Özellikle 11 Eylül ataklarından sonra Araplar başta olmak üzere Müslümanlar beyaz perdede sıklıkla “terörist, barbar, ilkel ve hain” olarak gösteriliyor.
Dizi ve sinemalardaki Müslüman zıddı telaffuzlarla ilgili çalışmaları bulunan Çanakkale 18 Mart Üniversitesi İrtibat Fakültesi Öğretim Üyesi Dr. Gülenay Pınarbaşı, Batı sinemasındaki Müslüman aykırısı tasvirleri ve medyanın Müslüman bayanlara yönelik atakların artışındaki rolünü kıymetlendirdi.
Pınarbaşı, ortalama bir Batılının, Müslüman toplumlara ait yargılarının medya tarafından şekillendiğini belirterek, “Bugün Batı toplumlarında, Doğu’nun ve Müslümanların algılanma biçimi medya kaynaklıdır. Sinema, televizyon, gazete ve toplumsal medya üzere basının tüm cinsleri Doğu’nun sunulma ve görülme formunu değiştirmiştir. Farklı sunulan Doğu imajı, 11 Eylül hücumlarıyla Müslüman aksiliğini da bünyesine katarak ideolojik telaffuz olarak tekrar üretilmiştir.” dedi.
Sinemada, Arap ve Müslüman karakterlerin “kötü” tasvir edilmesinin sessiz sinema devrinde başladığına işaret eden Pınarbaşı, 11 Eylül hücumlarından yaklaşık 10 yıl evvel vizyona giren Disney üretimi Aladdin sinemasındaki Arap Aladdin karakterinin ülkesi için “Biraz barbarca lakin burası benim konutum.” dediğine dikkati çekti.
Pınarbaşı, “Sinemada Araplar yırtıcı ve açgözlü pirler, egzotik hayat yaşayan beşerler, dansözler ve günümüzde ise teröristler olarak görülüyor. Medyada gösterilen İslam ve Müslüman temsilleri nedeniyle Batılı toplumlarla İslam dünyası ortasındaki bağ maalesef her geçen gün daha da zayıflıyor.” tabirini kullandı.
Batı’da bu temsiller nedeniyle bayanlar daha fazla şiddete maruz kalıyor
Pınarbaşı, bir İngiliz siyasetçiyi korumakla misyonlu savaş gazisinin kıssasını mevzu alan ve BBC için hazırlanıp 2018’de yayınlanmaya başlayan Bodyguard dizisini örnek vererek sinemadaki Müslüman bayan tasviriyle ilgili şunları söyledi:
“Bodyguard dizisindeki Arap Nadya karakteri geçmişte inşa edilmiş İslamofobik imgelerin stoku ve saf berbatlığın vücut bulmuş hali. Bu dizide, direktörün ve oyuncunun maharetiyle Müslüman bayan, Müslüman erkeklerden daha da tehditkar hale getirilmiş durumda. Batı’da Müslüman tersliği yüzünden şiddete maruz kalanlar, bu temsiller nedeniyle bayanlar.”
Nadya karakterinin terör saldırısını, birinci evvel eşi istediği için yaptığını söylediğini anlatan Pınarbaşı, bu beyanla Orta Doğulu bayan karakterin “kişiliğini yitirmiş biri olarak ötekileştirildiğini” söyledi. Pınarbaşı, daha sonra Nadya’nın “Beni kimse zorlamadı. Ben mühendisim ve aslında bombayı ben yaptım. Hareketi kendim planladım.” sözünü ise bayanın “canavar olarak ötekileştirilmesi” olarak kıymetlendirdi.
Batı medyasının, Müslüman zıtlığı yaparken Müslüman bayan, terörist ve mülteci temsillerini ağır biçimde kullandığına dikkati çeken Pınarbaşı, “Bodyguard dizisinde de bu temsiller ile açılış yapıldığını görüyoruz. Mülteci krizi, Batı medyasının İslam’ı terör ve şiddetle bir ortaya getirmesi için kendilerince münasebet oluşturuyor. Bu ağır dezenformasyon sonucunda maalesef İslam topraklarında yaşanan acılara karşı kayıtsızlık daha da artıyor.” dedi.
Pınarbaşı ayrıyeten İslam tersi imgeler kullanılırken Nadya üzerinden Müslüman kızların akademik eğitim almasının da “gayrimeşrulaştırıldığını” belirterek şunları lisana getirdi:
“Müslüman bayanlar, Batı’ya çok başarılı işler yapmaya, aşı keşfetmeye ya da çok kıymetli araştırmalar yapmaya bile gitseler sinemadaki temsiller üzerinden şeytanlaştırılıyor. Müslüman bayanlar ne kadar başarılı ve yeterli yetişmiş olursa olsun Anglo-Sakson dünya için birincil tehdit olduğu algısı oluşturuluyor. Böylelikle Müslüman bayan kamuoyunda açık gaye haline getiriliyor.”
Batı medyasında İslam dünyası yalnızca Araplardan oluşuyor üzere yansıtılıyor
Pınarbaşı, Batı medyasının Müslüman bayanı, Arap kültürüne ilişkin kimi sembollerle tek tipleştirdiğine işaret ederek, “İslam dünyası yalnızca Araplardan oluşmuyor. Batı medyasında ise Müslüman bayan ve erkek yalnızca o kültüre mahsus ögelerle sunuluyor. Bunu yaparken de Müslüman topluluklara dair basma kalıp ve istatistiksel olarak yanlış temsillerinin uzun ve varlıklı tarihinden yararlanılıyor. Bu sayede bayan ‘kimliksiz ve kişiliksiz’ olduğu üzere şiddet yanlısı olarak da sunuluyor.” formunda konuştu.
Batı’da Müslüman bayanlara yönelik akınların erkeklere yönelik akınlardan çok daha fazla olduğunu kaydeden Pınarbaşı, kelamlarını şöyle sürdürdü:
“Medyadaki temsiller Batı’daki Müslüman bayanların şiddet aksiyonlarına maruz kalmasına taban hazırlıyor. Ülkemizde ve dünyada yapılan çok farklı ve kapsamlı araştırmalar, bayanların Müslüman zıddı hücumlara çok daha fazla maruz kaldığını gösteriyor. Birtakım araştırma sonuçlarında akına uğrayan erkekler ve bayanlar ortasındaki fark yüzde 70’lere kadar çıkıyor. Bayanların fizikî zayıflığı ve bu temsiller üzerinden üretilen aslında iki yüzlü suçsuz üzere görünen ancak aslında canavar olan Müslüman bayan temsili üzerinden bu türlü bir sonuç üretiliyor.”
İslam’ın iletileriyle bağdaşmayacak tavırlar Müslümanlarla özdeşleştiriliyor
Pınarbaşı, dijital platformlarda tekrar gösterilen Larry Charles’ın direktörlüğünü yaptığı, senaristleri ortasında Sacha Baron Cohen’in de yer aldığı, 2012 imali Diktatör sinemasında ise ironi yapılıyor üzere gösterilerek aslında seyircinin Müslümanlara yönelik ırkçı temsillere ikna edildiğini söyledi. Pınarbaşı kelamlarını şöyle sürdürdü:
“Filmde yolu Amerika’ya düşen karakter, doğum yaptırdığı bebek kız çocuğu çıkınca ‘Çok üzgünüm kız çocuğu çıktı. Çöp kutusu nerede?’ diyor. Bu son derece oryantalist bir klişe. Aslında İslam’ın dünyaya sunduğu en hoş iletilerden biri Arap toplumunun İslam öncesi kız çocuklarını gömme, geleneğini ortadan kaldırması lakin güya İslam dünyasında kız çocukları cahiliye periyodundaki üzere gömülüyormuş üzere bir algı yapılarak bayanların orada hayat hakkı olmadığı söyleniyor.”
İslam’ın iletileriyle bağdaşmayacak tavırların Müslümanlarla özdeşleştirildiğini söz eden Pınarbaşı, şunları kaydetti:
“Diktatör sineması kelamda neresi olduğu bilinmeyen bir ülkede geçiyor ama kullandıkları harfler bile Arap harflerine çok benziyor. Sinemada Araplarla özdeşleştirilebilecek çok fazla şey kullanıyor. Bu temsillerin tamamı hem İslam öncesi geleneklere ve Arapların mitolojik periyotlarına hem de Arap kültürüne dayandırılıyor. İslam yahut günümüz Arapları ile alakası olmayan bu ögelerin hepsi birbirine karıştırılarak İslam temsili olarak sunuluyor.”