Halklar, etnik kümeler, tarihin erken periyotlarından beri var olabilir. Ama birebir kümeye mensup olma şuuruna sahip “millet”in ortaya çıkması, kimilerinin zannettiği üzere tarihin eski zamanlarına ilişkin değil, yakın vakitlere ilişkin bir durumdur.
Ömer Seyfettin, Osmanlı’nın art geriye bozguna uğradığı günlerde Türklere ulusal şuur aşılamak ve morali yükseltmek için kahramanlık hikayeleri yazmış ve bu hikayelerde 1500’lü yıllarda yaşamış Osmanlı askerlerine milliyetçi kelamlar söyletmişti: “Pembe İncili Kaftan”da Osmanlı Elçisi Muhsin Çelebi’nin İran’da Şah İsmail’in karşısında kıymet biçilmez kaftanını yere sermesi ve sonra da kaftanı orada bırakıp çıkarken “Bir Türk elçisini karşılayacak şilteniz bile yok. Kaftanımı size armağan ediyorum. Hem bir Türk, yere serdiği şeyi bir daha gerisine koymaz” diyerek şaha posta koymasındaki üzere (Oysa ki, Şah İsmail de Türk kökenliydi). Halbuki gerçekte Türkler, imparatorluktaki halklar içinde ulusal benliği tahminen de en geç kazanmış olanlardı. Eski periyotlarda olsa olsa dine yahut padişaha sadakat kelam konusu olabilirdi. Türkler’in ulusal benliği, Balkan ve I. Dünya savaşları ve Kurtuluş Savaşı’yla, yani felaket ve zaferlerle şekillenecekti.
Ukrayna milletinin doğuşu da bu savaşta gerçekleşti. Ukraynalıların Ruslarla tıpkı kökten gelmesi, birbirlerine benzemeleri, Ukrayna’nın 1991’de bağımsızlık savaşı vermeden Sovyetler Birliği yıkılınca bağımsız oluvermesi burada şimdi milleti tam oluşmamış bir devletin ortaya çıkmasına neden olmuştu. Ukrayna’da hem 2004 yılındaki Batı yanlısı ihtilal sonrasında (Turuncu Devrim), hem de 2014 ihtilalinde Ukrayna ulusunun bu ihtilallerde doğduğu söylenmişti. Meğer bunlar, iç politik olaylardı ve kendisini Ukraynalı hissedenlerin yalnızca bir kısmı bu olaylara katılmıştı. Şimdiyse bir dış tehdit, nüfusun büyük çoğunluğunun kendisini Ukrayna milletine ilişkin hissetmesini sağladı. Savaşta ölen ve yaralanan askerler, eksikliği duyulan ulusal kahramanlar oluverdiler (Ruslar 2014’te Kırım’ı savaşsız ele geçirdiklerinde, Ukrayna savaş gemilerinin büyük kısmı Ruslar’a çabucak teslim olmuş, Ruslara bir hafta sabrettikten sonra teslim olan Çerkasi savaş gemisi mürettebatı ise bir sinema sinemasıyla, ulusal kahraman ilan edilmişti. Şimdiki tablo çok farklı). Meskenleri bombalananlar Ruslar’a güzelce yabancılaştı. Ülkedeki herkesin resmi görüşü paylaştığını söyleyemeyiz. Lakin savaş Ruslarla Ukraynalılar ortasındaki bağlantıyı, yakın gelecekte onarılamayacak hale getirdi.