlar nedeniyle Ukrayna limanlarında sıkışıp kalan tahıl ve başka besin eserleriyle yüklü gemilerin dünya pazarlarına açılmasını sağlamaktı.
Bu kapsamda yaklaşık 80 adet geminin olduğu kaydediliyor. Bu gemilerin denize açılabilmelerini sağlayacak koridorun oluşması, silolarda alıcı bekleyen yaklaşık 25 milyon ton tahılın da dünya pazarlarına taşınması manasına geleceği için değer kazanıyor.
Pazarlığın en değerli ayaklarından birisini, gemilerin problemsiz biçimde mayınlı alanlardan çıkabilmesi ve Rusya’nın akınlarına maruz kalmaması için Moskova’dan alınacak güvenlik garantileri oluşturdu.
RUSYA KENDİ ESERLERİNİN DE GEÇİŞİNİ İSTEDİ
Rusya, Haziran ayı ortalarından itibaren Karadeniz’deki deniz kuvvetlerini Ukrayna limanlarından ve Yılan Adası’ndan çekerek muahede için gerekli garantiyi verebileceği iletisini verdi.
Ancak bununla bir arada, muahedenin yalnızca Ukrayna tahıl eserlerini değil Rusya’nın besin eserleri ve gübresini de içerecek biçimde bir paket haline getirilmesi şartını öne sürdü.
Bunun yapılabilmesi için Rusya’ya yaptırım uygulayan ABD başta olmak üzere Batı dünyasının ikna edilmesi gerekti.
Bu vazifesi üstlenen BM, global besin buhranının önüne geçmek için Rusya’nın plana dahil edilmesi gerektiğini vurguladı ve sonuçta muvaffakiyete ulaştı.
BM Genel Sekreteri’nin Sözcüsü Ferhan Haq, New York’ta basına açıklama yaparken Guterres’in imza merasimine “Ukrayna’nın besin eserleri ve Rus besin ve gübresinin dünya pazarlarına ulaştırılması için gösterdiği uğraşlar kapsamında” katıldığını açıkladı.
UKRAYNA, KILAVUZ GEMİLERİN YARDIMIYLA İHRACATA BAŞLAYACAK
Gıda koridorunun oluşturulmasıyla birlikte Ukrayna, büsbütün kendi kontrolünde olan Odesa, Pivdennyi ve Chornomorsk limanlarından ihracata başlayabilecek.
Anlaşmaya nazaran besin yüklü kargo gemiler, kılavuz gemiler aracılığıyla mayınlı limanlardan Karadeniz’e ulaşacak ve evvelce belirlenen rotalardan dünya pazarlarına taşınacak.
Bu süreçte, Rusya’nın ateşkes uygulayacağı ve gemilerin güvenliğini tehlikeye atmayacağı basına yansıyan haberlerde yer almıştı.
Ukrayna ise Rus gemilerinin Ukrayna kara sularına hiçbir halde girmemesini istiyor.
İSTANBUL’DA UYUM MERKEZİ
Anlaşma, sevkiyatın güvenliği ve işlerliğinin İstanbul’da oluşturulacak bir uyum merkezi tarafından gözlenmesini de içeriyor.
Rusya, bu müşahede misyonunun tüm tarafların katıldığı ortak bir formda yapılmasını Ukrayna ise BM nezaretinde olmasını istiyordu. Son durumun nasıl olduğu muahede açıklandığında ortaya çıkacak.
Anlaşma, besin koridorunu kullanan gemilerin kargolarının Türkiye tarafından oluşturulacak noktalarda Rusya’nın da iştirakiyle denetlenmesini içeriyor.
Rusya, Ukrayna’ya yük almaya gelecek kargo gemilerinin silah ve askeri gereç taşımadığından emin olmak için bu kontrolü istiyor.
Bu süreçte Türk Deniz Kuvvetleri’nin taraflar ortasındaki süreçler açısından kolaylaştırıcı rol oynayacağı kaydediliyor.
RUSYA DA İHRACATA BAŞLAYACAK
Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin, 19 Temmuz’da Tahran’da Cumhurbaşkanı Erdoğan ile yaptığı görüşmeyle ilgili olarak basını bilgilendirirken, muahedenin Rusya’ya da ihracat imkanı sağlaması gerektiğini belirtmiş, “Uluslararası kuruluşlarla üzerinde birinci olarak bunun üzerinde uzlaştık. Bunu bir paket tahlil formülü olarak sundular. Amerikalı ortaklarımız da dahil olmak üzere şu ana kadar kimse karşı çıkmadı. Yakın gelecekte ne olacağını göreceğiz” demişti.
24 Şubat’ta Ukrayna’yı işgal teşebbüsüne başlayan Rusya’ya uygulanan yaptırımlar, gübre ve besin eserlerinin satışını kapsamıyor.
Ancak Rusya’dan mal satın almak isteyen ya da bu malı alıcılara ulaştırmak isteyen taraflar, bankacılık ve sigorta üzere süreçlere uygulanan yaptırımlardan çekindikleri için ticari muahede yapmaya yanaşmıyorlar.
Türk Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu da 21 Temmuz’da TRT’ye yaptığı açıklamada, “Bu sorunu çözdüğümüz vakit yalnızca Ukrayna’nın tahıl, ayçiçek ve ayçiçek yağı ihracatının önü açılmayacak. Rusya’nın da gerek bu eserler gerekse dünyanın gereksinimi olan gübrenin ihracatının da önü açılacak” demişti.
Çavuşoğlu, eserlerin kendilerine değil lakin onları taşıyacak gemilere yönelik yaptırımlar olduğunu belirterek, “Lojistik hususlar, hiçbir yerde hizmet alamıyor, sigorta konusu kıymetli. Bu ödemelerin yapılması için bankacılık sisteminin işlemesi lazım. Bu bahislerde da zati gerek ABD ve başka Avrupa Birliği bu pürüzleri kaldıracağına yönelik taahhütlerde bulundular” bilgisini vermişti.
Financial Times’a konuşan bir Batılı yetkiliye nazaran Rusya’nın tahıl eserlerini ihraç etmesini kolaylaştırmak için BM ile Rusya bir mutabakat muhtırası da imzalayacak.
Bu sürecin tamamlanması durumunda, Rusya’nın 2022 sonuna kadar 50 milyona yakın tahıl eseri satabileceği kaydediliyor.