Dün düzenlenen finans tepesinde İş Bankası Genel Müdürü Hakan Ortan, uzun vakittir tartışılan bankaların kredi vermemesi konusuna değindi. Faiz indirimleriyle Türkiye İktisat Modeli’nin üretim, yatırım ve istihdam sacayaklarına dayanması fakat piyasa faizlerinin birebir tarafta hareket etmemesi sonrası bankaların yapılan düzenlemelerle kredi verme iştahının azalması zinciri uzun vakittir iş dünyasını isyan ettiriyor. Bu defa isyan eden taraf bankacılık olunca ilgi çekti. ‘Bankaların bu kadar kar ettiği’ ortamda diye başlayan cümleleriyse sistemik risk ve enflasyon tartışmaları bölüyor. Tüm bunların toplamındaysa buzdağının suyun altındaki kısmına gözler çevriliyor.
Konuya direkt İş Bankası Genel Müdürü Hakan Aran’ın konuşmasıyla girelim ki geçmiş tartışmalar ve bugünkü dataları yerini bulsun. İşte o konuşma👇
Aran’ın konuşmasından yola çıkarak evvel temel bir hususa bakıyoruz.
Eski banka hazinecisi Akın Rota, geçen günlerde ParaAnaliz’de son devirde çokça tartışılan bir bahse değindi.
Konu bankaların para yaratımı yani; kredi mi mevduattan mevduat mı krediden doğar? Bu sorunun karşılığı esinlenildiği yumurta-tavuk tartışması üzere. Rota, kısaca kredilerin tam manasıyla mevduattan yaratılmadığını bankacılık sistemini kolaylaştırarak öteki sistemleri da basamaklı bir formda ekleyerek anlatıyor.
O kadar dolu ve uzun bir değerlendirmeyi bu cümleyle özetledik lakin okumak isteyenler için burada.
Ana tartışma aslında temmuz ayında Merkez Bankası ve endüstriciler ortasında çıkmıştı.
TOBB Lideri Rifat Hisarcıklıoğlu’nun toplumsal medya paylaşımıyla sakince başlayan isyan, İSO toplantısına katılan Merkez Bankası Lideri Şahap Kavcıoğlu’nun gerçek bölüm temsilcileriyle, iş hayatına has üsluplarla bir tansiyon yaşandığı kameralara da yansımıştı. Sonrasında TOBB’da yapılan toplantı bu nedenler de basına kapanmış, ardından de bankalarla iş dünyası temsilcileri bir toplantı yapmıştı.
Yaklaşık 2-3 ay içinde cılız seslerin duyulmasına rağmen muhtemelen bu grafik nedeniyle mevzu bir ölçü yatışmıştı.
Bu grafik ne mi? Merkez Bankası bilgi sistemi EVDS’den an prestijiyle gördüğümüz bu grafikte mavi çizgi TCMB Yüklü Ortalama Fonlama Maliyeti, siyah çizgi TL Üzerinden Açılan Ticari kredi faiz oranı ve yeşil olan da Hukuksal Kişi Kredili Mevduat Hesabı (ek hesap) ve Kurumsal Kredi Kartları Hariç TL Üzerinden Açılan Ticari Krediler olarak görülüyor. Tepenin görüldüğü yerler tartışmaların yaşandığı Temmuz 2022 sonları sonrasında kredi faiz oranları bir biçimde düşüyor.
Bankacılık dalının net karı geçen yıla nazaran yüzde 400 arttı.
Dün açıklanan Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) Eylül ayı bilgilerine nazaran, kesimin net karı eylülde 33 milyar 962 milyon TL oldu. Buna nazaran, birinci 9 aylık periyotta kesimin periyot net kârı 286 milyar 170 milyon TL’ye ulaştı. Böylelikle geçen yılın birebir periyodundaki 56 milyar 941 milyon TL’ye nazaran yüzde 402,6 artış görülmüş oldu.
Eylül periyodunda en büyük etkin kalemi olan krediler yüzde 39,5 oranında, toplam faal yüzde 42,2, ve menkul kıymetler toplamı da yüzde 44,2 oranında arttı. Bu periyotta kredilerin takibe dönüşüm oranı yüzde 2,28 oldu.
Bankaların kaynakları içinde, en büyük fon kaynağı durumunda olan mevduat 2021 yılsonuna nazaran yüzde 51,8 artışla 8 trilyon 52 milyar 541 milyon TL oldu.
Peki, madem faizler düştü, kredi faizleri de düştü, düzenlemeler var, mevduatta KKM var, e bu bankalar da çılgın kar ediyor? Sorun nerede?
Bu düzenlemelerin tek ayağı yok, birçok alandan bankalara düzenlemelerle sınırlama getirilirken, kredilerde de sınırlamalar bulunuyor. Bu da bankaların kredi verme iştahını sınırlıyor ve sanayi de krediye ulaşamadıkça artan enflasyonla iş döndürmenin kederine düşüyor.
Bu da haliyle bir çok dataya yansıyor. Mesela TCMB Gerçek Kesim İtimat Endeksi👇
Geçen aydan daha âlâ olacak diyenler yüzde 5,4, daha makûs olacak diyenler yüzde 22,5, tıpkı olacak diyenlerse yüzde 72,1 oluyor.
Bir de uzmanlar ne diyor bakalım👇TOBB Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Fatih Özatay durumu şu formda özetliyor
pbs.twimg.com
Eylül 2021-Ekim 2022: Siyaset faizi 8,5 puan düşürüldü. Bu süreçte kredi piyasasına yönelik bir dizi karar alındı. Üç hedef: 1. Kredi faizi enflasyonun çok altında belirlensin. 2. Krediler tercih edilen bölümlere açılsın. 3. Kredi alanlar dövize yönelmesin.
Bu süreçte makro istikrarlar giderek bozuldu ve makro göstergeler birbirleriyle son derece tutarsız bir hal aldı. Pekala, kredi hacmi nasıl etkilendi?
Reel kredi hacmi baş aşağıya gitti. Bilhassa tüketici kredileri dışında kalan kredilerde eğilim çok keskin. Krediye erişim sorunu olduğu açık. Alınan zorlayıcı kararlara karşın (ya da tam da o nedenle) bankalar kredi açmakta nazlanıyorlar. Kaynak: Kredi arzı baş aşağıya gidiyor
“Bu durum sürdürülebilir değil; ne Hazine açısından, ne bankalar açısından.”
Alaattin Aktaş da ‘Bankaları hırpalamayın efendiler!’ başlıklı yazısında konuya şu biçimde değiniyor:
Bankaların bu yıl şimdiye kadar görülmedik ölçüde kar ediyor olmaları içinde bulunulan tuhaf durumun bir sonucu. Hazine’nin yüklü olarak TÜFE’ye ve dövize endeksli iç borçlanmaya gitmesi, enflasyonun yüksek seyretmesi ve dövizdeki süratli artış kıymetli bir kar imkanı sağladı. Ayrıyeten KKM sayesinde çok ucuz kaynak kullanan bankalar, ortalama maliyetlerini aşağı çekti ve krediden yeterli kazandı. __Ama bu durum sürdürülebilir değil; ne Hazine açısından, ne bankalar açısından.
Bankaların düzenlemeler sonrası büyük şirketlere kredi vermeyi sürdürdüğü belirtilirken, yüzde 200 risk yüküyle 288 milyar TL kredi verdiği belirtildi.
BloombergHT’de Mehmet Filoğlu haberine göre, bankalar büyük şirketlere krediyi kesmedi.
BDDK bilgilerine nazaran toplam ticari kredilerde 1 trilyon TL artış olurken, risk tartısı yüzde 200 olan kredi büyüklüğü sıfırdan 288 milyar TL’ye ulaştı.
BDDK, direkt kredi sınıflaması yapmadan büyük şirketlerin krediye erişimini kısıtlayıcı diğer adımlar da atarken, haziran sonunda alınan kararda döviz konumuna nazaran şirketlerin kredi kullanımı düzenlenmişti.
22 Ekim’den itibaren düzenleme gelen kararda 1 Kasım’dan itibaren geçerli olmak üzere 10 milyon TL Döviz pozisyonu olan ya da döviz durumu, faal toplamı ya da 1 yıllık net satış hasılatının büyüklüğü yüzde 5’e indirilmişti.
Gazeteci Erdal Sağlam da Enflasyon Raporu sunumundaki, bankaların sistemik risk tartışmalarını yorumladı.
Verilerin güvenirliğini ve sendikasyon kredilerindeki azalışa da yorumla yapan tecrübeli gazeteci, TCMB Lideri Kavcıoğlu’nun ’20 yıllık tahvil’ açıklamasını da bankalara ‘savaş ilanı’ olarak kıymetlendirdi. Sağlam, seçimin bankalar üzerinden finanse edileceğini söylerken, KKM maliyetlerine ve bilgi güvenirliğine de değindi. Kaynak: Problem Ekonomi
Gazeteci Barış Soydan da Erdal Sağlam’ın da değindiği bankaların karşı karşıya olduğu ‘batık kredi’ meselesini anlattı.
Sorunun mevcut durumunu anlatan Soyan, tahlilin seçim sonrasına kaldığını iletiyor. Kaynak: Sıkıntı Ekonomi
Özetle: Bankacılık sistemi iktisadın değerli bileşenlerinden biridir. Üretim de olmazsa olmazdır.
2000’li yılların başında yaşananlardan ders çıkarılarak güçlendirilen sistem, gücünü müdafaaya devam ediyor. Öteki yandan üretim olmadan bir iktisadın yaşaması da mümkün değildir. Yapılan tüm düzenlemeler de bu bileşenlerle sistemin sağlıklı yaşamasını sağlamak için olmalıdır. Bankaların karlılığının enflasyon kaynaklı olduğu tüm uzmanlar tarafından anlatılırken, gerçek bölümün artan finansman gereksiniminin da yeniden enflasyona çıktığı biliniyor. Sistemdeki külfetlerin lisana getiriliyor olmasıyla iktisat idaresinin sonraki atakları merakla bekleniyor.