Fikret Artan
Hepimiz artık “ne olacak bu memleketin halinden” “ne olacak bu iktisadın hali” sohbetine geçtik. O denli ki, bir reklam sinemasındaki mesken bayanının “hepimiz ekonomist olduk” kelamları epey dikkat çekti.
Bizler toplum olarak, geçim telaşındayken ve krizi atlatmanın yollarını ararken, siyasi arenadakiler ise Ortodoks-Heterodoks siyasetlerden, ithal ekonomistlere, orta vadeli programdan, altı ayda ekonomiyi kurtaracağım diyen kerameti kendinden menkul sihirbaz kılıklıların algı oluşturma faaliyetleri kelam mevzusudur.
Öncelikle vurgulamam gerekir ki; Son 1 yıldır uygulanan ekonomik siyasetler klâsik gelir artırıcı yahut masraf azaltıcı önlemler içeren ve sıkı para siyaseti uygulanması gereken ne Ortodokstur, ne de temel olarak Fiyat ve Fiyat denetimleri üzere önlemler içeren Heterodokstur.
Latince şatafatlı sözler yerine, dosdoğru duru bir Türkçe ile söylemek gerekirse tabi ki “Seçim Ekonomisidir” ve hangi iktidar olursa olsun bir seçim periyodunda tercih edilecek tek yoldur.
Hatırlarsak merhum Turgut Özal’ın “seçimden evvel artırım yapacak kadar enayi miyim?” kelamları 1990’ların başında siyasi literatürümüze girmişti.
Seçim devirlerinde acı reçeteler içeren istikrar programı uygulanması, ülkemizde hangi siyasi parti iktidarda olursa olsun mümkün değildir.
Çünkü, istisnalar dışında, rastgele bir iktisatta krizden sonra uygulanacak istikrar programında sonuç almak ortalama 3 yılı bulmaktadır. Bu sebepledir ki IMF’nin Standby Mutabakatları da genel olarak 3’er yıllıktır.
Ülkemizde 3 yıl olarak belirlenen bir öbür uygulama da “Orta Vadeli Programdır”(OVP).
BBC YALANI
BBC’de yayınlanan bir röportaj ve değerlendirmede Ali Babacan “Hazine’den sorumlu Başbakan Yardımcılığı yaptığı periyotta (2009’dan sonra) hayata geçirdiği değerli projelerden birisi de Orta Vadeli Programlar (OVP) hazırlamaktı.” cümlesi yer almaktadır.
Toplumsal hafızamıza hakaret olan bu iddiayı çürütmek için tekrar mecburen 25 yıl öncesine gideceğiz.
1997 yılında merhum Mesut Yılmaz’ın Başbakanlığında vazifeye gelen Anasol-D 55.Hükümetin icraatlarının 100 günlük muhasebesi için 20 Ekim’de basın toplantısı düzenlenecekti.
O devirde, Planlama Uzmanı takımım DPT’de kalmak üzere, ekonomik mevzularda Müşavirlik yapmak üzere Başbakanlıkta görevlendirilmiştim.
Basın toplantısı metni için, devrin Hazine’den sorumlu Devlet Bakanı Güneş Taner’in başkanlığında yapılan hazırlık toplantısında, DPT Müsteşarı Orhan Güvenen, Hazine Müsteşarı Mahfi Eğilmez, Merkez Bankası Lider Yrd. Şükrü Binay ve Başbakanlığı temsilen Müsteşar Yaşar Yazıcıoğlu’nun yerine de şahsen ben katılmıştım.
Bakan Güneş Taner, kamuoyuna yansıyan imgelerden hafızalarda kaldığı biçimde, purosu elinde toplantıyı hiyerarşik sırada kelam vererek başlattı.
Elbette teamüller gereği, en genç ve en kıdemsiz olarak, en sonunda kelam sırası bana gelince özet olarak; “100 günlük kısa bir müddette çok fazla bir şey yapılamayacağını, bu sebeple basın toplantısında daha çok geleceğe ait maksatlar sunarak bildiriler vermenin topluma umut vereceğini ve bu sebeple de 1998-2000 yıllarını kapsayacak bir “Orta Vadeli Programın” sunulmasının çok faydalı olacağını” tabir ettim.
80 YAŞINDAKİ TEYZE EKONOMİYİ ŞEKİLLENDİRDİ
Bu teklifimin temel sebeplerinden bir başkası, o periyotta Başbakanlıkta Genel Müdür Yardımcılığı yapan bir arkadaşımın; 80 küsur yaşındaki Babaannesinin “Mesut Yılmaz’ın yüzünün gülmediğini ve hiç gelecekten bahsetmediğini, millete ümit verici konuşmalar yapmadığını” söylemesi olmuş ve toplantıda bunu da uygun bir halde söz etmiştim.
Devlet Bakanı Güneş Taner aradığı tahlili bulmuşçasına keyifle purosundan bir yudum alarak; “Evet beyefendiler, bu genç arkadaş hakikat söylüyor, hazırlıklarımızı buna nazaran yapalım” demişti ve tabi ki sonrasında gece gündüz çalışarak, metnin yüklü olan iktisat ile ilgili kısımlarını, mevzuyla ilgili kamu kurumlarından bilgiler alarak hazırlamak da bize düşmüştü.
ORTA VADELİ PROGRAMIN TÜRKİYE’DE BİRİNCİ KERE İLAN EDİLMESİ
20 Ekim 1997 tarihindeki basın toplantısında, Başbakan Mesut Yılmaz, Başbakan Yardımcısı Bülent Ecevit’i de yanına alarak kürsüde konuşmaya başlarken, ben de sabaha kadar uyumadan tamamladığımız basın toplantısı metnini ve Orta Vadeli Program (OVP) Tablolarını Bilgisayar başında ekrana getiriyordum.
İşte OVP birinci kere tam da bu türlü İktisat Uygulamalarında yerini almıştı. “Yüzakıyla 100 Gün-2000 Yılı Hedefleri” başlığı ile Başbakanlık Basımevi yayını olan Kitabın 98. Sayfasında; … Kamu Kısmı Borçlanma Gereğinin (PSBR) GSMH içindeki hissesinin, Orta Vadeli Program çerçevesinde 2000 yılında %3,e düşürüleceği yer almaktaydı.
Yine 101. Sayfada yer alan “Bütçe Açığının GSMH İçindeki Payı”nın; “…3 yıllık Orta Vadeli Program çerçevesinde 2000 yılında %2,1’e düşürülmesi hedeflenmektedir.” sözü yer almaktadır.
Yıl 1997 ve o güne kadar ülkemizde 1 yıllık Ekonomik Programlar ve 5 Yıllık Kalkınma Planları varken, 3 yıllık OVP birinci kez bir Başbakan’ın ağzından resmen bütün Türkiye’ye duyuruluyordu.
21 Ekim 1997’nin bütün gazeteleri hükümete büyük bir kredi açmış ve OVP amaçlarından bahsetmişti.
3 yıllık OVP’yi teklif etme nedenlerimden bir başkası ve teknik açıdan olanı ise, bugün yaşadığımıza benzeri bir halde, o periyotta %70-80’leri aşan enflasyonun yol açtığı güvensizlik ortamındaki Yatırımcılara orta vadeli yol haritası sunarak önlerindeki 3 yılı görmelerini sağlayıp yatırım ve üretimin desteklenerek iktisatta süratli güzelleşme sağlanmasıydı.
İlave olarak, o güne kadar uygulanan 5 Yıllık Kalkınma Planlarının Maksatları Statik (Sabit) olarak kalmakta ve gelişmelere nazaran tekrar hesaplanmadığı için yol gösterici olamamaktaydı.
Oysa OVP Amaçları her yıl Dinamik (Değişken) olarak revize edilecek ve iktisat aktörlerine önlerini görebilmeleri için daha fazla ve uzun vadeli data sunacaktı.
DEMİREL NEYİ MERAK ETTİ
Nitekim, yaptığımız çalışmanın yankısı Başbakanlık Müsteşarı Sn. Yaşar Yazıcıoğlu’nun bizi makamına davet etmesi ile çok daha net ortaya çıkacaktı. Yanımda Hazine Müsteşarlığından birlikte çalıştığım yardımcımla Makama girdiğimizde Sn. Müsteşar büyük bir memnuniyetle;
“Arkadaşlar biri güzel, oburu makûs 2 haberim var;
Sayın Cumhurbaşkanımız (rahmetli) Süleyman Demirel, Sayın Genel Sekreteri (rahmetli) Necdet Seçkinöz’e talimat vererek bu basın toplantısı metnini çok beğendiğini ve kimin hazırladığını merak ettiğini sorarak, takdirlerini iletmiş oldu. Çalışmayı birebir vakitte Sayın Başbakanımız da çok beğendiler. Sizlere çok teşekkür ediyorum.” dedi.
MESUT YILMAZ’IN KONUSMALARI KİMİN DENETİMİNDEN GEÇİYORDU?
“Ancak, makus habere gelince, Sayın Başbakanımız Mesut Yılmaz’ın konuşma metinleri bugüne kadar daima Milletvekili Yılmaz Karakoyunlu’nun denetiminden geçtiği için, kendisi 2 sayfalık ağır bir tenkit yazısı fakslamış, buna da gerekli karşılığı yazabilirseniz mutlu olurum” dedi. Biz de bunun üzerine gerekli karşılığı yazarak ilettik.
Fikret ARTAN
Ekonomist, MA
Planlama Uzmanı