İngiltere’de Boris Johnson‘ın istifasının akabinde 5 Eylül’de başbakanlık koltuğuna oturan Liz Truss, piyasaları sarsan tartışmalı iktisat siyasetinden geri adım atmak zorunda kaldı. Truss’ın, Maliye Bakanı Kwasi Kwarteng‘i vazifeden alarak yerine getirdiği Jeremy Hunt‘ın iktisatta dizginleri ele alması, başbakanın misyonda kalmak için güvenirliği kalmadığı ve “Başbakanlık Konutu 10 Numara’daki son günleri” olduğu tartışmalarına yol açtı. Ülkenin 3. bayan başbakanı olan ve misyona gelmeden evvel “yeni Demir Leydi” olarak anılan Truss’ın, başbakanlık yarışında yürüttüğü kampanyada en değerli vaadi olan vergi indirimlerini iptal ederek, “U dönüşü” yapması piyasalarda güvensizliği ve siyasi çalkantıları da beraberinde getirdi.
Truss’ın, 6 Eylül’de atadığı Maliye Bakanı Kwarteng’in 23 Eylül’de toplam 45 milyar sterlini bulacak vergi indirimlerinin uygulanmasına hazırlanıldığını açıklaması, ülkenin dış borçlanmasının yükseleceği istikametindeki kaygıları artırdı ve sterlinin sert paha kayıpları yaşamasına neden oldu. Kwarteng’in kamu borç yükünü artıracak vergi indirimlerini açıklamasının akabinde sterlin, ABD doları karşısında 1,0350 ile tüm vakitlerin en düşük düzeyini gördü.
Kamuoyu baskısı sonrası Bakan değişikliği
Yeni Maliye Bakanı, milletvekillerini “Başbakan’a bir baht vermeye” çağırdı
Daha evvel pek çok defa bütçe düzenleme planı kapsamındaki vergi indirim planının gerisinde duran Truss, 14 Ekim’de kamuoyu baskısına dayanamayarak, Kwarteng’i Maliye Bakanlığı vazifesinden aldı ve yerine Jeremy Hunt‘ı getirdi.
Yeni Maliye Bakanı Hunt da vazifeye gelir gelmez Truss hükümetinin 3 hafta evvel açıkladığı vergi indirimi paketinin neredeyse tamamını dün rafa kaldırarak, iktisatta dizginleri ele aldı.
Liz Truss, vergi kesintileri iptalinin akabinde yaptığı birinci açıklamada, “Hata yaptığımızın farkındayım” dedi ve vazifesindeki birinci haftalarda yaptığı bu yanılgılar nedeniyle özür diledi. Yeni Maliye Bakanı Hunt da siyasi istikrarsızlığın tahlil olmadığını belirterek, Muhafazakar Parti milletvekillerini Truss’a bir talih vermeye çağırdı.
Liderlik konusundaki itimat azaldı
Truss’ın istifa etmesi gerektiğini söyleyen milletvekillerinin sayısı giderek artıyor
Başbakan Truss’ın, kendi iktisat siyasetinden “U dönüşü” yapmasının akabinde liderlik konumuna duyulan inanç azalırken, yapılan anket sonuçları da Truss’ın oylarının büyük oranda düştüğünü ortaya koydu. Önderi olduğu iktidardaki Muhafazakar Parti koridorlarında da Başbakan Truss’ın otoritesini kaybettiği konuşulurken, Truss’ın istifası etmesi gerektiği görüşünü paylaşan milletvekillerinin sayısı da giderek artıyor.
Halihazırda Crispin Blunt, Andrew Bridgen, Jamie Wallis ve Angela Richardson kamuoyu önünde başbakanı istifaya çağırırken, kimi parlamenterler Truss’ın misyonda en fazla 1-2 haftası kaldığını öne sürüyor.
Liz Truss’ın yerini kimin alması gerektiği konusunda ise milletvekilleri bölünmüş durumda. Birtakım Muhafazakar Parti milletvekilleri, daha evvel Dışişleri Bakanlığı vazifesi de yapmış yeni Maliye Bakanı Jeremy Hunt’ın ismini öne çıkarırken, başbakanlık yarışında Truss’ın rakibi olan eski Maliye Bakanı Rishi Sunak‘ı destekleyenlerin sayısının da bir epey fazla olduğu biliniyor. Ayrıyeten Truss’ın Muhafazakar Parti’yi bir sonraki genel seçimlere götüremeyeceği lisana getirilirken, Başbakan ise bunu yapabileceği konusunda ısrarını sürdürüyor.
Johnson’a yapılan Truss’a yapılabilir
Yerel basındaki birtakım haberlerde ise kimi bakanların gelecek 48 saatte istifa ederek, Başbakan’ın misyonu bırakması için üzerinde baskı kurmayı planladığı argümanlarını gündeme getirdi.
İngiliz hükümetinin iktisat siyasetleri alay konusu oldu
Truss hükümetinin, sterlinin dolar karşısında rekor derecede gerilemesine neden olan iktisat siyaseti, milletlerarası alanda da siyasetçilerin alay konusu oldu ve tenkitleri beraberinde getirdi.
Sıkı bir Avrupa Birliği (AB) yanlısı olan Belçikalı siyasetçi Guy Verhofstadt, Twitter’dan yaptığı paylaşımda, İngiltere’nin AB’den ayrılmasına atıfta bulunarak, “Brexit nasıl gidiyor? Kesin olan bir şey var: Düzensizlik 2022’de değil, 2016’da (Birleşik Krallık’ta yapılan AB referandumuyla) başladı” yorumunda bulundu.
ABD Lideri Joe Biden da Oregon’da gazetecilere yaptığı bir açıklamada, en zenginlerin vergilerini düşürme fikrine katılmadığını belirterek, Liz Truss’ın iktisat siyasetlerini “hata” olarak niteledi.
Fransa İktisat ve Maliye Bakanı Bruno Le Maire de İngiltere’nin iktisadından telaşlı olduğunu belirterek, İngiliz hükümetinin yaklaşık 45 milyar sterlin hacminde vergi indirimlerini içeren “mini bütçe” düzenlemesi için “İngiltere’yi felakete götürebilir” değerlendirmesinde bulundu.