Güney Afrika Cumhuriyeti’ni 1948-1994 yılları ortasında yöneten beyaz ırkçı apartheid rejimine karşı özgürlük gayretinin efsanevi ismi Nelson Mandela’nın ismi bugün Güney Afrika’yla özdeşleşirken özgürlüğü için büyük bedeller ödediği ülkesi de 1994’ten günümüze, kıtanın en istikrarlı ülkelerinden biri olma özelliğini sürdürüyor.
Mandela’nın çabalarla dolu sıra dışı hayatı ise tarihin en kurumsallaşmış ırkçılığına uğramış ulusunun yara izlerini ve müsamahasını yansıtıyor.
Apartheid tersi uğraşın ön saflarında savaşmış isimlerden Güney Afrikalı fizikçi, dekolonizasyon tarihçisi ve aktivist Prof. Dr. Haroon Aziz, Güney Afrika’nın özgürlük çabasını ve Mandela’nın bu uğraştaki yerini kıymetlendirdi.
NAZİ MODELLİ IRKÇI REJİMLE MÜCADELE
Prof. Dr. Haroon Aziz, “apartheid” sözünün ayrım, ayrıştırma manasına geldiğini belirterek Güney Afrika’da Ulusal Parti hükümetinin, 1948-1994 yılları ortasında beyaz olmayanların aleyhine uyguladığı ırksal ayrım temelli yasa ve siyasetlerini tanımladığını söyledi.
Nazilerden esinlenerek kurgulanan apartheid rejiminin, ırk ayrımını Nazilerden de ileriye taşıdığına dikkati çeken Aziz, “Apartheid rejimi tarihte ırkçılığı (tüm idare seviyelerinde) kanunlaştıran birinci rejimdir. Bu rejimin mimarı, Naziler tarafından eğitilmiştir” dedi.
Aziz, 1950’lerde direnişin çatı örgütü Afrika Ulusal Kongresinin (ANC) gençlik teşkilatının liderliğine seçilen Mandela’nın Govan Mbeki, Walter Sisulu üzere hareketin öbür önde gelen isimleriyle ülke genelinde geniş çaplı bir pasif direniş örgütlemeyi başardığına dikkati çekerek “Çalışkanlığı ve azmiyle apartheid tersi direniş hareketin doğal önderi pozisyonuna gelmişti.” diye konuştu.
O periyot Afrika’nın en yeterli ordusuna sahip olan rejimin, 1960’ta ANC’yi yasaklamasıyla hareketin yeraltına çekilmek zorunda kaldığını anlatan Aziz, bunun üzerine Mandela ve arkadaşlarının ANC’nin silahlı kanadı olan Ulusun Mızrağı’nı (Umkhonto we Sizwe) kurduğunu belirtti.
Aziz, Mandela’nın bu periyot Cezayir‘e giderek Ulusal Kurtuluş Cephesi (FLN) kamplarında askeri eğitim alıp, hareket için memleketler arası dayanak topladıktan sonra ülkesine döndüğünde rejime karşı bir sabotaj kampanyası başlattığını belirterek “Bu aksiyonlarda sırf rejime ilişkin binalar maksat alınıyordu. Hiçbir sivilin ziyan görmemesi temel prensipti” dedi.
Mandela’nın, 1962 yılında rejim güçlerince yakalanarak arkadaşlarıyla idam istemiyle yargılandığını kaydeden Aziz, hiçbir sivile ziyan vermemiş olduklarından dolayı ömür uzunluğu mahpus cezasına çarptırılarak Robben Adası Hapishanesi‘ne gönderildiklerini tabir etti.
HAPİSHANE YILLARI
Aziz, Mandela’nın 1964 yılından itibaren 18 yıl boyunca kaldığı Robben Adası’nı “dünyanın en insanlık dışı hapishanelerinden biri” olarak nitelendirerek “Buradaki mahkumlara yalnızca ceza olsun diye hiçbir ekonomik getirisi olmayan taş kırma işi yaptırılırdı. Maruz kalınan muamele insanlık dışıydı. Daima fizikî ve ruhsal şiddet kelam konusuydu. Yemekler ise insanın yiyebileceği cinsten değildi” dedi.
Mandela ve öteki mahkumların kuvvetli kurallara karşın burada kendilerini eğitmeye devam ettiklerini belirten Aziz, bir mühlet sonra Ada’nın ANC takımlarının yetiştirildiği bir eğitim merkezi haline gelerek Robben Adası Üniversitesi olarak anılmaya başladığını söyledi.
Aziz, Ada’nın apartheid aykırısı hareketin eğitim merkezi olmasından çekinen rejimin, 1982 yılında Mandela’yı Robben Adası’nın başka önde gelen mahkumlarıyla daha düzgün koşullara sahip Pollsmoor Hapishanesi’ne, daha sonrasında da sıhhat sebepleriyle 1988’de Victor Verster Hapishanesi’ne gönderdiğini anlattı.
GÜNEY AFRİKA’NIN BİRİNCİ SİYAHİ DEVLET BAŞKANI
Rejimin, 1980’lerde Mandela’nın özgür bırakılması için ulusal ve memleketler arası toplumdan gelen ağır baskılara daha fazla dayanamadığını belirten Aziz, “ANC’nin politik yasağı kalktı. O vakit Mandela ve arkadaşları hakkındaki suçlamalar da düştü. Nihayet 1990 yılında özgürlüğüne kavuştu.” diye konuştu.
Aziz, Mandela’nın özgür bırakıldıktan sonra demokratik geçiş sürecinde ANC’ye liderlik ettiğini ve bu sürecin güçlü ve uzun bir süreç olduğunu belirterek “Güney Afrika’da demokrasiye bir gecede geçilmedi.” dedi.
Mandela’nın, 1994 öncesi Demokratik Güney Afrika Konvansiyonu (CODESA) görüşmelerindeki tahlil odaklı yaklaşımıyla ülkenin demokratik sisteme geçişinde kilit rol oynadığını tabir eden Aziz, 1994’te düzenlenen birinci demokratik seçimlerde ülke tarihinin birinci siyahi devlet lideri seçildiğini belirtti.
Aziz, Mandela’nın devlet başkanlığı devrinde ülkenin demokratikleşme ve toplumsal uzlaşma sürecinin muvaffakiyetle gerçekleştirildiğini belirtse de “Maalesef günümüzde ülkede ekonomik manada apartheid devam ediyor.” değerlendirmesinde bulundu.
“MANDELA, HALA GÜNEY AFRİKA’NIN BİRLİK OLMA UMUDUNU TEMSİL EDİYOR”
Mandela’nın, Güney Afrika Müslüman toplumuyla dayanışma ve birlik içinde çok yakın alakalar geliştirdiğine dikkati çeken Aziz, Ahmet Khatrada üzere isimlerin uzun yıllar boyunca en yakınında yer aldığının altını çizdi.
Aziz, Güney Afrikalı Müslümanların da Mandela’ya karşı hep sevgi ve hürmet beslediğini vurguladı.
2013’te, 95 yaşında hayata gözlerini yuman Mandela’nın Güney Afrika toplumu için ehemmiyetine dikkati çeken Aziz, “Mandela, bugün de Güney Afrika’da toplumsal birlik umudunu temsil ediyor.” dedi.