Bu yıl konut bölümü çokça konuşuldu. Artan fiyatlar, kiralar, kentsel dönüşüm süreci, toplumsal konut seferberliği üzere başlıklar milyonların ortak gündemi oldu. Biz de merak edilenleri sormak, inşaat dalının bugününü, geleceğini masaya yatırmak ve yeni yatırım planlarını öğrenmek için mikrofonu ‘Şehre İmza Atanlara’ uzatacağız. Birinci konuğumuz ise 81 vilayette imzası olan Etraf, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanı Murat Kurum…
Bakanlığın gündeminde konuta erişimi kolaylaştıracak iki kıymetli proje var. Birincisi tarihi toplumsal konut projesi… Birinci etapta 250 bin konut, 1 milyon arsa ve 10 bin işyeri dar gelirli vatandaşa sunuldu. İkinci kıymetli atak ise orta gelirli için kampanya olacak. Hazine ve Maliye Bakanlığı ile ortak yürütülen kampanyada son basamağa gelindi. 81 vilayette 100 bin konutu kapsaması beklenen kampanyada en büyük avantaj kredi faizleri olacak. Son periyotta artan fiyatların yanında, kredi imkânlarının sonlandırılması, faiz oranlarının yüksekliği ve bankaların kredi taleplerine olumlu dönmemesi tüketicinin frene basmasına neden oldu. Edinilen bilgilere nazaran yeni kampanyada gelir kümesine nazaran kademeli faiz oranı uygulanması ve oranın yüzde 1’in altında olması planlanıyor. Vade için konuşulan müddet ise 15 yıl. Bunun yanında ‘ödemesiz dönem’ sağlanarak tüketiciye vakit tanınması da masadaki planlar ortasında. Kamu bankalarının yanında özel kesim de sürece dayanak olacak. Böylelikle faiz ve liste fiyatı daha da aşağıya inecek. Geçmiş yıllarda yapılan kampanyalara kıyasla en kıymetli fark ise gerçek gereksinim sahibinin hedeflenmesi. Bugüne kadar yapılan kampanyalarda muhtaçlık sahiplerinden çok yatırımcılar satış ofislerine koşmuştu. Yeni kampanyada bunu önlemek için iştirak koşulları da belirlenecek. Tıpkı toplumsal konutta olduğu üzere konutu olmayanların kampanyadan faydalanması sağlanacak.
Yeni konut kampanyası, toplumsal konut ve kentsel dönüşüm başta olmak üzere tüm merak edilenleri Bakan Murat Kurum’a sorduk….
YENİ KAMPANYADA ÖNE ÇIKAN DETAYLAR
* Konut sahibi olmak isteyen vatandaşların gözü kulağı orta gelirliler için hazırlanan yeni kampanyada. Bu çalışmada son durum nedir?
Dar gelirli vatandaşlarımız için toplumsal konut atılımı başlatırken, kuralları sağlayamayan orta gelirliler için de yeni bir çalışma yapmak istedik. Bu kampanyayı da Hazine ve Maliye Bakanlığı ile ortak yürütüyoruz. Kampanya ile hem vatandaşın alım koşulları güzelleşecek, hem de üretimin artması için geliştiricilere finansal takviye sağlanacak. Cumhurbaşkanımızın talimatları doğrultusunda ana amacımız birinci konutunu alacak vatandaşlara avantaj sağlamak olacak. Kampanya ticari bir araç olmayacak, barınma muhtaçlığına tahlil sunacak. Yani biri ‘kampanya kuralları hoş, mesken alıp satıp kazanayım’ diyemeyecek. Hem yükleniciler hem de bankalarımız aracılığı ile en güzel kaideleri sunacağız. Bugün geldiğimiz noktada toplumsal konutla fiyat artışını durdurmayı başardık. Artık yeni kampanya ile bunu muhafazayı hedefliyoruz.
‘FİYATLAR DÜŞECEK’
* Eylül ayında açıklanan 250 bin toplumsal konuta 5 milyondan fazla talep geldi. Bu da uygun kaideler sağlanınca ne kadar talep olduğunu gösteriyor. Bu doğrultuda konut sayısını arttırmayı planlıyor musunuz?
Milletimiz bu projeye büyük bir teveccüh gösterdi. 81 vilayetimizde, ilçelerimizde, 2023-2028 döneminde tam 500 bin toplumsal konut, 1 milyon konut hedefli arsa ve 50 bin işyerini milletimize sunuyoruz. Bugüne kadar TOKİ eliyle 1 milyon 170 bin konut yapıldı. 2030’a kadar maksat 2 milyon toplumsal konutu vatandaşlara ulaştırmak. Dar gelirli olup da konut sahibi olmayan tek bir vatandaşımız kalmayıncaya kadar üretmeye devam edeceğiz. Yeni proje ve paketler bir bir devreye girecek. Üstelik bu büyük yatırım kira ve konut fiyatlarını da en süratli formda düşürecek. Bu düşüşü gözlemliyoruz. Üretimi hızlandıracak ataklarla arzı arttıracağız ve bu yolla da fiyatlar gerileyecek.
* 250 bin konutun inşa ve teslim süreci hakkındabilgi verir misiniz?
Hak sahiplerini belirlemeye başladık. Kura çekimlerini her gün yapıyoruz. Noter huzurunda ve şeffaf bir formda gerçekleştiriyoruz. 100 bine yakın konutta hak sahibi aşikâr oldu. 25 bin konutun da imal ihalesi gerçekleşti. Çok yakında arsa ve işyeri kuraları da başlayacak. Mart ayında tüm kuralar bitmiş olacak. 2 yıl içinde de etap etap meskenleri teslim edeceğiz.
* Bakanlığın öncelikli başlıklarından biri kentsel dönüşüm. En son Düzce’de yaşanan zelzele dönüşümün değerini bir defa daha gösterdi. Bu alanda bugüne kadar hangi çalışmalar yapıldı? Gayeler neler?
Düzce’de hasar tespit çalışmalarımızı tamamladık. İnşallah sarsıntının üzerinden 1 yıl geçmeden vatandaşlarımıza yeni konutlarını teslim edeceğiz. Düzce Çilimli’de yerinde dönüşüm çalışmaları başladı.
Hak sahibi vatandaşlarımıza kira yardımı ödemeleri yapılıyor, kent merkezindeki esnafımızın yürütülen projeden olumsuz etkilenmemesi ismine süreksiz işyerleri oluşturuldu. Ülke geneline bakarsak bugüne kadar toplam 3 milyon 200 bin konut yenilendi. 81 vilayette 922 ilçede 250 bin konutun dönüşümü sürüyor.
* İstanbul’da tablo nasıl?
Tabi İstanbul’umuzda yaklaşık 1.2 milyon bina ve 5.9 milyon konut bulunuyor. İstanbul’da riskli 1.5 milyon konut var. Bunlardan da 250 bininin acil dönüşmesi gerekiyor. Bugüne kadar tam 695 bin konutun dönüşümünü tamamladık. Şu anda 39 ilçemizde, 93 bin konutun dönüşümü süratle devam ediyor. Ayrıyeten kentsel dönüşümde bugüne kadar kira yardımlarından, faiz ve kredi finansmanına kadar 20 milyar lirayı aşan bir takviye sağladık. Biz kentsel dönüşümü hayati görüyoruz. Bu yüzden 2035’e kadar dönüşümü gerçekleşmemiş hiçbir konut kalmayana kadar çalışmalarımızı sürdüreceğiz.
‘DEPREM SİYASİ TERCİH AYIRMIYOR’
* Dönüşümde lokal idareler ve hak sahiplerinin de istekli olması değerli. Kiralardaki artış ve artan maliyetler vatandaşın önünde en büyük mani. Kimi lokal idareler de çok istekli değil… Her iki kesite davetiniz ne olur?
Mevzuat düzenlemeleriyle, finansman dayanaklarıyla sürecin önünü açtık. Son olarak faiz takviyeli dönüşüm kredisinde limiti yüzde 50 arttırdık. Vatandaşlarımıza davette bulunmak istiyorum. Riskli bir yapıda, riskli bir hayat, kaygılı bir hayat yaşamak sizin bahtınız değil. Gelin birlikte konutlarınızı sağlıklı hale getirelim. Biz taşınma, kira yardımıyla ve uygun ödeme şartlarıyla yanınızda olmaya hazırız. Tabi zelzele bir seferberlik şuuru gerektirir. Bu manada belediyelerimize büyük iş düşüyor. Biz takviyeye hazırız. Bu sıkıntıya herkesin siyaset üstü bir anlayışla yaklaşması gerekiyor. Zira zelzele kimlik, siyasi tercih ayırmıyor. Belediyelerimiz hemen vaat ettikleri dönüşüme başlamalı. Kentlerimizin bir saniye bile kaybedecek vakitleri yok.
İNŞAATTA YENİ DÖNEM
* Yeni toplumsal konut projelerinin fotoğrafları alışılmış TOKİ konutlarından farklı. Az katlı yapılar, farklı mimari özellikler dikkat çekti. “Sosyal konut, ucuz konut yüksek katlı ve tek tip olur” algısı yıkıldı mı?
Türkiye’de salt konut üretme kavramını ortadan kaldırdık. Artık yatay mimariye ve yöresel dokuya uygun, güç verimli, sıfır atığa uyumlu, çevreci teknolojilerle bütünleşmiş, akıllı ve yeşil konutlar, binalar üretiyoruz. Ulaşımıyla, yeşil alanlarıyla, alışveriş merkezleriyle, spor salonlarıyla, çocuk oyun alanlarıyla, otoparklarıyla, bisiklet ve yürüyüş yollarıyla vatandaşlarımıza yeni hayat alanları kuruyoruz. Ve şunu bilhassa tabir edelim; TOKİ konutları, piyasaya nazaran neden daha ucuz ? Zira Cumhurbaşkanımızın bize talimatları var, sübvanse edeceksiniz! Evet, biz TOKİ konutlarında yüzde 40’ları aşan oranlarda sübvansiyon yaparız. Bir kez hazine yerine inşa ederek, milletin olanı millete sunarak arsa maliyetini düşürüyoruz. Sonrasında zati biz TOKİ para kazansın diye değil, vatandaş konut sahibi olsun diye konut üretiyoruz. Burada da maliyeti kadar vatandaşa bir fiyat yansıtıyoruz. Bu da piyasaya nazaran TOKİ konutlarını çok avantajlı hale getiriyor. 2023 ve sonrasında yatay mimari kadar değerli bir öteki başlık da iklim dostu kentler olacak. Ülkemiz ve kentlerimiz için yeni bir sayfa açıyor, model bir çalışmaya gidiyoruz. ‘Yaklaşık Sıfır Güçlü Binalar’ uygulamasına yılbaşı itibariyle 81 vilayetimizde başlıyoruz. 2030 yılından itibaren de tüm binalarımızı yaklaşık sıfır güçlü bina olarak inşa edeceğiz.
İSTANBULLULARA MÜJDE ORTA GELİRLİYE YENİ PROJE
Sosyal konutta en fazla talep İstanbul’dan geldi. 50 bin konut için 1 milyon 520 bin müracaat yapıldı. Bu ilgi nedeniyle İstanbul özelinde yeni bir projeniz olacak mı?
sosyal konut ve yeni kampanyadan sonra 3. kıymetli müjde İstanbullular için olacak. Arnavutköy’de büyük bir proje hazırlıyoruz. Mülkiyeti Emlak Konut ve THY Havaalanı Gayrimenkul Yatırım ve İşletme A.Ş.’ye ilişkin olan yaklaşık 1 milyon metrekare büyüklüğündeki alanda proje çalışmaları başladı. Örnek bir şehircilik ve yatay mimari anlayışı ile tasarlanan bu proje kapsamında toplumsal donatıları, mescitleri, eğitim tesisleri, parkları, oyun alanları, sıhhat tesisleri, ticari üniteleri ile birlikte bir bütün halinde planlanan yaklaşık 15 bin bağımsız kısım geliştirilecek. Projedeki konutlar orta gelir kümesine hitap edecek, uygun fiyatlı olacak ve kura sistemiyle satılacak. Memurlara, kamu çalışanlarına özel kontenjan ayrılacak.
KENT MEYDANLARI YENİLENİYOR
Bakanlık eliyle konut dışında insan hayatına dokunan kıymetli projeler de yürütülüyor. Millet bahçeleri, kent meydanlarının düzenlenmesi üzere… Bu alanda tamamlanan ve planlanan projeler neler?
Tarihte birçok kentimize ‘muhteşem Türk şehirleri’ denirdi. Hanı, hamamı, okulu, mescidi örnek olur, kent meydanı ve etrafına heyeti ömür alanı, komşuluk bağlarının canlı olduğu mahalleler öne çıkardı. İşte biz bu kültürü, bugünün gereksinimlerine nazaran yine ele alıyoruz. 81 vilayetimize konut, meydan, millet bahçesi ismine birer hoş eser bırakalım istiyoruz. Biz uygun örneği yapalım ki, bizden sonra yapılan projeler ondan da yeterli olsun. Kent meydanları ‘Tarihe Vefa, Geçmişe Saygı’ anlayışıyla gün yüzüne çıkıyor. 45 vilayetimizde 80 tarihi meydanımızı tekrar ihya ediyoruz. Konya’da Mevlâna Meydanı projemizle bölgeyi yine canlandırıyoruz. Edirne’de Mimar Sinan’ın emaneti Selimiye Camii ve etrafını tıpkı eski günlerinde olduğu üzere bütün ihtişamıyla yine ayağa kaldırıyoruz. Bursa’da, Ulu Cami’yi de içine alan Tarihi Çarşı ve Hanlar Bölgesini, Selçuklu kenti Bitlis’imizde, köprülerimizi, hanlarımızı, medreselerimizi kapsayan meydanımızı, Zonguldak ve Sinop’ta yeşili, maviyi ve tarihi yine buluşturuyoruz. Balıkesir’imizde Zağnos Paşa camii etrafındaki maneviyatı tekrar harekete geçirdik. Terör hareketleri sonucunda harabeye çevrilen Diyarbakır Sur’u yine inşa ettik. Şırnak’ta ve Iğdır’daki bizlere tarihimizin emaneti olan meydanları ve kültürel alanlarımızı aslına uygun olarak tekrar kazandırıyoruz. Ankara Hergelen Meydanı ve etrafını; Kızılcahamam kasaplar çarşısını, etraf cadde ve sokaklarını; yeni ticari ve kültürel ünitelerle, tescilli yapıları da koruyarak hemşerilerimize armağan ediyoruz. Cumhuriyet tarihimizin birinci toplu konut projesi olan Saraçoğlu Mahallesi’nde anıt ağaçları ve tarihi binaları koruma ederek Türkiye Yüzyılı’nın başşehrine yakışır bir mahalle haline getiriyoruz. Rize Merkez’deki meydan projemizi içerisinde kültür, peyzaj ve yürüme alanlarıyla birlikte kardeşlerimizin hizmetine sunuyoruz. Tıpkı hassasiyetle; Erzurum Tarihi Meydanı, Yozgat Çapanoğlu Cami, Muş, Kütahya, Isparta, Bingöl, Afyon ve Kayseri yenileme projelerimizi de kısa müddette tamamlayacağız.
Bugün ülke genelinde 71.2 milyon metrekare büyüklüğe ve 462 sayısına ulaştırdığımız millet bahçelerimizle, hem yeni afet toplanma alanları üretiyor hem de kirliliği emecek karbon yutak alanlarımızı arttırıyoruz, iklim değişikliğiyle gayretimize katkı sunuyoruz. Cumhuriyet tarihimizin genişlik ve sayı olarak en büyük yeşil alan adımı olan millet bahçelerimizin şu anda 152’sini halkımıza kazandırdık. 310’unun çalışmaları da devam ediyor.
SIFIR ATIKTA BÜYÜK ZİRVE
5 yıl evvel başlayan ‘Sıfır Atık’ projesinde gelinen son durum nedir?
Sıfır Atık Projesi, Emine Erdoğan’ın himayelerinde 2017’de başlatıldı. Projenin başlangıcından itibaren toplamda yaklaşık 33.8 milyon ton geri kazanılabilir atık bakanlıktan lisans almış işletmelerce geri kazandırıldı. Toplanan atıklardan 62.2 milyar TL ekonomik çıkar sağlandı. 2017 yılında yüzde 13 olan geri kazanım oranı yüzde 27.2’ye çıkarıldı. Maksat 2023 yılında bu oranı evvel yüzde 35’e, 2035 yılında yüzde 60’a çıkarmak. 23 Aralık’ta da (bugün) Sıfır Atık projesinin 5. yılında, ‘İklim ve Gençlik’ teması ile 3. Sıfır Atık Tepesi ve ödül merasimi düzenlenecek.