Tarımın değişik alanlarında faaliyet gösteren, yenilikçi kaynakları aktif ve verimli kullanan pek çok bayan çiftçi var. Bu bayanlar bulunduğu etrafa rol model olarak ziraî üretiminin her kademesinde yer alıyor, gelecek ismine umut oluyorlar. Geçtiğimiz günlerde “Dünya Çiftçi Bayanlar Günü” münasebetiyle Emine Erdoğan’ın konut sahipliğinde Cumhurbaşkanlığı Külliyesi’nde 81 vilayetten 120 teşebbüsçü bayanın iştirakiyle “Toprağa İz Bırakan Kadınlar” programı düzenlendi. Rahatsızlığı nedeniyle programa katılamayan Emine Erdoğan’ın yerine Cumhurbaşkanı Erdoğan, sürpriz iştirak gerçekleştirdi. Programın akabinde Erdem Kapısı önüne gelen Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, burada teşebbüsçü bayanlarla fotoğraf çektirdi.
Ayrıca aktiflik kapsamında sunulan “Milli Çabanın Bayan Kahramanları” bahisli tiyatro gösterisi için “Kara Fatma” rolüne giren oyuncu Ümmiye Koçak, Erdoğan’ı kostümüyle karşıladı. Programa katılanlar kurutulmuş meyve, sebzeli makarna, doğal salça ve reçellerin yer aldığı stantları gezerek, çiftçi bayanların yetiştirdiği eserleri tatma fırsatı buldu.
ANADOLU TOPRAKLARI BİR İKRAM
Rahatsızlığı nedeniyle programa katılamayan Emine Erdoğan da çiftçi bayanlar için bir ileti gönderdi. Gönderdiği bildirisinde, Anadolu topraklarının Allah’ın yeryüzüne bir ikramı olduğunu belirten Erdoğan, toprağa bu nazarla bakmanın, onu muhafazanın ve toprağın beşerler üzerindeki hakkına riayet etmenin herkesin ortak sorumluluğu olduğunu vurguladı. Erdoğan, “Biz bu hakkı, onu ekerek, zehirli kimyasal hususlar kullanmayarak ve her koşulda doğal metotları tercih ederek ödeyebiliriz. En başta su olmak üzere, tüm doğal kaynaklarımızı tavırlı kullanarak, herkese ilham olacak bir örnek ortaya koyabiliriz. Tarım ülkemizin en büyük zenginliğidir. Bu zenginliğe olan şükrümüzü, toprağımızın her bir karışını ekerek gösterelim” iletisini iletti.
KIRSALDA BAYANIN GÜÇLENDİRİLMESİ
“Toprağa İz Bırakan Kadınlar” ismiyle gerçekleşen programın iştirakçileri ortasında Tarım ve Orman Bakanlığı Eğitim ve Yayın Dairesi Başkanlığı’nca hazırlanan ve programla tıpkı ismi taşıyan kitapta kıssası yer alan bayan çiftçiler de vardı. “Toprağa İz Bırakan Kadınlar” kitabı bakanlığın bugüne kadar kırsalda bayanın güçlendirilmesi, girişimciliğinin desteklenmesi ismine yürütmüş olduğu çalışmalar, vermiş olduğu desteklemeler sonucunda toprağa iz bırakan bayanların kıssasını anlatıyor.
Yeni Şafak Pazar olarak biz de bu bayan çiftçiler ortasından Aliye Esra Kaplan, Sevgi Çamurlu, Nurcan Erdoğan Güvenç, Hilmiye Hüren, Lemiye Bıdak ve Fatma Kol ile buluşup öykülerini dinledik.
Aileden tarım sevdalısıyız
Aliye Esra Kaplan ya da Şanlıurfa’daki namıyla söylersek “Bitkilerle konuşan kadın”. “Doğuştan çiftçiyiz” diyerek başlıyor kıssasını anlatmaya. Çiftçi bir aileden gelen Kaplan, “Toprağı, bitkiyi, doğayı, hayvanları seven, kıymet veren ve bu sevgiyi kendi çocuklarına aşılayan bir ailem var. Başta babam olmak üzere aileden tarım sevdalısıyız” diyor. Hem çiftçilik yapan hem eğitimini veren Kaplan, 2013’ten beri birebir vakitte tarım danışmanlığı yapıyor. Kaplan, Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından açılan Ziraî Yayım ve Danışmanlık imtihanını kazanınca ziraat mühendisliği mesleğine yeni bir rota çizmiş ve sonrasında kendi ofisini açmış. Her şey yolunda gidince Kaplan, etrafındaki bayanlara yardım etme gayesi ile bayanlara yetiştiricilik, hastalık ve ziyanlı idaresi, gübreleme, sulama üzere birçok bahiste eğitimler vererek üretimde randıman ve kalitenin artırılmasında öncü biri olmuş.
OKUMA YAZMAM YOK BİRİNCİ BELGEM
Çiftçilikte işin sevgisi kadar tekniğinin de çok değerli olduğunu söylüyor Kaplan. “Tarımda olduğu kadar her şeyde işin tekniği, işe olan sevginizle bütünleştiğinizde ortaya şahane sonuçlar çıkarır. Bunun sonucu tarım da kaliteli eser ve daha çok randıman elde etmenizi sağlarken şuurlu üretici olduğunuz kadar şuurlu tüketici olma farkındalığınızı da oluşturuyor” sözlerini kullanıyor. Kaplan, tıpkı vakitte bayanlara verdiği eğitimlerde bayanların öğrenmeye ve yeniliklere açık, meraklı ve istekli olmalarından ötürü bayanlarla çalışmanın keyifli olduğunu lisana getiriyor. Hatta Kaplan, eğitim verdiği bayanların öğrenme heveslerine hayranlık duyuyor ve eğitim verdiği bayanlardan birinin iştirak evrakı kıssasını şöyle anlatıyor: “2018 yılında Şanlıurfa Bozova Çarmelik Tarım Müzesi’nde gerçekleştirdiğim çiftçi toplantısında, Şanlıurfa ve ilçelerinde birinci defa 17 bayan çiftçi toplantısına iştirak sağlamış ve ben o gün nitekim aile baskısı ve tabuların yıkılabileceğini, gerçek bilinen yanlışların yerini doğruların alabileceği gururunu yaşamıştım. Günler sonra çiftçi ziyaretine gittiğimde 67 yaşındaki bayan üreticimizin toplantı sonunda takdim ettiğimiz iştirak evrakını çerçeveletip duvarında gördüğümde bayan çiftçimizin ‘Okuma yazmam yok, birinci aldığım eğitim dokümanım. Herkes görsün diye astım’ demesi hayatım boyunca unutamayacağım bir andı.”
5 kavanoz reçelle yola çıktık
Adıyamanlı Nurcan Erdoğan Güvenç de toprak sevdalısı biri. “Bu kooperatif sevdası toprağa olan sevdamızdan geliyor” diyor Güvenç. Özünde onunki de tıpkı binlercesi üzere anadan babadan gelen toprak sevdasından. Bağ ve bahçeyle uğraşan Güvenç’in üretme ve çoğaltma aşkı 2021 yılında köylerine gelen Besni kaymakamının bayanlara kooperatifin değerini ve bedelini anlatması üzerine daha da pekişiyor. Daha sonrasında kaymakamlık ve valilik sayesinde bir kooperatif çatısı altında başka toprak sevdalısı bayanları da işin içine katarak ete kemiğe bürünüyor. “Bu sayede onun bize kazandırmış olduğu öz itimat sayesinde yola çıktık” sözlerini kullanıyor Güvenç. 11 bayan ve 5 kavanoz reçelle yola çıkan bayanlar Atmalı Bayan Teşebbüsü Üretim ve İşletme Kooperatifi’ni kuruyorlar daha sonra. Hem üretiyorlar hem de satıyorlar.
AMACIMIZ 11 BAYANIN 11 BİNE ULAŞMASI
Güvenç, gayelerinin markalaşmak ve gayelerinin 11 bayanın 11 bin bayan olması olduğunu söylüyor. Güvenç, “Biz kooperatif olarak yalnızca kendi eserimizi değil, bölgenin tüm üreten bayanların eserinin satışını yapmak istiyoruz. Aldığı bedeli ve kaliteyi direkt üreticiden tüketiciye ulaştırmak ortadaki kârı esnafa vermemek istiyoruz. Direkt çiftçinin emeğini almasını istiyoruz” halinde lisana getiriyor. “Bu yola 5 kavanoz reçel ile başladık” diyen Güvenç, “Dağlarda topladığımız otları satıp kendimize muhasebeci tuttuk ve daha sonra fuarlara katılıp kendimizi geliştirmek istedik” diyor. Gece gündüz tarlada ve kooperatifte çalışan bayanlar çiftlikte; nohut, susam, mercimek, biber, patlıcan, domates, incir, besni üzümü, urmu dut pekmezi, üzüm pekmezi, reyhan şerbeti, pestil, biber salçası, domates salçası ve menengiç kahvesi üretiyorlar.
BAĞDA KEDERİMİ TASAMI UNUTUYORUM
Himiye Hüren, İstanbul’dan Kırklareli’nin Kızılcıkdere Köyü’ne uzanan bir toprakla buluşma kıssası onunki. Hüren, gelin gittiği köye evvelden var olan lakin unutulmaya yüz tutan bağcılıkla yine buluşturan bir isim. “Eşim çiftçilikle uğraşıyordu. Bağlarımız vardı lakin biz bağlarımızı üretmek ve son model bağcılık yapmak istedik” diyor Hüren. 2011 yılında yeni bir bağ ektiklerini lisana getiren Hüren, kolları sıvayıp 14 genç bayan üreticiye de öncülük etmiş. “Köye kentten gelen yeni arkadaşlarım oldu” diyen Hüren, onlarda benim bağıma özendiler ve merak ettiler. Tarım Vilayet Müdürlüğü’nden dayanak alarak, kursa başladık. Orada bağcılıkla ilgili teorik ve uygulamalı eğitimlere katıldık, örnek bağ alanlarını ziyaret ederek tecrübeli bağcılarla tanıştık. Ayrıyeten Tekirdağ Bağcılık Araştırma Enstitüsü’nde üzümün işlenmesiyle oluşan yan eserlerin üretimi konusunda eğitimler aldık. Ondan sonra Tarım Orman Bakanlığı’ndan yüzde “Kırklareli Bağcılığı Bayan Eliyle Çağ Atlıyor” projemizle yüzde 75 hibe alarak, 2022 yılında 14 arkadaşımla birlikte köyümüzde tekrar bağcılığa kavuştuk” diyor. Hüren ve arkadaşları bu işte o kadar uzmanlaşmışlar ki, Bağbozumu Festivali’nde en hoş bağ mükafatını bile kazanmışlar.
OĞLUNU DA YETİŞTİRİYOR
Bağda tek başına çalışmanın biraz sıkıntı olduğunu belirten Hüren, o yüzden bayanlarla birlikte el ele vererek kazdıklarını, topladıklarını söz ediyor. “Kadınlarımız olmasa tek başımıza hiçbir şey yapamayız” diyor. Hüren ve takımı, takım biçtiklerini kolay kolay pazara ulaştırmak için Ziraî Kalkınma Kooperatifine üye olmuşlar. Bağcılıktan elde edilen hardaliye, pekmez, sirke, salamura bağ yaprağı üzere yan eserler ile konutlarında ürettikleri tarhana, kuskus ve makarnaları da satışa basitçe sunabiliyorlar. Bağcılığın çok zevkli bir uğraş olduğunu söyleyen Hüren, “Ben kentte doğdum, büyüdüm ancak bağda çalışmayı çok seviyorum. Kaygımı tasamı unutuyorum. Vaktimin nasıl geçtiğini anlamıyorum. Bir şey yetiştirmek, onun büyüdüğünü görmek, onun bir tadının olduğunu, herkesin ağzında bir lezzet bırakacağını düşünmek beni çok memnun ediyor” diyor.
Ayrıca Hüren, ailede oğlunun da çiftçiliğe meraklı ve istekli olduğunu söylüyor ve oğlunun bu yemyeşil dünyanın mirasçısı olarak yetiştiriyor.
Robotik çiftlik kurmak istiyorum
Ordu’da çiftçilik yapan Sevgi Çamurlu, Marmara Üniversitesi Kamu İdaresi Bölümü’nden mezun olmuş. 15 yılı aşkın müddet boyunca özel dalda yüklü olarak finans, muhasebe, satın alma, tertip ve pazarlama departmanlarında çalışan Çamurlu, çiftçi bir aileden geliyor ve çiftçiliğin tüm alanlarında çalışıyor. “Aslen Karadenizli olduğum için küçük yaşlardan itibaren daima tarım ve büyükbaş hayvancılıkla iç içe çalışarak büyüdüm” diyerek anlatıyor öyküsünü. Üniversiteyi de hem okuyarak hem de çalışarak tamamladığını belirten Çamurlu, KOSGEB’in girişimcilik kursuna katılarak, girişimcilik sertifikası almış. Yapacağı projeye yönelik Tarım Bakanlığı’ndan da hayvansal sürü idaresi eğitimi ve sertifikası aldığını belirten Çamurlu, girişimcilik kursunu tamamladıktan sonra Tarım Bakanlığı’nın “Tarımda Genç Bayan Teşebbüsçüler Güçleniyor” proje müsabakasına katılmış. Bu projesiyle evvel Isparta vilayet birincisi olmuş akabinde 2018’de 4 bin 26 proje içerisinden de projesi Türkiye ikincisi olmuş.
YERLİ VE PAK GÜÇ ÜRETİYOR
Girişimciliğini ispatlayan ve ona ödül getiren birinci projesi hayvansal atıklardan biyogaz üretimiyle ilgili olan “Tezekteki Cevher” projesi olmuş. Çamurlu, bu projesiyle 20 büyükbaş hayvanın yıllık 221 bin kilo gübresinden etraf dostu, yenilenebilir güç kaynağı biyogaz üreterek, yerli ve pak güç üretimine katkı sağlıyor. Böylelikle Türkiye’de birinci kez bir bayan çiftçi gübreden yenilebilir güç üretip bunu da kendi muhtaçlığı doğrultusunda kullanıyor. Çamurlu, biyogaz üretimini artırmak hedefiyle ham hususu hayvan gübresini artırmak için de Tarım ve Kırsal Kalkınmayı Destekleme Kurumu (TKDK) ile görüşmelerinin devam ettiğini söylüyor. Bu görüşmeleri sonucunda hayvan sayısı arttırılarak robotik çiftlik kurmak istediğini lisana getiriyor.
Otizmli oğluyla toprakla buluştu
Lemiye Bıdak, Artvin’in Şavşat ilçesinde doğmuş büyümüş, oradan İstanbul’a, oradan Kastomonu’ya gitmiş. Onun öyküsünün başkahramanı otizmli oğlu Mustafa Yiğit aslında. Çocuklarının toprakla haşır neşir olması ailenin hayatını şekillendirmiş. Bıdak oğlu ile birlikte, memleketlerine, İbrahimli köyündeki dede meskeninde tarımla toprakla uğraşmaya başlamış. Birinci olarak hayvancılıkla uğraştıklarını söyleyen Bıdak, daha sonra karabuğday ekmeye başladığını söylüyor. Bıdak, daha sonrasında ise Kastamonu’nun coğrafik işaretli eseri genetiği değiştirilmemiş buğday çeşidi olarak bilinen siyezi üretmeye başlamış. Şu anda yaklaşık 20 tane keçisi olduğunu belirten Bıdak, çiftliğinde hem karabuğday üretiyor hem de patates, fasulye ve zerzevat üretiyor. Bıdak’ın çiftçilikle hayatını şekillendiren başta oğlu ve başka çocuklar için bir hayali var. Bıdak’ın bir otizm köyü projesi var. Bu projeyi kendi tecrübelerinden yola çıkarak hazırladığını lisana getiren Bıdak, oğlu ve onun üzere otizmli öteki çocuklar için “Otizm Hayat Köyü Projesi”ni hayata geçirmek istiyor. Bunun için dayanak bekleyen Bıdak, bu projeyi tüm engelli bireyleri hayata katabilmek için istiyor.
Yetiştirdiği eserlerle çocuklarını okutuyor
Fatma Kol, Giresun’un Darıköy’ünde yaşıyor. Neredeyse küçüklüğünden beridir toprakla uğraş içerisinde olan Kol, yaklaşık 15 yıldır çiftçilikle hemhâl. İlkokuldan sonra okumasına mani olunduğunu söyleyen Kol, daha küçük yaşlarda ailesinin ürettiği süt ve yumurtaları okuldaki öğretmenlerine satarak aile bütçesine katkı sağladığını lisana getiriyor. Küçük yaşlarda başlayan çiftçilik hayatı, evlendikten sonra da devam ediyor. Kol, üç çocuğa ve bakıma muhtaç iki hastaya karşın yılmıyor.
BAKANLIĞIN EĞİTİMLERİNE KATILDI
Kol, seracılık ve yetiştiricilik alanlarında bakanlığın düzenlediği eğitimlere katılmış, teknik seyahatlere gitmiş. Bakanlıktan aldığı dayanaklar ve eğitimlerle de Kol, çiftçiliğini uygunca pekiştirmiş. Bugün 11,5 dekarlık fındık bahçesi, 240 metrekarelik sera, 140 metrekare alçak tünel örtü altı alanda yetiştiricilik yapıyor Kol. Tıpkı vakitte da kışın; ıspanak, soğan, roka, tere, marul, pazı, lahana, pırasa yetiştirdiğini, yazın ise; domates, fasulye, biber, kabak, patlıcan, maydanoz yetiştirdiğini lisana getiriyor. “Yetiştirdiklerimi pazarda satıp hem konutumun geçimini sağlıyorum hem de üç çocuğumun üniversite eğitimlerini karşılıyorum” diyor.