Ukrayna savaşı boyunca “değişken” bir dış siyaset izleyen İsrail, son gelişmelerle birlikte artık tarafını seçmesi için tüm aktörlerden baskı gördüğü bir noktada.
İsrail diplomatik, güvenlik ve stratejik iştiraklerini bilhassa ABD ve Batı ülkeleri ekseninde inşa etmesine karşın son yıllarda bilhassa Binyamin Netanyahu’nun başbakanlığı sırasında Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin ile kurduğu ilgi sonucunda Moskova ile yakınlaşan bir imaj çizdi.
İsrail, Rusya ile sağladığı askeri uyum sayesinde İran’a bağlı amaçlar olduğu gerekçesiyle Suriye’ye hava ve füze atakları gerçekleştiriyor.
Ancak Ukrayna savaşının doğurduğu Rusya ve Batı ortasındaki yeni kamplaşma İsrail’i sıkıntı durumda bıraktı. Rusya’nın Ukrayna saldırısına başlamasından sonra İsrail hükümeti başlangıçta Rusya’yı direkt amaç alan açıklamalardan kaçınarak “ateşkes ve barış” davetlerini yineledi ve Ukrayna’ya yalnızca insani yardım gönderdiğine vurgu yaptı.
İsrail’in bir evvelki Başbakanı Naftali Bennett Rusya’nın ismini zikretmeden Ukrayna savaşına ait açıklama yaparken, periyodun Dışişleri Bakanı Yair Lapid ise Rusya’yı suçlayan ve kınayan açıklamalarıyla dikkati çekti.
Tel Aviv idaresi, Rusya’yı karşısına alma konusundaki çekincelerini, “Ukrayna’daki sayısı yüz binlere ulaşan Yahudi cemaati” ve “Suriye’deki Moskova ile askeri uyum, güvenlik” halinde sıraladı.
Sürpriz arabuluculuk girişimi
Bennett, savaşın başladığı ve memleketler arası diplomasi arenasında ağır bir trafik yaşandığı devirde 5 Mart’ta Moskova’ya sürpriz bir ziyaret gerçekleştirdi.
Sağ muhafazakar telaffuzuyla tanınan Bennett, Museviler için kutsal sayılan “Şabat” günü yaptığı bu ziyarette, Rusya Devlet Lideri Putin ile üç saatlik bir görüşme gerçekleştirdi.
Bennett, ziyaretinin hedefini “Rusya ile Ukrayna ortasındaki arabuluculuk çabası” olarak açıkladı.
Ancak Bennett’in bu teşebbüsü ne İsrail, ne Batı, ne de Ukrayna’da takdir topladı, üstelik bir sonuç da getirmedi.
Ukrayna savaşının gidişatı istikrarları bozdu
İsrail’in Ukrayna ve Rusya’ya karşı hal alma konusunda ABD ve Batı’daki müttefiklerinden baskı gördüğü basına yansıdı. Bu kapsamda İsrail, nisan ayı sonunda Kiev idaresine çelik yelek ve askeri kask gönderme kararı aldı.
Birleşmiş Milletler Genel Şurasında, nisan ayında Rusya’yı Ukrayna’ya karşı başlattığı savaş nedeniyle Cenevre merkezli İnsan Hakları Kurulu üyeliğinden çıkarmak hedefiyle yapılan oylamada İsrail, Rusya aleyhine oy kullandı.
Rusya Dışişleri Bakanlığı, oylama üzerine İsrail’in, “Ukrayna’daki durumu kullanarak memleketler arası toplumun dikkatini Filistin sorunundan çekmeye çalıştığını” vurguladı.
Rus yöneticilerin, Filistinli yetkililerle yaptığı telefon trafiği de bu periyotta ağırlaştı.
Lavrov’un “Hitler Yahudi asıllıydı” açıklamasına İsrail’den tepki
Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov’un, mayıs başında “Adolf Hitler’in Yahudi asıllı olduğu” istikametindeki açıklamalarına İsrail’de en üst seviyeden yansılar geldi. Rusya’nın Tel Aviv Büyükelçisi Dışişleri Bakanlığına çağrıldı.
Dönemin İsrail Başbakanı Bennett, Dışişleri Bakanı Yair Lapid ve öteki birçok üst seviye isim, Lavrov’un açıklamalarına reaksiyon gösterdi.
İsrail hükümetinden yapılan yazılı açıklamada, Rusya Devlet Lideri Putin’in, Lavrov’un “Hitlerin Yahudi asıllı olduğu” formundaki tabirleri nedeniyle Bennett’ten özür dilediği bildirildi. Lakin Kremlin’den yapılan açıklamada Putin’in özür dilediğine dair bir bilgi yer almadı.
Bu periyotta, Rusya Dışişleri Bakanlığı, İsrailli paralı askerlerin Ukrayna saflarında Rus birliklerine karşı savaştığını argüman etti. İsrail’in İran ilişkili olduğu gerekçesiyle Suriye içindeki noktalara düzenlediği hava ve füze akınları da Moskova tarafından eleştirilmeye başlandı.
Lapid, başbakanlık koltuğuna oturdu
İsrail’de Başbakan Bennett liderliğindeki sekiz modüllü hükümet haziran sonunda düştü. Koalisyon muahedesi gereği Yair Lapid, 1 Kasım’daki erken genel seçimlere kadar başbakanlık koltuğuna oturdu.
Lapid, Dışişleri Bakanlığı periyodunda Ukrayna savaşı konusunda Rusya’ya yönelik sert açıklamalarıyla biliniyordu.
Lapid’in vazifeye başlamasından bir ay geçmeden Rusya ile yeni bir kriz patlak verdi.
Rus Adalet Bakanlığının temmuz ayındaki İsrail’in kuruluşunda da değerli rol oynayan İsrail Yahudi Ajansının (JAFI) Rusya temsilciliğinin kapatılması istikametindeki talebi bağlarda yeni bir çatlağa yol açtı.
İsrail idaresiyle yakın ilgi içindeki JAFI, dünya genelinde Musevilerin İsrail’e kesin göçü ve kimilerinin da Filistin topraklarına yerleştirilmesi konusunda oynadığı kritik rolle biliniyor.
İsrail basınının aktardığına nazaran, Sovyetler Birliği’nin yıkılmasının akabinde bir milyona yakın Yahudi İsrail’e göç etti. Rusya’da hala İsrail’e kesin göç edebilecek yaklaşık 600 bin Yahudi yaşıyor.
Kremlin Sözcüsü Dmitriy Peskov, 22 Temmuz’da yaptığı açıklamada, JAFI’nin Rusya temsilciliğinin kapatılmasıyla ilgili talebin, Rus mevzuatıyla ilgili olduğunu söyledi. İsrail hükümeti ise JAFI’nin kapatılmasının bağlantıları etkileyeceği karşılığını verdi.
Rus yargısı, şimdi JAFI’nin kapatılmasına ait kararını vermedi ve İsrail’e karşı bu kartı kullanmaya devam ediyor.
İran Rusya’ya silah verdi, Ukrayna İsrail’den silah istedi
İsrail’in Ukrayna savaşında verdiği imtihana yeni bir açmaz daha eklendi.
İran üretimi “kamikaze ya da intihar” diye isimlendirilen, vardığı noktada infilak eden silahlı insansız hava araçlarının (SİHA) Rusya tarafından Ukrayna’da kullanıldığına ait çok sayıda haber basında yer aldı.
Ukrayna, Batı ve ABD’den yetkililer bu tıp bilgileri doğruladı.
“Washington Post” gazetesi, ABD müttefiki iki ülkenin bahis hakkında bilgilendirilmiş iki yetkilisine dayandırdığı haberinde, İran idaresinin, Rusya’ya ortalarında 300 ila 700 kilometre menzile sahip “Fatih-110 ve Zülfikar” füzelerini de bulunduğu silah sevkiyatına hazırlandığını yazdı.
Tahran idaresinin ayrıyeten Rusya’ya 2 bin 400 kilometre menzile sahip Şahid 136 “intihar ya da kamikaze” diye tabir edilen SİHA desteği göndermek için hazırlık yaptığı aktarıldı.
Bunun üzerine Ukrayna idaresi, İsrail’e “kendisine askeri yardım ve hava savunma sistemleri sağlaması” için davette bulundu.
İsrail Diaspora Bakanı Nachman Shai, İran’ın Rusya’ya balistik füze göndermeye hazırlandığı istikametindeki haberler üzerine İsrail’in ABD ve NATO üzere Kiev’e askeri yardım yapması gerektiğini söyledi.
Rusya, İsrail’i tehdit etti
Rusya Güvenlik Kurulu Lider Yardımcısı Dmitriy Medvedev, bu açıklamanın akabinde, İsrail’in Ukrayna’ya muhtemel silah dayanağını, “pervasızca bir adım” olarak tanımlayarak, “Uluslarımız ortasındaki tüm devletler ortası bağlantıyı yok eder.” tehdidinde bulundu.
İsrail Savunma Bakanı Benny Gantz da AB ülkelerinin büyükelçileriyle yaptığı görüşmede, ülkesinin Kiev’in talep ettiği biçimde Ukrayna’ya silah sistemleri tedarik etmeyeceğini lakin “siviller için hayat kurtarıcı erken ikaz sistemi” sağlayabileceğini söyledi.
Gantz, ayrıntıya girmeden “çeşitli operasyonel değerlendirmeler” nedeniyle ülkesinin Ukrayna’ya silah sistemleri sağlamayacağını ve geçmişte olduğu üzere “kısıtlamalar” dahilinde Kiev’e takviyelerinin süreceğini vurguladı.
İsrail’in siyaseti eleştiriliyor
“Haaretz” gazetesi muharriri Alon Pinkas, “İsrail’in Rusya fiyaskosu: İki tarafı da karşısına alıp Biden’ı hayal kırıklığına uğratmak” başlıklı yazısında, ülkesinin Ukrayna savaşı boyunca sürdürdüğü siyaseti eleştirdi.
Yazısında Pinkas, “İsrail’in son sekiz ayda yaptığını muvaffakiyetle gerçekleştirmek için stratejik basiret, idrak, eşsiz bir diplomatik kabiliyet ve yetenek gerekiyor. Bir formda hem Ukrayna’yı hem de Rusya’yı karşısına almak bu mühlet içinde daha değerli bir biçimde ABD’yi hayal kırıklığına uğratmak ve sinirlendirmek.” tabirlerini kullandı.
Söz konusu yazıda, İsrail’in Ukrayna siyasetinin “anlaşılabilir, başı karışık, çekimser kusurlar serisiyle başladığı ve muazzam bir faciaya dönüştüğü” belirtildi.
İsrail’in Ukrayna siyaseti; “saldırıya uğradığı sırada Ukrayna’nın yanında yer almayarak ahlaki bir eksiklik gösterildiği ve en kıymetli müttefiki ABD ve NATO’yla birlikte hareket etmeyerek stratejik bir yanılma içine girildiği” formunda tanım edilirken, “Dünyada çatışmaların tahlili ve arabuluculuk konusunda bir uzman olan İsrail’in bu tuhaf, başına buyruk, talep edilmemiş arabuluculuk rolü. Ukrayna’ya yardım edilmesi taleplerine karşı cüretkar ret. Tüm bunların bileşiminden uygun bir siyaset çıkmaz.” kelamlarıyla de eleştirildi.
ABD’nin talebine karşın İsrail’in Ukrayna’ya yardım etmediğine, şimdiyse bunu yapması halinde Rusya tarafından tehdit edildiğine dikkati çeken Alon Pinkas yazısında, İsrail’in “savaşta tarafın değişmesi ve Ukrayna’nın davetlerine karşın Rusya’ya Kiev’e silah sağlamayacağı tarafında teminat verdiğini” söz etti.
“Reel politik değil aptal siyaseti”
Alon Pinkas, İsrail’in Ukrayna siyasetiyle içine düştüğü durumu şu cümlelerle açıkladı:
“İşte İsrail’in akılsızlık ve miyoplukla kendisini içine koyduğu paradoks. İran, ağır biçimde Ukrayna’daki sivil gayeleri ve altyapıyı yok etmesi için SİHA’larıyla Rusya’ya yardım ediyor. İsrail, İsviçre tarafsızlığı taklidiyle Rusların gazabından kurtulmak, Ukraynalıları gücendirmek ve Amerikalıları hayal kırıklığına uğratmak kıymetine Ukrayna’ya yardım etmeyi reddediyor. Rusya, İranlıları Suriye’den çıkarmak için güya İsrail’in ortağı, artık ise İran ile tam bir ittifak içinde. İsrail ise ABD ve NATO müttefiki Ukrayna’nın davetlerine kayıtsız.”
İsrail’in “güvenlik, istihbarat ve siyasi ekosisteminin Putin’e yaslandığını, Rusya’nın güçlü ve müttefik olduğu ön kabulüyle hareket ettiğini” kaydeden Pinkas, “gerçekleri ve savaştaki gelişmeleri görmezden gelmenin, yanılgılı önyargılarla siyaseti belirlemenin izah edilemez olduğunu” vurguladı.
Pinkas, yazısını “Bu reelpolitik değil aptal siyaseti” tabirleriyle tamamladı.
“Rusya, İran’dan SİHA alarak kırmızı çizgiyi geçti”
Tel Aviv Üniversitesi Siyaset Bilimi Kısmı Dr. Emmanuel Navon, AA muhabirine yaptığı açıklamada, savaşta yaşanan taraf değişikliğinin İsrail’in Ukrayna’ya silah sağlamasını daha kolaylaştırdığını söyledi.
Rusya’nın İran’dan SİHA satın aldığının ortaya çıkmasının Moskova’nın açık biçimde Tahran’ın yanında yer alacağını gösterdiğini kaydeden Navon, “İran ve Rusya’nın açık bir biçimde askeri iş birliği yapıyor olması, İsrail’in Ukrayna’ya ağır silah vermesini yasal kılar.” diye konuştu.
Navon, Medvedev’in, İsrail’in Ukrayna’ya mümkün silah yardımının “kırmızı çizgi” olacağı halindeki açık tehdidine karşın bu kırmızı çizginin açıkça Rusya tarafından geçildiğini söyledi.
Rusya’nın Suriye’deki birtakım askeri güçlerini ve hava savunma sistemlerini geri çektiği istikametindeki haberlere işaret eden Navon, bu durumun İsrail’in Suriye’de Rus hava savunma sistemleri tehdidi olmaksızın operasyon yapabilmesini sağlayabileceğini tabir etti.
İran SİHA’larının Ukrayna’da kullanılmasını “tabloyu değiştiren unsur” olarak tanımlayan Navon, Moskova’nın İran’ın SİHA’larını kullanmasının İsrail açısından “bir kırmızı çizgi olması gerektiğini” lisana getirdi.
Navon ayrıyeten Rusya’nın, İsrail’in en baş düşmanı İran’dan silah alarak Tel Aviv ile bağlarının altını oyduğunu belirtti.