Dün Merkez Bankası, faiz kararını açıkladı. Malumun ilamı olan karar, tahminen de Türkiye’nin para siyasetini en öngörülebilir düzeye taşırken, minik bir ayrıntı eklemesiyle piyasalar şaşırmış üzere yaptı. Faiz indirimlerinin ana sebebini biliyoruz: Kredi! Pekala bu kredilerde sorun yok mu? Var mı? Olmaz mı?
Önce, kredi faizlerinin son durumuna, Merkez Bankası sisteminde (EVDS) Ekim son haftasında görünüme bakalım.
Kredi faizlerinde son durum görünene nazaran, her zamanki üzere muhtaçlık kredileriyle başlıyor. Muhtaçlık kredisi faizleri (siyah) yüzde 31,73, Kredili mevduat hesapları (KMH) dahil gereksinim kredileri (yeşil) yüzde 27,10, taşıt kredisi (turuncu) yüzde 26,54, konut kredisi (mor) yüzde 20,97, ticari krediler de KMH dahil yüzde 18,72, KMH hariç yüzde 18,29 düzeyinde görünüyor. En alttaki mavi çizgi TCMB fonlama faizi.
Ticarideki faizlerin şu an piyasadaki en düşük oranlar olduğu görülürken, burada da tabi TCMB’nin bir gece birden aldığı kararlarının tesiri haliyle dahil oluyor.
Faizler düşüyor, hacim de büyüyor.
geoim.bloomberght.com
BloombergHT’de aktarıldığına göre, Ticari kredi faizlerinde düşüş Ekim ortasında devam ederken, kredilerdeki büyüme 2,5 ayın tepesine çıkarak dikkat çekti. Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) ve Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) datalarına nazaran ticari kredi faizleri son 2 yılın en düşük düzeyine geriledi.
Ticari kredi faizleri yıllık yüzde 18,7 düzeyine gerilerken, kredi büyümesi yüzde 24,6 düzeyinde gerçekleşti.
BDDK’nın haftalık bülteninde de kredi hacmi 41,63 milyar lira artarken, toplam kredi hacmi 6,88 trilyon lira oldu.
Dönelim piyasalarda konuşulanlara! TCMB dün fonlama faizini yüzde 12’de 10,50’ye çekti. Pekala kredilere ne kadar yansıyacak bu durum?
TÜSİAD Başekonomisti Gizem Öztok Altınsaç, Türkiye iktisadında büyüme dinamikleri önünde iki değerli risk olduğunu anlatırken, birincisini dış talep kaynaklı olarak görüyor. İkincisi de iç talep kaynaklı derken, kredi arzının önemli bir ivme kaybetmesiyle yavaşlayan iç talep olarak görüyor.
BloombergHT’de yayımlanan makalede, kredi arzında bariz bir yavaşlama ortamına girildiğini bunun da en temel sebebinin enflasyonla çaba edilmemesi ve düşük faizli krediyle büyüme tercihinden kaynaklı bankacılık kesiminde epeyce ağır periyottan geçilmesi olduğunu söylüyor ve şöyle devam ediyor:
Çünkü var olan siyaset setinde ve yüksek enflasyon ortamında özgür piyasa işlerken kredi faizleri doğal akışında düşemiyor. Regülasyonlar da bu sürecin gerçekleşmesi için dizayn ediliyor.
“Tabela faizini indiriyorsunuz lakin verilen krediye ulaşım imkanı son derece hudutlu.”
Ünlü ekonomist Ali Ağaoğlu da Dünya’da Hakan Güldağ ile haftalık sohbetinde, faiz indiriminde 300 baz puan gelmediği için üzgün olduğunu belirtirken, vakit kaybedildiğini belirtti. ‘Tabelada’ faiz indirimlerinin dolardan daha düşük bir TL faizine neden olduğunu, bunun da optimist ihtimalle ticari kredilerde yüzde 25-30 bandı, kredi bulamayanlar için de yüzde 40-50 bandına çıkardığını belirtiyor. İndirilen faizin krediye ulaşım imkanı sunmadığını söylüyor.
“Sizin bir KOBİ şirketiniz yok mu, ya da bir KOBİ şirketi oluşsa da biz ona kredi versek.”
Sohbetin devamında tecrübeli gazeteci Hakan Güldağ, başından geçen bir durumu şöyle aktarıyor:
Geçen gün bir şirketimizin genel müdürünü ziyarete gittim. 250 milyon üzerinde cirosu olan şirketlere kredi verilmiyor. Tesadüfen orada olan bankacıların kredi önerisi, “Sizin bir KOBİ şirketiniz yok mu, ya da bir KOBİ şirketi oluşsa da biz ona kredi versek.” Al sana büyük şirkete kredi vermenin bir yolu. Ne kadar verebilir, bir kedere deva olur mu başka sorun lakin gerçekten bu noktalara yanlışsız geldik.
Bankalar kazanıyor.
Birgün’de Prof. Dr. Yalçın Karatepe de durumu anlatırken, ‘Dediği oldu, tekrar kazanan bankalar’ başlığını kullanarak, siyaset faizinin düşürülmesinin TL faizleri düşürmemesiyle iktidarın müdahalede bulunulduğunu söylüyor. Bankaların kullandırdıkları kredilerde hazine kâğıdı alma zorunluluğuyla tahvil faizlerinin de düştüğünü hatırlatıyor.
Aslında bu duruma ekleme de biz yapalım. Kredi faizleri de bu düzenlemeler sınırlanırken, KKM’de de düşen faizlerle kur farkı Hazine ve Merkez daha çok ödeme yapıyor. Bir yandan bankalarla mahsuplaşma sağlanıyor.
“Kredi piyasasında fiyat düzeneği çalışmıyor.”
Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi, Ekonomi ve Finans Kısmı öğretim üyesi Prof. Dr. Serkan Çiçek, PolitikYol’da ‘Faiz düşük lakin kredi yok’ diyor. Çiçek, son aylarda firma yöneticilerinin şikayetlerinden bahsederken, krediye erişim sorunlarından faizlerin düşük olmasına rağmen kredi çekilmediğinden bahsediyor. Hatta benzeri bir durumun konut kredisinde de olduğunu, kamu bankalarının çok düşük hacimlerde kredi verdiğini söylüyor.
Faizlerin daraltıcı tesirini ‘piyasanın işlemez hale geldiğinin bir göstergesi’. olarak yorumlayan Çiçek, ‘kredi piyasasında fiyat düzeneği çalışmıyor’ diye özetliyor.
Bankaların önlemlerle maliyetleri hesaplayamaz olduğunu, yüksek dengeli ve uzun vadeli kredilerden kaçtığını söylerken, durumu ‘kredi tayınlaması’ olarak nitelendiriyor.
“Kredi faizinin baskılanması ne sonuç doğurur?”
Son olarak da Prof. Dr. Selva Demiralp’in BBC Türkçe’deki analizine bakalım. Faiz indirimiyle mevduat faizlerindeki düşüşün kredi faizlerine getirilen tavanla bankanın maliyeti ve risklerini artırdığını belirten Demiralp, bankaların kredi vermekte zorlandığını belirtiyor. Bankaların kısılan kredi musluklarının enflasyondaki yükselişle likidite gereksinimindeki artışa rağmen gerçek dalı yüksek faizle özel kesim tahvili (ÖST) çıkarmaya yönelttiğini söylüyor. ‘Bankaların da daha makul buldukları faizlerle ÖST satın alarak finansal piyasalara dahil oldukları gözlemleniyor’ diye de ekliyor.