Suları gürül gürül çağlayan, oksijeni baş döndüren, yemyeşil bitki örtüsü fantastik sinemalardaki Elf ormanlarını andıran ve köyleri hiç de bildiğimiz köylere benzemeyen bir masal diyarı… Sabah saat 6.00 üzere erkenden yollara düştüğümde, nereye gittiğimin hiç farkında değildim. Elbette birçok arkadaşımdan Kaz Dağları’nın methini duymuştum lakin insan görmeden idrak edemiyor.
Yeşilyurt Köyü
Bu yıl Kaz Dağları’nda altıncısı düzenlenen Kar Spor İda Ultra maratonu heyecanına şahit olmak için İstanbul’dan Çanakkale’ye yanlışsız yola çıktık. 1.500’e yakın sporseverle dünyanın en fazla oksijene sahip ikinci bölgesi olan Kaz Dağları’nın eteklerinde, Yeşilyurt Köyü’nde buluştuk. Çok soğuk olacağını düşünmüştüm lakin hava süperdi. Sportmenlerin birden fazla büyük bir heyecanla maratonun start noktasında beklerken ben kendimi çoktan hayatımda gördüğüm en hoş köyün büyüsüne kaptırmıştım. ‘Nasıl oldu da burayı daha evvel keşfetmedim’ diye söylenirken yarış başladı. Sportmenler amaçlarına yanlışsız ilerlerken biz de bir anda boşalan Yeşilyurt Köyü’nün sokaklarına atıverdik kendimizi.
Manici Kasrı
Hardal rengi, taş evler
Sanki bir Kuzey Ege köyünde değil de İtalya’nın Toskana Bölgesi’nde bir yerlerde üzereydim. Bir vakitler Rumların da yaşadığı köyün meydanında tarihi, küçük bir cami var. Etraftaki hardal rengi, taş meskenler o kadar kusursuz ki her biri usta bir mimarın elinden çıkmış üzere. Kahvaltı için Manici Kasrı’na gittiğimizde etrafı saran çam ormanları ve zeytinliklerin ortasında bünyemde kalan son kent geriliminin de akıp gittiğini hissettim ve uygunca hafifledim.
Etrafınızı saran çam ormanları ve zeytinliklerin ortasında hiç geriliminiz kalmıyor. Manici Kasrı Oteli restore edilmiş bir taş konut.
Yeşilyurt Köyü Camisi
Bir sonraki durağımız olan Adatepe Köyü’ne geçtiğimizde rehberimiz Mustafa Çakılcıoğlu da bize katıldı. Bir vakitler Türklerin ve Rumların yan yana yaşadığı bu küçük köyde de tıpkı Yeşilyurt Köyü’nde olduğu üzere taş meskenler var.
Adatepe Köyü
1924 yılındaki mübadelede, buradaki Rumlar Yunanistan’a gitmiş ve Girit’ten gelen Türkler köye yerleşmiş. Çakılcıoğlu’na nazaran köyün tarihi Selçuklulara kadar gidiyor ve Osmanlılardan izler taşıyor. Geçim kaynağı zeytin yetiştiriciliği ve hayvancılık olan köy bir vakitler çok zenginmiş. Cumhuriyet’in birinci devirlerinde bölgedeki tüm çocuklar okumak için Adatepe’deki Taş Mektep’e gidermiş. Vakitle öğrencisini kaybeden okul binası bugün hâlâ ayakta lakin artık eğitim verilmiyor. Bir periyot köyün nüfusu 1.000’e yakınmış lakin bugün yaklaşık 60 seçmeni var. Yerleşik nüfus çok az lakin İstanbul, Ankara üzere büyük kentlerden köye yerleşenler olmuş.
Zeus Altarı
Köyün en turistik yeri olan Zeus Altarı’nı görmek için ormanlık bir patikadan doruğa yanlışsız tırmanmaya başladık. Aralık ayında değil de güya sonbaharın birinci günlerindeymişiz üzere etraftaki fosforlu turuncu-siyah renkteki kelebekler bize yol uzunluğu eşlik etti. Bir kelebek uzmanı değilim olağan ancak küçük bir araştırmadan sonra bu şirin arkadaşlarımızın ‘Vanessa atalanta’ tipinden olduğunu söyleyebilirim. Ağaçların çabucak eteklerinde, tüm ormana yayılmış hoşlar hoşu, minik, mor kardelenler de vardı.
Maratona devam eden sportmenlerin bilakis epeyce kondisyonsuz olduğum için sonunda tepeye vardığımızda kan ter içindeydim. Buna değmesini umarak Zeus Altarı’nın çabucak gerisindeki merdivenleri de son bir uğraşla tırmandım. Karşımda gördüğüm görünüm bir müddet ağzımın açık kalmasına sebep oldu. Şahsen Zeus olsaydım, daha hoş bir yer bulamazdım herhalde. Çakılcıoğlu bu yapının sunak olarak bilindiğini ancak aslında bir sarnıç olduğunu söyledi ve ekledi: “Burası denizden gelebilecek tehlikeleri görebilmek için bir gözetleme kulesiymiş. Zeus Altarı’yla ilgili birçok efsane de var. Örneğin Homeros’un ‘İlyada’ destanında bahsettiği Gargaros’un burası olduğu, Zeus’un Troya Savaşı’nı buradan izlediği söylenir lakin arkeolojik olarak kesin bir delil yok.” Edremit Körfezi, Ayvalık Adaları ve Midilli Adası’na kadar geniş bir alanı görebildiğiniz Zeus Altarı’nın kıssası ne olursa olsun görüntüsünün harika olduğu kesin. Bu ortada yöre halkı etraftaki çalılıklara kumaş bağlamak suretiyle dilek tutmayı da ihmal etmemiş natürel.
Adatepe 1989’dan itibaren kentsel sit alanı olarak muhafaza altına alınmış. Yani buraya yeni bina yapmak mümkün değil. Lakin evvelce inşa edilenler restore edilebiliyor, natürel o da aslına uygun olarak. Kesinlikle taştan olacak; pencerelerin cinsi, duvar yüksekliği üzere ayrıntılar tıpkı eski binalar üzere yapılacak.
Mıhlı Çayı-Taş Köprü
Yeşilyurt ve Adatepe köyleri Çanakkale’nin Ayvacık ilçesine bağlı. Buradan birkaç kilometre sonra Balıkesir sonu başlıyor. Etrafta tekrar taş konutlarla süslenen öteki Yörük ve Alevi köyleri de var. Tepebaşı, Bahçedere ve Boztepe (Çakalini) bunlardan birkaçı. Buralara yolunuz düşerse Adatepe Köyü’ne 6-7 kilometre uzaklıktaki, Mıhlı Şelalesi olarak bilinen, başka ismiyle Başdeğirmen Şelalesi’ni görmeyi unutmayın. Çayın üzerine kurulmuş Roma devrinden kalma tarihi Taş Köprü’ye hayran kalacaksınız.
Edremit
İda Dağı masalları
Kaz Dağları, öbür ismiyle İda Dağı, Edremit Körfezi’nin kuzeyinde, Çanakkale ile Balıkesir vilayetleri ortasında, Biga Yarımadası’na kadar uzanan bir dağ silsilesi aslında. Edremit Belediye Başkanı Selman Hasan Arslan’ın söylediğine nazaran bu bölge dünyanın 2’nci Türkiye’nin 1’inci oksijen cenneti. Dünyada yalnızca ulusal park hudutlarında yetişen 29 endemik bitkiye sahip.
Kaz Dağları birebir vakitte birincilerin de yaşandığı bir bölge. Homeros’un ‘İlyada’ destanına nazaran tarihte bilinen birinci hoşluk müsabakası MÖ 2000’de İda Dağı’nda yapılmış. Yarışmacılar Eris, Hera, Athena ve Afrodit’miş. Güzellerin her biri kendini seçmesi için Paris’i etkilemeye çalışmış fakat o elindeki elmayı Afrodit’e vermiş.
Maratonun yapıldığı rotanın Aeneas’ın hayallerinin peşinden koştuğu yerler olduğunu da anlatan Arslan’ın bahsettiği mitolojik kıssa şu: Afrodit’in oğlu Aeneas, Troya düştükten sonra kentten kaçıp kendilerine yeni bir yuva arayan Troyalılara liderlik etmiş. Kaz Dağları’nın güneyindeki Antandros yani Altınoluk’a geçip buradan denize açılmışlar. En sonunda Orta İtalya’dan karaya çıkıp Roma kentini kurmuşlar. Arslan “Bugün İtalya’nın köklerinin Aeneas isimli o koşucunun adımlarına dayandığını söylemek mümkün” diyor.
Hasan ile Emine’nin hüzünlü hikâyesi
Kaz Dağları’na kadar gitmişken doğal hoşluğu kadar hüzünlü aşk öyküsü de lisanlara destan olan, Edremit’teki Hasan Boğuldu Göleti’ni ve Sütüven Şelalesi’ni görmeden dönmek olmazdı. Merdivenlerden çaya hakikat indiğimde Sütüven Şelalesi’nin bir gelinin duvağı üzere görünen ve gürül gürül çağlayan suyu karşısında büyülendim. Etrafımızdaki orman tıpkı ‘Yüzüklerin Efendisi’ sinemalarındaki Elf diyarı üzereydi. Havadaki oksijenden gözlerim yaşardı. Şelalenin önünde çokça fotoğraf çektikten sonra solda daha da aşağı inen merdivenler olduğunu keşfettim ve çayın tabanına kadar indim. Ağaçların ortasından sızan güneş ışığı, suyun berraklığı, etraftaki kayalar, çaya adeta mistik bir hava vermişti. Sonra girişteki tabelada yazan Hasan’ın öyküsünü hatırladım ve biraz hüzünlendim.
Hasan Boğuldu ismi aslında bir aşk kıssasını ve onun hüzünlü sonunu anlatıyor. Özetlemek gerekirse: Hasan’la Emine birbirlerini severler. Lakin ikisinin ömür üslupları hayli farklıdır ve kavuşmaları zordur. Yeniden de Hasan, Emine’yi ailesinden ister. Oba geleneğinde Emine’nin Hasan’la evlenmesi için bir kural vardır. Hasan’ın köyden Oba’ya kadar hiç dinlenmeden sırtında bir çuval tuz getirmesi gerekir. Hasan çuvalı alır ve yola koyulur. Emine de onunla masraf. Hasan bütün gücüyle çuvalı taşımaya çalışır fakat bir müddet sonra yığılır kalır. Bunun üzerine Emine çuvalı alır ve yola devam eder. Hasan’ı o günden sonra bir daha gören olmaz. Emine onun gömleğinin modülünü derenin kenarında bulur. Sevdiği geri dönmeyince de onun öldüğünü kabul eder. Durumu her geçen gün kötüleşir ve en sonunda Hasan’ın gömleğiyle dere kenarındaki bir ağaca kendini asar. İşte bu öyküyü okuyup da şelaleye indiğinizde içinizi bir hüzün kaplıyor ancak asıl tabiatın sunduğu bu hoşluk karşısında gözleriniz doluyor.