Avrupa İstatistik Ofisi (Eurostat), iklim değişikliğinin bölge ülkelerine ekonomik tesirlerin inceledi ve iklim değişikliğinin neden olduğu makûs hava şartlarının yarattığı ekonomik kayıpları gözler önüne serdi. Pekala son periyotta yaşadığımız ekonomik sıkıntıların dünyaya berbat davranan insanoğlunun yarattığı iklim krizi nedeniyle olduğunu söylesek? Enflasyon, su kaynaklarının azalmasıyla artıyorsa? Pazardaki patates, o lavaboya döktüğünü yağ yüzünden kıymetliyse? Doğal gaz fiyatlarını kendimiz artırdıysak? Son yıllarda insanlık tarihinde yaşanan olayların hızlandırılmış versiyonunu yaşayan dünya, bu işin içinden nasıl çıkacak bakalım mı?
Kaynak: +90
AB ülkelerinin yıllar içinde iklim değişikliği nedeniyle yaşadığı ekonomik kayıpla başlayalım.
-
2011’de 6,3 milyar euro,
-
2012’de 3,7 milyar euro,
-
2013’te 22,4 milyar euro,
-
2014’te 11,7 milyar euro,
-
2015’te 10 milyar euro,
-
2016’da 9,6 milyar euro,
-
2017’de 27,9 milyar euro,
-
2018’de 22,1 milyar euro,
-
2019’da 18,8 milyar euro
-
2020’de 12,1 milyar euro.
10 yılda 145 milyar eurodan fazla kayıp, sıcak hava dalgaları, sel ve fırtınalar üzere iklim değişikliğiyle yaşanan olumsuz hava şartlarının maliyeti.
En yüksek kayıp 2017 yılında yaşanırken, 30 yıllık hareketli ortalamada da son 10 yılda yıllık yüzde 2 oranında arttı.
AB Bölgesi’nde kişi başına ekonomik kayıp 27 euro oldu.
En yüksek ekonomik kayıp Yunanistan’da olurken, kişi başına 90,6 euro olarak hesaplandı. Fransa’da bu sayı 62,05 euro, İrlanda’da 42,16 euro, İtalya’da 41,45 euro, Belçika’da 32,68 euro, Lüksemburg’da 21,68 euro ve Almanya’da da 20,73 euro oldu.
Kişi başı en düşüş kayıp 0,69 euro ile Bulgaristan’da görüldü.
Dönelim Türkiye’ye yaşadığımız bir enflasyon sorunu olduğunu biliyoruz. Güç fiyatlarındaki artış en çok Avrupa’yı etkilerken, alım gücünde bizi daha da zorluyor.
Bu yılın başında ödediğimiz ısınma faturası şimdiden 2 kattan fazla arttı.
Elektrik faturası 1 yılda yüzde 250 oranında arttı.
Gıda enflasyonunda haritada yerini gösteremediğimiz ülkelerle birebir tablodayız.
İnsanlık tarihindeki kıymetli olaylara tanıklık ettiğimiz şu sıkıntı vakitler sahiden büyük resmi görmeyi de gerektiriyor olabilir. ABD ve Çin’in bitmeyen ticaret savaşı.
Pandemi, salgın, koronavirüs, kovid siz ne demek isterseniz.
Putin’in bitmeyen bir tarih aşkıyla Ukrayna’ya savaş açması.
Ardından etkilemediği alan kalmayan, hepimizi uzaklara daldıran, 10 numaradan başbakan aldıran, Merkel’e bile vefasızlık yaptıran güç fiyatları artışı.
Bu kış yalnızca Türkiye için değil dünya için güç geçecek.
Çekya’da Elbe Irmağı’nda birkaç yıl bulunan bu taşın üzerinde “Beni görürsen, ağla” yazıyor. Zira kuraklık habercisi.
Dünya’da bu yıl kuraklık gündeme tam manasıyla gelmese de aslında fotoğrafın fonunu oluşturuyor.
Avrupa’da 500 yılın en kurak yazı, Afrika’da kuraklık yüzünden milyonlarca insanın açlık tehlikesiyle karşı karşıya kalması, ABD’nin batısında görülen kuraklık ve Çin’de rekor sıcaklar.
Türkiye’de de durum farklı değil. Van Gölü’nde iki kilometrekarelik alanda sular çekildi.
Kuraklık birinci olarak ziraî üretimi yani gıdayı vurdu. Kuraklık öbür yandan da güç demek.
Su demek, barajların çalışmaması, nükleer santrallerin soğumaması, güneş ve rüzgar santrallerinde de bataryaların soğumaması demek.
Türkiye’de 2008’den 2020’ye çiftçi sayısı yüzde 48 azalırken, tarım alanları 2001’den 2019’a yüzde 12, zerzevat bahçeleri de 2002’den 2017’ye yüzde 15 azaldı.
Geçen yıl patates halde 70 kuruşa satılırken, bu yaz pazarda 13 TL, soğan da 60 kuruştan 1 yılda 10 TL’ye çıktı.
Tek sorun iklim krizi değil elbette. Enflasyon, siyaset, ABD-Çin rekabet, Rusya-Ukrayna savaşı, güç krizi hepsi nasıl birleşecek?
Küresel nizamdan başlayalım dilerseniz.
Şimdiki gençler bilmez! Bir vakitler Putin’in başında olduğu ülke SSCB isminden ABD ile soğuk savaş halinde büyük bir güçtü.
Bu ülkenin dağılmasıyla artık farklı idareleri olan bir çok ülke oluştu. Bu dağılma yeni bir güç istikrarı de oluşturmuştu.
Aslında dünyanın ekonomik sistemini de değiştirmişti. Daha doğrusu kapitalizm özgürleşmiş ya da liberalleştirmişti. Dünyada artık global nizam vardı.
Sonra bir küçük ülke güler yüzü, çekik gözü, çok çalışkanlığıyla ortadan sıyrılarak ABD’nin karşısına dikildi.
ABD bundan hoşlanmadı doğal olarak. Trump devrinde Çin mallarına uygulanan gümrük vergisi oranı yüzde 3,1’den yüzde 19,3’e çıkarken, Çin de boş durmadı ve oranları yüzde 8’den 21,2’ye çıkardı.
Vergiler artınca ne oldu? Ticaret alarm verdi. Global iktisat daraldı, enflasyon arttı. 2008’de tartışılmaya başlanan global kapitalizm 2018 sonrası kendi meselesini kendi yaratmaya başladı.
Sonra da pandemi geldi. Global ticaret hacmi 2020’de yüzde 13-32 aralığında daralırken, OECD’ye nazaran global iktisat yüzde 3,5 daraldı.
Tüm oranlar 1. ve 2. Dünya savaşlarından beri görülmemişti.
Ekonomist Dr. Burcu Ünüvar, bu durumun gelir adaletsizliği yaratırken, siyasete de tesirinin büyük olduğunu vurguluyor.
Türkiye, bu devirde Çin iktisat modelini örnek alan bir yola çıkarken, iktisat siyasetlerinde dünyanın aksisi bir yol izledi.
Aslen modelin temelinde, TL’deki paha kaybını yarattığı dış ticaret hacmini artırmak ve nitelikli iş gücünün de maliyetini azaltmak vardı. Amaçlar tam yerini bulmadan bir de savaş çıkınca işler giderek zorlaştı.
Enerji krizinin de akabinde geldiği savaş, yaptırımlarla Rusya’yı vurması hedeflenirken, rota şaştı birinci olarak Avrupa endüstrisini vurdu.
Artan güç muhtaçlığı bizi de etkiledi. Doğal gaz sübvansiyonları, gübre, besin derken her şey rayından çıktı. Nominal olarak AB’ye nazaran en ucuz lakin alım gücüne kıyasla en değerli doğal gazını kullanan ülke ise Türkiye.
Savaşın başladığı 24 Şubat 2022’den bu yana doğal gaz, kömür ve elektrik fiyatları artışı bu biçimde oldu.👇
Avrupa yine yüzünü geçmiş devir yakıtlarına çevirdi. Bu da iklim krizini tetikleyecek yeni bir atak olarak karşımıza çıkıyor. Bir de Çin var. Dünyadaki kuraklık orayı da vurunca sanayi de haliyle etkilendi.
Enflasyonda görünüm iklim üzere krize girerken, IMF enflasyonun denetim altına alınmaması halinde dünyayı son 50 yılın en makus resesyonu beklediğini bekliyor.
Türkiye’de de uygulanan siyasetlerle durum güzelce kırılganlaşıyor.
Türkiye Avrupalıları kışı geçirmek için davet ederken, Avrupa’da da İtalya, İsveç üzere ülkelerde sağ iktidarların yükselişi de dikkat çekiyor. Bu siyasi hareketlerinin sonu globalleşmenin sonu mu?
Aslında bilinmiyor. Hala sürecin içinde olduğumuz için sonuç şimdi öngörülemiyor. Fakat tekrar popülizm ve muhafazacı siyasetlerin yükselişe geçtiği aşikar.
İktisatçı Burcu Ünüvar, ortamda büyüme yerine kalkınmanın öne çıkması gerektiğini savunurken, güç uzmanı Mehmet Doğan da krizin halkaların değil devletlerin krizi olduğunu ve 3 yıldan evvel bu krizin son bulmayacağını iddia ediyor. Kıymetli olanın da krizden ders çıkarılması olduğunu savunuyor.
Büyüteç: 2023 Kışı I Mükemmel Fırtına: “İnsanlık bu kuvvetli kavşağı dönebilecek mi?”