Övgü Pınar
ROMA – Avrupa’da geçen haftanın en büyük tartışmalarından biri, Almanya Başbakanı Olaf Scholz’un Çin ziyareti etrafında döndü. Berlin-Pekin ortası yolu yarım günlük bir ziyaret için giden Scholz, yaklaşık 3 yıldır Çin’e resmi ziyarette bulunan birinci G7 başkanı oldu. Scholz’un iş dünyası temsilcilerinden oluşan geniş bir heyetle yaptığı ziyaret, Çin piyasasının Almanya için kıymetinin ‘engel tanımayacak seviyede’ olduğunu ilan ediyordu. Üstelik, Scholz bunu Avrupa’dan ve kendi hükümetinden yükselen itirazlara karşın yapıyordu.
Bu itirazlar yükle, Çin’in Rusya’ya örtülü takviyesi, insan hakları ihlalleri konusundaki telaşlar ve seyahatin zamanlamasına odaklandı. Olaf Scholz ve Çin Devlet Lideri Şi Cinping’in 4 Kasım’daki görüşmesinden bir gün evvel İngiltere’de yayımlanan The Guardian gazetesi şöyle yazdı: ‘’Rusya’nın Ukrayna’daki savaşı, otokratik bir diktatörün sağladığı hammaddelere çok bağımlı bir iktisadın riskleri konusunda Almanya’yı uyandırmıştı. Lakin Pekin’e giden Scholz’un yakın geçmişten alınan dersleri Berlin’de bırakmayı tercih edip etmeyeceği konusunda soru işaretleri var.’’
Guardian, Scholz’un ziyaretinin Şi Cinping’in Çin Komünist Partisi’nin geçen ayki tarihi kongresiyle üçüncü devir için misyona başlamasının çabucak akabinde geldiğine de vurgu yaptı.
‘HEM ÜLKE İÇİNDE, HEM ÜLKE DIŞINDA KARIŞIKLIK YARATTI’
Aynı konu, İspanyol El Pais gazetesinin seyahatin sonraki gün yayımladığı ‘’Scholz’un tek taraflı yolu’’ başlıklı baş yazısında da vurgulandı. “Gezinin zamanlaması çok hassas’’ diyen El Pais şöyle devam etti: ‘’Şi Cinping’in otokrasisi, mutlak yetkilerini onaylayan bir kongre ile pekiştirildi. Ayrıyeten Çin Devlet Lideri, Ukrayna’daki savaşa karşın Vladimir Putin’i bir müttefik olarak desteklemeye devam ediyor. Scholz’un daha fazla iş muahedesi arayışında olan Alman iş dünyası önderlerinin de eşlik ettiği gezisi hem Almanya içinde hem de dışında karışıklık yarattı.’’
Almanya içinde, Scholz’un koalisyon ortaklarının da dahil olduğu bir cephenin Sincan’da Uygurlara yönelik baskılar konusundaki tasaları ve Hamburg limanındaki bir terminalin yüzde 24.9’luk payının Çin devletine ilişkin denizcilik şirketi Cosco tarafından satın alınmasına müsaade veren muahedeye yönelik itirazları hatırlatıldı.
El Pais, Scholz’un seyahatinin ülke dışında yarattığı izlenimi ise şöyle özetledi: ‘’Avrupa seviyesinde ise Scholz’un gezisi, Brüksel’in Pekin ile yaşadığı tansiyonun birlik ve kararlılık gerektirdiği bir periyotta Avrupa’nın birliği konusunda muğlak bir bildiri vermekten öbür bir işe yaramıyor.’’
‘AVRUPA’NIN KALANINI KÜÇÜMSÜYOR’
İtalya’da yayımlanan Domani gazetesi de, bu seyahat de dahil olmak üzere Scholz’un izlediğini çizginin Avrupa’nın başka ülkelerinde yarattığı hissiyatı şu başlıkla yansıttı: “Scholz, Çin’e ait tercihlerinde de Avrupa’nın geri kalanını küçümsüyor’.”
Almanya Başbakanı’nın güç ve borç başlıklarında olduğu üzere Çin ile münasebetler konusunda da tek başına hareket ederek ‘hata yaptığını’ savunan gazete, şu satırlara yer verdi: ‘’ABD decoupling, yani Avrupa ile Çin ortasındaki bağların ve karşılıklı bağımlılıkların koparılması için baskı yapıyor. Almanya ise kendi işletmelerini düşünüyor ve ortada kalıyor. Scholz en azından AB’nin geri kalanını alternatif bir konum üzerinde birleştirebilirse, Avrupa kendi stratejisine sahip çıkabilir. Lakin durum bu türlü değil. (Scholz) kendi müttefiklerini bile bir ortada tutmakta zorlanıyor.’’
‘KÖR STRTEJİ’ ELEŞTİRİSİ
Avrupa basınından sert bir tenkit de Fransız Le Monde gazetesinden geldi. ‘’Olaf Scholz Pekin’de: Naif mi, sinik mi?’’ başlıklı yazıda, ‘’Bir periyot değişikliği mi? Olaf Scholz, Ukrayna’nın işgalinden sırf üç gün sonra, 27 Şubat’ta Federal Meclis’te bunun kelamını vermişti. O vakitten beri Almanlar hala Şansölye’nin jeostratejik ‘dönüm noktasını’ bekliyorlar’’ tabirlerine yer verildi. Scholz’un büyük endüstricilerden oluşan bir heyetle Çin’i ziyaret etmesinin ‘tam bilakis hiçbir şeyi değiştirmemeyi tercih ettiğini gösterdiğini’ savunan Le Monde şöyle devam etti:
‘’İş dünyasının savunucusu olduğunu hiçbir vakit gizlemeyen liberal Şansölye, selefinin siyasetini devam ettiriyor. Onun üzere Angela Merkel de partnerlerle ticari bağlantıları güçlendirmenin onların demokratik ıslahatlarını desteklediğini düşünüyordu. Bu kör strateji Almanya’yı Rus gazına çok derecede bağımlı hale getirmişti.’’
‘AB’NİN BİRLİĞİNİ TEHLİKEYE ATIYOR’
Gezinin sonraki günü Alman kamu yayıncısı Deutsche Welle’nin (DW) internet sitesinde ‘’Scholz’un Çin gezisi tebrikten çok kuşku getirdi’’ başlıklı bir tahlil yayımlandı. Haberde, ‘’Uzmanlar Başbakan Olaf Scholz’un seyahatinin hem Alman hükümetinin stratejisine zıt düştüğünü hem de AB’nin birliğini tehlikeye attığını söylüyor’’ denildi. Scholz’un, Ukrayna savaşı, insan hakları ve nükleer silah kullanımı da dahil olmak üzere birçok bahiste Şi Cinping ile ‘samimi fikir alışverişinde’ bulunduğuna yer veren DW, şöyle devam etti:
‘’Diplomatik kelamlara karşın Scholz’un Çin’e yaptığı 11 saatlik seyahat ihtilaflı olmayı sürdürüyor. Çünkü Almanya’nın mevcut koalisyon hükümeti daha evvel Asya devine olan bağımlılığını azaltmak da dahil olmak üzere Çin’e yaklaşımını değiştirme kelamı vermişti. Uzmanlar Scholz’un seyahatinin, Almanya’nın Çin’e yönelik siyasetlerini temelinde değiştirmediğini gösterdiğini söylüyor.’’
‘RUSYA FIRTINAYSA, ÇİN İKLİM DEĞİŞİKLİĞİDİR’
Haber ve tahlillerin birçoğunun art planında, Çin piyasasının büyük Alman şirketleri için ne kadar kritik olduğunu hatırlatan bilgiler de yer aldı. Çin geçen yıl üst üste altıncı defa Almanya’nın en büyük ticaret ortağı oldu. Alman otomotiv devlerinden Volkswagen tüm satışlarının yaklaşık yüzde 40’ını ve kârının yarısını Çin’de yaparken, Mercedes Benz de geçen yıl Çin’de yaklaşık 760 bin araç sattı. Alman işletmelerinin sadece bu yılın birinci yarısında Çin’e 10 milyar euro’luk yatırım yaptığı hesaplandı. Güç krizinin de tesiriyle enflasyon ve yaklaşan bir resesyonla uğraş etmeye çalışan Alman iktisadı için Çin piyasasının ehemmiyetini abartmak sıkıntı.
Öte yandan Avrupa basınında sık karşılaşılan bir öbür çarpıcı hatırlatma notu da, Almanya Anayasayı Muhafaza Teşkilatı Lideri Thomas Haldenwang’ın geçen ay parlamentoda yaptığı konuşmadan bir alıntı oldu. Haldenwang, uzun vadede Çin’in Almanya için Rusya’dan daha büyük bir tehdit teşkil ettiğini şu sözlerle açıklamıştı: ‘’Rusya bir fırtınaysa Çin iklim değişikliğidir.”
SCHOLZ ŞAD AYRILDI
Alman Frankfurter Allgemeine Zeitung gazetesinin seyahate katılan muhabirinin izlenim yazısı ise tüm bu tenkitlere karşın Olaf Scholz’un Çin ziyaretinden mutlu kaldığına işaret etti. Scholz’un seyahatte elde ettiği sonuçlar ortasında, Çin Devlet Başkanı’nın nükleer silah kullanımına karşı kelamlarını de sayabileceğini vurgulayan muhabir, şöyle yazdı:
‘’Çin Devlet Lideri, Scholz ile görüşmesinin akabinde ‘Avrasya’da’ nükleer silah kullanımına karşı olduğunu söyledi. Şi Cinping bunu daha evvel bu kadar açık bir halde yapmamıştı. Lakin Şi, nükleer silah kullanımını reddederken öncelikle Rusya’yı mı yoksa Rusların ispatsız formda nükleer planlamalar yapmakla suçladığı Ukrayna’yı mı kastettiğini muallakta bıraktı.’’
Pazar günü yayımlanan ‘’Scholz Çin’de ne başardı’’ başlıklı yazının girişi şöyle: ‘’Şansölye gidiş uçuşunda gergindi, hatta seyahatin zamanlaması ve cins kümesinin yapısıyla ilgili Almanya içinden gelen tenkitler hatırlatıldığında düpedüz sonlandı. Dönüş uçuşunda ise hükümet uçağında değişik bir Olaf Scholz vardı: Rahatlamış, kendisinden ve yarım günlük Pekin gezisinden çok şad.’’