Doğalgaz fiyatları Avrupa piyasalarında 1 yılda 12 katına, toptan elektrik fiyatları 1 yılda 8 katına yükseldi. Planlanan değişiklik ile elektrik üretimindeki kaynak fiyatlarının ayrıştırılması ve doğalgaza tavan fiyat uygulanması bekleniyor.
Avrupa Birliği (AB) üyesi ülkeler, güç fiyatlarındaki süratli artışa karşı elektrik piyasalarının işleyişinin değiştirilmesi seçeneğiyle tahlil arayışına girişti.
Rusya-Ukrayna savaşı sonrası yaşanan güç krizi Avrupa’nın güç stratejisindeki eksiklikleri ortaya koyarken, hür piyasa şartlarının en uygun fiyatı sağladığı elektrik piyasası sisteminin de bozulmasına neden oldu.
Savaş, tüketiciler ve şirketler başta olmak üzere bütün piyasa iştirakçilerini olumsuz etkileyen rekor düzeylerde yüksek gaz ve elektrik faturalarının oluşmasına yol açtı.
Avrupa ülkelerinde doğalgaz ve elektrik üzere güç eserlerinin fiyatları tarihi tepeleri gördü.
DOĞALGAZ FİYATLARI 1 YILDA 12 KATINA ÇIKTI
Avrupa’da en fazla derinliğe sahip Hollanda merkezli doğalgaz ticaret noktası TTF’de süreç gören vadeli kontratların fiyatı geçen hafta megavatsaat başına 340 Euro düzeylerine kadar çıktı.
Söz konusu doğalgaz kontratları 2 yıl evvel 14 Euro, 1 yıl evvel 28 Euro ve 6 ay evvel 90 Euro düzeylerinde süreç görüyordu.
Böylece doğalgaz fiyatları Avrupa piyasalarında 6 ayda yaklaşık 4 katına, 1 yılda 12 katına ve 2 yılda 24 katına çıkmış oldu.
Fiyat artışında, Rusya’dan Avrupa’ya iletilen doğalgaz ölçüsünün düşmesi ve gaz akış düzeyinin eski haline geri dönmeyeceği telaşları tesirli oldu.
Ayrıca, Avrupa’ya sıvılaştırılmış doğal gaz (LNG) teslimatlarının artmış olmasına karşın bunun Rusya’dan boru sınırlarıyla sağlanan doğal gaz arzındaki düşüşün yerini tutmakta kâfi olamadı.
AB doğal gaz depolarının doluluk düzeylerinin yüksek olmasına karşın bunun kış aylarına kâfi olmayacağı beklentisi de fiyatları tırmandırdı.
GAZ FİYATLARI ELEKTRİK PİYASASINI DA BOZDU
AB’nin mevcut toptan elektrik piyasası tasarımı yaklaşık 30 yıl evvel yapılmıştı.
Bu piyasa içinde elektrik fiyatı her yarım saatte bir talebi karşılamak üzere devreye alınacak son üretim ünitesinin marjinal maliyetine nazaran belirleniyor.
Bu durumda bütün üreticiler için elektrik fiyatları, talebi karşılamak için gereken en değerli tesisin maliyetlerine nazaran ortaya çıkıyor.
Mevcut sistemde AB’deki toptan elektrik fiyatı, toplam elektrik talebini karşılamak için muhtaçlık duyulan son üretici tarafından ve çoklukla süratle devreye alınabilen değerli doğal gaz santrallerince tespit edilmiş oluyor.
Sonuç olarak, yüksek maliyetli doğalgaz santralleri elektrik fiyatının artmasına neden oluyor.
Özellikle son periyotta gaz fiyatlarındaki süratli yükseliş elektrik piyasasının da istikrarını bozdu.
TOPTAN ELEKTRİK FİYATLARI 1 YILDA 8 KATINA ÇIKTI
Rusya’dan doğalgaz tedarikindeki düşüş ve güce talebinin artmasıyla spot elektrik piyasasında da fiyatlar yükseldi.
Avrupa’da elektrik fiyatları geçen hafta rekor düzeylere ulaştı.
Avrupa’nın gösterge elektrik piyasalarından Almanya’da ağustosta elektrik fiyatları birinci defa megavatsaat başına 700 Euro’yu geçti. Bu sayı 6 ay evvel 128 Euro, 1 yıl evvel 82 Euro, 2 yıl evvel 35 Euro düzeyindeydi.
Böylece toptan elektrik fiyatları 6 ayda 5 katına, 1 yılda 8 katına ve 2 yılda 20 katına çıktı.
Bu durum elektrik piyasalarının işleyişinin üye ülkelerce tartışılmasına neden oluyor.
ACİL DURUM MÜDAHALESİNE HAZIRLANIYORLAR
Daha evvel piyasaya müdahaleye karşı çıkan Almanya bile tepe yapan elektrik fiyatlarından piyasa işleyişini sorumlu tutuyor. Almanya’ya Fransa, İspanya, Belçika ve Yunanistan üzere ülkeler de katılıyor.
AB’nin kıymetli ülkelerinin bu talebi Komite gündemine de girmesinin akabinde AB Komitesi Lideri Ursula von der Leyen elektrik piyasası işleyişine yönelik adım atacaklarını açıkladı.
Mevcut elektrik piyasasının farklı şartlar ve emeller için geliştirildiğine işaret eden von der Leyen, Avrupa elektrik piyasasına yönelik acil durum müdahalesine hazırlandıklarını kaydetti.
Von der leyen, “Şu anda bir acil müdahale ve elektrik piyasasının yapısal ıslahatı üzerinde çalışıyoruz. Elektrik için sahiden işleyen ve bizi tekrar istikrara getirecek yeni bir piyasa modeline muhtaçlığımız var” sözlerini kullandı.
FİYATLARIN AYRIŞTIRILMASI BEKLENİYOR
Bu noktada, AB’nin elektrik piyasasına müdahalesinde elektrik üretimindeki kaynak fiyatlarının ayrıştırılması bekleniyor.
Bu durumda, rüzgar ve güneş üzere yenilenebilir güç kaynakları ile doğal gaz yahut kömür üzere fosil yakıtların fiyatlandırmasının piyasa içinde ayrıştırılması öngörülüyor.
Böylece, yenilenebilir kaynaklara yapılan ödemenin daha düşük olması ve piyasadaki elektrik fiyatlarının gerilemesi bekleniyor.
Ayrıca doğalgaz fiyatlarına tavan getirilmesi yahut fiyatların dondurulması da kelam konusu. Böylelikle gazın satılabileceği en yüksek fiyatın belirlenmesi ve bu fiyatın üzerinde satışların yasaklanması bekleniyor.
Ancak, bu müdahale karşısında gaz tedarikinde sıkıntılar yaşanabileceği de öne sürülüyor. Üreticilerin, hür piyasa fiyatlarının altında satış yapmaya ikna edilmesi sıkıntı görünüyor.
Değişiklikler kapsamında Brüksel’in çok yarar elde ettiği düşünülen güç kuruluşlarına ek vergi uygulaması da kelam konusu olabilecek.
Özellikle düşük maliyetle elektrik üretip bunu çok yüksek fiyata satanların karlarının bir kısmına vergi getirilmesi ve bu kaynakla düşük gelirlilerin desteklenmesi kelam konusu olacak.
Planlanan değişikliklerle AB ülkeleri yaşanan güç krizinde elektrik ve gaz faturalarını bir nebze düşürecek hakikat prosedürü belirlemeye ve uygulamaya çalışıyor. (AA)