dhaBu haberin birinci versiyonu 15 Şubat 2019’da yayımlanmıştı
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, emeklilik için gerekli prim gün sayısını tamamladığı halde yaş kaidesi arttığı için emekli olamayanların taleplerini yerine getirmeyeceği bildirisi verdi.
Emeklilikte Yaşa Takılanlar (EYT) ile ilgili olarak şu ana kadarki en net açıklamasını yapan Erdoğan, bu şahıslarla ilgili olarak, “Ne vakit emekli olması gerekiyorsa o vakit emekli olsun” dedi.
EYT’liler, yani emekli olmak için gereken prim sayısını doldurmalarına karşın emekli olma yaşları gelmediği için emekli olamayanlar bir yıldan uzun müddettir Türkiye’nin gündeminde.
Sosyal medyadan örgütleniyorlar, seçim periyotlarından evvel yürüttükleri kampanyalarla siyasi partileri etkilemeye çalışıyorlar.
Twitter, EYT hakkında en sık kampanya yapılan toplumsal medya platformu.
Son olarak kurdukları Emeklilikte Yaşa Takılanlar Toplumsal Yardımlaşma ve Dayanışma Derneği, Ankara ve İstanbul’da büyük toplantılar gerçekleştirdi.
Peki emeklilik yaşı gelmeden emekli olmayı istemek gerçekçi mi? Bu talebin gerisinde ne yatıyor ve ne kadar uygulanabilir?
BBC Türkçe’ye konuşan ve 41 vilayette şubesi bulunan Emeklilikte Yaşa Takılanlar Toplumsal Yardımlaşma ve Dayanışma Derneği (EYT Derneği) Lideri Gönül Boran Özüpak’a nazaran emeklilikte yaşa takılanların bu türlü bir talepte bulunmasının nedeni 1999 yılında yapılan bir yasal değişiklik.
EYT KİMLERİ KAPSIYOR?
O devir yaşananları Kocaeli Üniversitesi Çalışma İktisadı ve Sanayi Alakaları Kısmı Öğretim Üyesi Aziz Çelik şöyle anlatıyor:
“EYT sorunu 1999’da DSP, ANAP ve MHP koalisyon hükümeti tarafından kabul edilen ve emeklilik yaşını yükselten 4447 sayılı kanun ile yaratıldı. 8 Eylül 1999 gününe kadar personeller emeklilik için iki kaidesi yerine getirmesi gerekiyordu: Bayanlar için 20, erkekler için 25 yıl sigortalılık müddeti ve 5000 günlük prim ödeme gün sayısı.
“Yapılan değişiklikle emeklilik yaşı bayanlarda 58, erkeklerde 60’a, prim gün sayısı ise 7000 güne yükseltildi. 8 Eylül 1999 gününden evvel işe girenler için bayanlarda 40 ile 58 erkeklerde ise 44 ile 60 yaş ortasında değişen kademeli geçiş mühleti getirildi.”
Aziz Çelik, bu yasanın periyodun muhalefet partileri olan Refah Partisi ve Hakikat Yol Partisi tarafından Anayasa Mahkemesi’ne götürüldüğünü ve iptal kararından sonra kademeli bir emeklilik yaşı düzenlemesine geçildiğini aktarıyor.
Bu yeni düzenlemede 20 yıldır sigortası yatanlar değişiklikten etkilenmese de iki yıl evvel sigortalı olmuş bireylerin durumları kökten değişti.
Çelik’e nazaran o periyotta bu düzenlemeye karşı çıkan sendikalar, bugün de yaşa takılanların problemlerinin çözülmesini istiyor
Çelik bunun mağduriyet yarattığını söylüyor:
“Örneğin yasanın çıktığı 2002’de 2-3 yıllık bir erkek sigortalı çalışanı ele alalım. Bu personel eski sisteme nazaran 43 yaşında emekli olabilecekti. Kademeli geçişle bu personelin emekliliği 15 yıl gecikmiş oldu. Birebir tarihte 2-3 yıllık bayan personel için bu müddet 18 yıl oldu. Kuşkusuz 38 ve 43 yaşında emeklilik kademeli olarak değişmeliydi lakin öteki bir sistemle işe başlayıp emekliliği 15-18 yıla kadar gecikenlerin büyük mağduriyet yaşadığı açıktır.”
Emeklilikte yaşa takılanların ana talebi, 1999’da yapılan bu değişikliğin geçmişe dönük uygulanmasına son verilmesi. Yani 1999’dan evvel çalışmaya başlayanların prim gün sayılarını doldurduğunda emekli olabilmeleri.
dha Emeklilikte yaşa takılanlar Adana’da da geniş iştirakli bir toplantı düzenledi Bu taleplerine destek olarak da hukukta kanunların ilgililerin aleyhinde geriye dönük yürütülemeyeceği prensibini gösteriyorlar. Ama Aziz Çelik, bu unsurun daha çok ceza hukukuna ilişkin bir prensip olduğunu söylüyor ve ekliyor:
“Sosyal hukuk/çalışma hukuku açısından ise yapılan değişikliğin toplumsal devlet ve çalışanı müdafaa unsuruyla uyumlu olup olmadığı, adil, makul ve ölçülü olup olmadığı büyük kıymet taşır. Kelam konusu değişiklik çok önemli hak kayıplarına yol açtığı için bir toplumsal hukuk devleti açısından kabul edilemez nitelikteydi.”
DÜNYADA ÖRNEKLERİ VAR MI?
Aziz Çelik, öteki ülkelerde de mevcut çalışanları etkileyen değişiklik yapıldığını söylüyor ve ekliyor:
“Ancak Türkiye’de yapılan değişiklik o tarihte çalışanların emekli olmalarını 15-18 yıla kadar uzattı. Öte yandan dikkat edilmesi gereken bir başka konu ülkelerin çalışma münasebetleri rejimi bir bütün olarak ele almaktır. Yalnızca emeklilik yaşına dayalı bir karşılaştırma aldatıcı olacaktır. Beklenen ömür, yaşlıların iş teminatı ve çalışma şartları, sendikalaşma ve toplu pazarlık kapsamı da dikkate alınmalıdır.”
KAMUYA MALİYETİ
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, EYT hakkında yaptığı bir konuşmada, “SGK hesaplarına nazaran emeklilikte yaşa takılan denilen kümeye 6,2 milyon kişi giriyor. Bunun yıllık maliyeti 26 milyar liradır” demişti.
Fakat EYT Derneği İdare Konseyi Üyesi Serpil Şahin, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın yanlış bilgilendirildiğini düşünüyor. Şahin “Bu durumda olan çok fazla kişi yok. Bir kısmı da devlette çalışıyor yahut halinden şad olduğu için emekli olmak istemiyor” diyor ve ekliyor:
“Ama en azından haklarının verildiğini bilmeleriyle içleri daha rahat olacaktır.
“Yasal düzenleme çıkarsa 100 bin kişinin emekli olacağını iddia ediyoruz.
“Yaptığımız çalışmaya nazaran bunun kamuya yıllık maliyeti 8 milyar TL civarında olacak. Bunu karşılanabilir buluyoruz. Cumhurbaşkanımızın yanlış bilgilendirildiğini düşünüyoruz.”
Adalet ve Kalkınma Partisi Küme Başkanvekili Naci Bostancı ise bu görüşte değil. Bostancı, emeklilik maaşlarının bir kez ödenmediğini ve her yıl tekrarlanacağını vurguluyor:
“Bu arkadaşlar yalnızca kendi durumlarına odaklı. Kamunun tamamını etkileyeceğini, kamuya ilişkin sorumluluğu olan herkesin görmesi lazım. Esasen o arkadaşların da kendi çıkarlarının da, kamunun ortak çıkarları bağlamında mana tabir ettiğini görmeleri gerekir.
“Mesele ‘Ben örgütlendim, hakkımı istiyorum’ demek değil ki. Türkiye’de emeklilik sisteminin nasıl çalıştığı, burada paraların nasıl biriktiği ve finanse edildiği çok objektif şartlarla muhakkak.”
dha Ankara’daki buluşmadan bir kare 24 HAZİRAN SONRASI NELER YAŞANDI?
24 Haziran 2018’deki cumhurbaşkanlığı seçimi ve genel seçim öncesi çeşitli partiler bu bahiste açıklamalar yapmış, MHP seçim beyannamesinde “Emeklilikte yaşa takılan kardeşlerimizin mağduriyetini gidereceğiz” demişti.
Genel seçimin akabinde tatile giren Meclis’in tekrar açılmasıyla birlikte husus sonbaharda tekrardan gündeme geldi.
Ekim ayında GÜZEL Parti’nin emeklilikte yaşa takılanlara yönelik araştırma önergesinin görüşülmesine dair önerisi TBMM Genel Konseyi’nde CHP, YETERLİ Parti, HDP ve MHP’nin oylarıyla kabul edildi.
MHP önderi Devlet Bahçeli’nin Cumhur İttifakı’nın mahallî seçimde sürmeyeceğine dair açıklamalar yaptığı periyotta yaşanan bu gelişmenin akabinde milletvekillerini taslağı desteklemeye yönlendiren MHP Küme Başkanvekili Erhan Usta, Bahçeli tarafından vazifeden alındı.
Bu gelişmenin akabinde araştırma önergesi TBMM Genel Heyeti’ne geldiğinde AKP ve MHP’nin oylarıyla reddedildi.
Usta daha sonra seçim bölgesi Samsun’da Cumhur İttifakı’na dair kelamları nedeniyle partiden ihraç edildi.
EYT konusunda bir öbür teklif de GÜZEL Parti tarafından Aralık ayında verildi, MHP, EYT kanun teklifini AKP ile birlikte reddetti.
MHP’NİN EYT HALİ NASIL YORUMLANMALI?
EYT Derneği Lideri Özüpak, MHP’nin seçim beyannamesinde yer alan EYT vaadini oylamada reddetmesinin “güven sarsıcı bir olay” olduğunu söylüyor.
dha EYT Derneği Lideri Özüpak, Ankara’da düzenledikleri toplantının iştirakçilerine seslenirken Konuyla ilgili bir açıklama yapan MHP Küme Başkanvekili Erkan Akçay da MHP’nin emeklilikte yaşa takılanların meselelerini çözmede kararlı olduğunu lakin bunun için iktidarla uzlaşma ve mutabakat aradıklarını söylemişti:
“MHP’nin kelamı kelamdır, kelamı senettir. Seçim beyannamemizdeki taahhütlerimizin ve kanun tekliflerimizin gerisindeyiz, takipçisiyiz. Emeklilikte yaşa takılanlar, ek gösterge, kurallı ceza indirimi ve başka mevzularda, her problemin sahibi, takipçisi ve ardındayız.
“Bu bakımdan, Meclisten çıkacak kanunların, iktidar tarafından makul ve sağlıklı bir biçimde uygulanacağı bir uzlaşmayı ve mutabakatı da daima birlikte bütün partiler olarak sağlamak zorundayız. Cumhur İttifakı’nı baltalamak, MHP’yi akılları sıra kendi sorumsuz, popülist, istismar kulvarlarına sıkıştırmak ve aleyhimize yanlış propagandalar yapmak beyhude provokatif uğraşlardır.”
ERDOĞAN: DÜNYANIN HİÇBİR YERİNDE 38 YAŞINDA EMEKLİLİK DİYE BİR UYGULAMA YOKTUR
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, EYT konusunda yaptığı daha evvel yaptığı bir açıklamada Emeklilikte Yaşa Takılanlar Toplumsal Yardımlaşma ve Dayanışma Derneği’ne de değinmiş ve şunları söylemişti:
“Bu derneğin başındaki kişinin durumu bile toplumsal güvenliğin nasıl bir felakete itilmeye çalışıldığının delili. 1992’de sisteme kayıt olmuş. Bu hanımefendi eski sistemde 38 yaşında emekli olacaktı. Artık 2022’de 48 yaşında emekli aylığı almaya başlayacak.
“Dünyanın hiçbir yerinde 38 yaşında emeklilik diye bir uygulama yoktur. Buna hiçbir ülke dayanamaz. Ortalama insan ömrünün 60 yaş olduğu periyotta 40 yaşında emekli olmanın tahminen izahı vardı ancak bugün ülkemizde ortalama ömür 78.
“Göz nazaran göre toplumsal güvenlik sistemimizi yeni bir batağın içine neden sürükleyelim? Türkiye geçmişte popülist siyasetlerden çok çekti, gelin yine bu tehlikeli alışkanlığı hortlatmayalım.”
Getty ImagesEYT Derneği Lideri Özüpak, Cumhurbaşkanı Erdoğan’la görüşmek istediklerini söylüyor ve “Bizi bir de bizden dinlesin” diyor.
Derneğin idare konseyi üyesi Şahin de randevu alabilmek için her gün Cumhurbaşkanlığı Özel Kalem Müdürlüğü’nü aradıklarını, Cumhurbaşkanlığı’nın yanı sıra AKP Genel Başkanlığı’na da dilekçeler verdiklerini söylüyor.
EYT DÜZENLEMESİ ÇIKACAK MI?
Bugüne kadar Cumhurbaşkanı Erdoğan kendileriyle görüşmese de AKP Küme Başkanvekili Naci Bostancı ile görüşme imkanı buldular.
Dernek lideri Özüpak, TBMM ziyaretlerinde Bostancı’nun kendilerine, “Sizin sorununuzu biliyoruz, mağduriyetinizin farkındayız ve bir çalışmamız var” dediğini aktardı.
EYT Derneği İdare Şurası Üyesi Şahin de, “Bizim varsayımımız Şubat sonu yahut Mart başında güya AK Parti bizimle ilgili bir toplantı yapacak ve bir karar verecek” diyor ve ekliyor:
“Kendileri bir önerge verip onu kabul ettirmek istiyor olabilirler diye düşünüyoruz.”
Özüpak ise Bostancı’nın tabirlerine rağmen Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak üzere üst seviye AKP’lilerden gelen tam aykırısı istikametteki açıklamaların ise çelişkiler yarattığını söylüyor ve ekliyor:
“Cumhurbaşkanımızın buna bir nokta koyacağını umuyoruz. Kendisiyle bağlantıya geçmeyi çok arzuluyoruz, bu umutla da hâlâ bir beklenti içindeyiz.”
AKP KÜME BAŞKANVEKİLİ NACİ BOSTANCI: EYT ÇALIŞMASINDAN BAHSETMEDİM, 1999 DÜZENLEMESİ HAKLI
Öte yandan BBC Türkçe‘ye konuşan AKP Küme Başkanvekili Naci Bostancı, sözlerinin bu biçimde yorumlanmasının hakikat olmadığını söylüyor:
“Ben onlara kendi hususlarına ait spesifik bir çalışmadan bahsetmedim. İşçi sistemine ait, işçi yapısına ait genel bir çalışma yapılması gerekliliği öteden beri lisana getirilirdi. İşçi sistemine yönelik bir çalışma yapılıyor. O çalışma içinde her türlü sorun ele alınır ve kıymetlendirilir fakat hususen bu bahiste bir çalışmadan bahsetmedim. Onlar biraz kendi bağlamlarından görmek istediler, daima o denli atıf yapıyorlar.”
Getty Images AKP Küme Başkanvekili Naci Bostancı Bostancı, emeklilik sisteminin SGK üzerinden çalışanların birikimleriyle finanse edildiğini ve bunun bir mantığı olması gerektiğini belirtiyor:
“Arada bir istikrar takip ediliyor. Bu istikrarın bozulması demek herkesin bir halde bunun finansmanıyla ilgili vazife üstlenmesi demektir.
“Türkiye uzun yıllar erken emeklilikle ilgili zahmetler yaşadı, 1999 yılında haklı bir düzenleme yapıldı, kademe kademe emeklilik yaşı üst taşındı.
“Bu yaklaşımı bugün bir biçimde ihlal etmek demek bugün hâlâ 20-25 yaşında olan insanların alacakları maaşın daha düşük olması demektir.
“Mesele devletin ‘Sana da veriyorum, sana da veriyorum’ biçiminde dağıtabileceği bir ulufe değil bu.”