Cumhurbaşkanı Yardımcısı Fuat Oktay, Kriter Mecmuadan Burhanettin Duran’ın sorularını yanıtladı. Artık masadan istediğini almadan kalkmayan bir Türkiye olduğunu kaydeden Oktay, esnekliğin Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sisteminin en güçlü tarafı olduğunu belirtti.
15 Temmuz hain darbe teşebbüsünün üzerinden altı yıl geçti. Bu hain teşebbüsten Türkiye’de devlet kurumlarının çıkardığı dersler nelerdir? Geçen süreyi dikkate alarak devletin FETÖ ile gayretini nasıl değerlendiriyorsunuz?
15 Temmuz’u, o geceyi ve sonraki tüm süreci birinci andan itibaren iliklerine kadar yaşamış, o amansız gayretin her basamağında yer almış bir kardeşinizim. Hain darbe teşebbüsü, siyasi tarihimizde, demokrasiye ve millet iradesine vurulmaya çalışılan prangaların ihanet dolu son halkasıydı; o denli de kalacak… Yalnızca o gece değil, siyasi hayatının her periyodunda her türlü vesayetin karşısında sarsılmaz bir kale üzere duran Sayın Cumhurbaşkanımız “Biz bu dünyada milletin gücünün üzerinde bir güç görmedik, tanımadık, tanımıyoruz!” demişti. Sayın Cumhurbaşkanımız liderliğinde, başta hain FETÖ olmak üzere tüm terör örgütleriyle havada, karada, denizde; yurt içinde, yurt dışında kararlılıkla gayret ediyoruz ve etmeye de devam edeceğiz.
Bu kararlı uğraş sonucunda, devlet kurumları açısından ortaya çıkan en kıymetli sonuç şu oldu ki; şu ya da bu formda devletin içinde alternatif bir yapılanmaya gidenler, bunun bedelini ağır formda ödemiştir. Bu süreçten elde ettiğimiz en büyük kazanım ve aldığımız ders, “sadakatin yalnızca devlete olması gerekliliğidir”. Bu açık ve nettir. Buna karşıt hareket eden bir kamu vazifelisi düşünülemez.
Devlet, hiç elbet, FETÖ ile hukuka uygun olarak ve son derece titiz bir halde uğraş gerçekleştirmiştir. İntikam almak üzere hislerle hareket edilmemiş, hukukun gereği ne ise onu yapmaya azami itina gösterilmiştir. Yargı organlarımız da bağımsızlık ve tarafsızlık prensipleri doğrultusunda gerekli yargılamaları yapmıştır ve yapmaktadır. Bu süreçte OHAL araçları istikrarlı ve makul halde kullanılmış, gereksinim sona erdiğinde OHAL gecikmeksizin kaldırılmıştır.
Özetle, süreç örnek bir formda yönetilmiştir.
DIŞ GÜÇLER FETÖ MAŞASINI ELİNDEN BIRAKMAK ZORUNDA KALDI
Bazı kesitler 15 Temmuz’da milletimizin ve devletimizin gösterdiği ulu direnişi unutma, unutturma yahut değersizleştirme eğiliminde. Bu durumun nedenini neye bağlıyorsunuz?
Bunu her şeyden evvel, bu şer odağının yalnızca bu yapıdan ibaret olmamasına, iç ve dış şeriklerinin hala misal hain hedeflerle hareket etmeye çalışmalarına bağlıyorum. Bunu görüyorum… FETÖ maşasını 15 Temmuz ruhunun güçlü direnişi nedeniyle elinden bırakmak zorunda kalmış iç ve dış odaklar tekrar de Türk devletine misal emellerle taarruzlarını dört bir yandan sürdürmektedir. 15 Temmuz’daki ulusal direnişimizden korkan odaklar, tam da onlardan beklenecek bir halde onu -sorunuzda nitelendirdiğiniz gibi- değersizleştirme ve değersizleştirmeye çabalıyorlar. Bu halde, gelecekte kalkışabilecekleri farklı tezgahlarda birebir ulusal ruhun karşılarında durmasını önlemeye çalışmaktadır. Lakin çok yanılıyorlar. Bu süreçten devlet de millet de son derece güçlü ve çok daha şuurlu biçimde çıkmıştır. 15 Temmuz ulusal ruhu güçlenerek devam edecek, emsal hıyanetlerin başını kaldırması durumunda da birebir yansıyı elbet ki tıpkı güç ve kararlılıkla ortaya koyacaktır. Vatandaşlarımız huzur ve inanç içinde olsunlar. Cumhurbaşkanımız liderliğindeki devletimiz güçlüdür, hükümetimiz ile tüm kurum ve kuruluşlarımız bu yapılarla çabada mevzi kaybetmeden uğraş etmeye kararlıdır.
ESNEKLİK, CUMHURBAŞKANLIĞI HÜKÜMET SİSTEMİNİN EN GÜÇLÜ TARAFI
2023 seçimlerine giderken, muhalefet eski sisteme yani parlamenter sisteme dönme vaadinde bulunuyor. Bu bağlamda iki sorum olacak. Öncelikle 2023 seçimlerinde Cumhurbaşkanlığı hükümet sisteminin birinci dört yılını tamamlamış olacağız. Bu beş yıllık süreçte yeni sistem ne kadar kurumsallaştı? Ülkenin sıkıntılarına eski sistemden daha yeterli tahliller ürettiğini düşünüyor musunuz?
Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi, kurumsallaşmasını birinci andan itibaren güçlü biçimde tamamlamış bir sistem. Yasama, yürütme ve yargı erkleri ortasında kuvvetler ayrılığı prensibinin en faal halde uygulandığı bu sistem ile birlikte denge-denetleme düzenekleri da tesirli bir formda işletilmektedir.
Geçtiğimiz 4 yılda elbette günün gereksinimlerine nazaran -örneğin bakanlıkların teşkilat yapılarında- kimi değişikliklere gidildi. Yeniden gereksinim hasıl olursa yeni değişiklikler de yapmak mümkün. Bu dinamik sistemin sunduğu esneklik tahminen de sistemin en güçlü taraflarından biri. Her sistem değişikliğinde olduğu üzere bir geçiş süreci yaşandı. Sistemler kendilerini geliştirerek olgunlaşır; bu sistem de birebir formda, eksikliklerini tamamlayarak, kendini geliştirerek olgunlaşacaktır. Artık Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’nin avantajlarını çabucak her gün yaşıyoruz.
Sayın Cumhurbaşkanımızın, Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’ne geçiş sürecinde ısrarla altını çizdiği konu bu sistemin ülkemizdeki istikrar ve itimat ortamına yapacağı güçlü katkıydı. Bugün geldiğimiz noktada, son 4 yılda Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi ile tesis edilen itimat ve istikrar ortamı sayesinde hem yurt içinde hem de milletlerarası arenada çok çok daha güçlü bir Türkiye var. Tabi bunun bir öteki sebebi de sistemin sağladığı süratli karar alma avantajıdır. Karar alma ve uygulama süreçleri ortasındaki gereksiz vakit kaybının ortadan kaldırılması da alınan kararların aktifliğini büyük ölçüde arttırmıştır. Bugün hem kendi ali menfaatlerini hem de bölgesinin çıkarlarını yüksek sesle savunan ve istediğini almadan masadan kalkmayan bir Türkiye var. Cumhurbaşkanımızın güçlü liderliği ve Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’nin sağladığı “yaşanan gelişmelere anında karşılık verebilme” imkanı ile ülkemizin çıkarlarını en üst seviyede kararlılıkla savunuyoruz. Karadeniz’de ve Akdeniz’de sıcak gelişmelerin yaşandığı bu periyotta, sistemin avantajlarını daha da güçlü hissediyoruz.
Bugün bir masa etrafında toplanan muhaliflerin eski sisteme dönmeye heveslenmelerini çok yeterli anlıyoruz. O çok özledikleri sistem, daima sorun, istikrarsızlık üreten, darbelere ortam oluşturan bir sistemdi. Kısacık ömürlü koalisyon hükümetleriyle ülkeyi yönetilemez hale getiren ve bu istikrarsızlık yüzünden ülkemizi ne iç siyasette ne de dış siyasette maksatlarına ulaştıramayan bir sistemdi. Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi ise ülkenin problemlerini gerçek tespit eden ve anında tahlil üretebilen bir sistem. Türkiye bugün, eskiye hasret duyan değil, yerli ve ulusal endüstriden uzay araştırmalarına, yeni kuşak teknoloji üretimlerinden güç bağımsızlığına kadar ufkunu genişleten, maksatlarını büyüterek ilerleyen güçlü bir ülkedir.
MUHALEFET DEDİĞİMİZ ERDOĞAN ZITLIĞI ÜZERİNE KURULAN YAMALI BİR BOHÇA
Peki sizce Türkiye’de parlamenter sisteme tekrar dönüş mümkün olur mu?
Böyle bir şeyi neden isteyelim ki? Ben açıkçası, ülkenin bu türlü bir gündemi olduğunu ya da olacağını düşünmüyorum. Aslında parlamenter sistemden tek bahseden de rastgele bir tahlil ya da idare planı olmayan muhalefet partileri. Yoksa vatandaş parlamenter sistemin neyini özlesin?
- Ortalama ömrü 1,5 sene olan cılız hükümetlerini mi?
- Aylarca hükümet kurulamamasını mı?
- Güneş Motel olaylarını mı?
- Her on senede bir yaşanan darbeleri mi?
- Ekonomik ve siyasi krizden öbür çıktısı olmayan koalisyonları mı?
- 45 bakandan oluşan bakanlar konseylerini mı?
- Koalisyon ortaklarına bakanlık verebilmek için uydurulan devlet bakanlıklarını mı?
- Bitmek bilmeyen yolsuzlukları mı?
- Çift başlılıktan kaynaklanan kısır tartışmalar ve krizlere dönüşen anlamsız hengameleri mı?
- Uzayıp giden karmaşık karar alma süreçlerini mi?
Tüm bu acı deneyimler, vatandaşımızın belleğinden silinmiş değildir. Milletimiz rastgele bir halde hükümet krizlerine sebep olmayan, yalnızca ve yalnızca milletimizin fayda ve menfaatini gözeten kararların süratli ve aktif bir biçimde alındığı Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’nin yanındadır. Vatandaşın parlamenter sistem ile ilgili bir gündemi, muhalefetinse rastgele bir projesi ya da programı bulunmamaktadır. O “muhalefet” dediğimiz de Recep Tayyip Erdoğan aykırılığı üzerine kurulmuş zoraki bir birliktelik; yamalı bir bohça! Bu kifayetsizlikleriyle de mecburen, köklerini buldukları eski Türkiye’nin modası geçmiş, köhnemiş sistemlerini deva diye milletimize dayatmanın uğraşı içindeler. Ve en ufak bir kuşkum dahi yok; milletimiz bu kerameti kendinden menkul muhalefete aymazlığının bedelini sandıkta ödetecektir!
Ebediyen muhalefete mahkum olan ve ferdî menfaatleri uğruna Türkiye’yi yine karanlık ve istikrarsız koalisyon yıllarına döndürmek isteyenler bilmelidir ki o vesayet devri, milletimizin kararı ile çoktan sona ermiştir ve bir daha da asla dönmeyecektir.
YAPTIKLARIMIZ, “DİJİTAL TÜRKİYE”NİN KİLOMETRE TAŞLARIDIR
Siz Türkiye’nin dijital ihtilaline imza atanların başında geliyorsunuz. Teknoloji yeni devrin en değerli güç ögesi. Türkiye bu bahiste model transfer edebilir mi?
2000’lerin başında ivmelenen e-devlet ve bilgi toplumu çalışmaları günümüzde bir muvaffakiyet kıssasına dönüşmüştür.
E-devlet süreci çerçevesinde yürütülen bürokrasinin azaltılmasına yönelik çalışmalarımızla “obez” devlet yapısı ortadan kaldırılmıştır. Bu süreçte kamunun sunduğu yaklaşık 27 bin kamu hizmeti sadeleştirilerek 8 bin civarına indirgenmiştir. Devlet, sunduğu 11-12 bin kamu hizmetine karşılık vatandaştan yaklaşık 42 bin evrak talep ediyordu. Bugüne geldiğimizde, vatandaşımızdan talep edilen evrak sayısı 600’lere kadar indirilmiştir. Bir başka tabirle, doküman değil beyan temeline dayanan bir yapıya dönüştürülmüştür.
Bu yapıda devlet unsur olarak vatandaşına güvenir, e-devlet aracılığı ile vatandaşının beyanına prestij eder. Bu dönüşüm yeni hükümet sistemi ile kurulmuş olan Dijital Dönüşüm Ofisi’nin çalışmaları ile kurumsal bir çerçevede sürdürülmektedir. Şimdi bu dönüşüm sürecine tam ahenk sağlayamayan kamu çalışanlarını da bir an evvel kendilerini geliştirmeye davet etmekteyiz.
Hiç elbet, global tertibin kuralları teknolojik imkanlar nispetinde tekrar yazılıyor. Yeni kuşak dijital teknolojilerin getirdiği fırsatların da risklerin de farkındayız. Örneğin, ülkemiz için kritik teknoloji alanlarından biri olarak belirlenen yapay zeka, yeni bir tekno-ekonomik atılım ortaya koyan 2023 vizyonumuzun en kıymetli taşıyıcılarındandır. Yakın vakitte hayata geçirdiğimiz Ulusal Yapay Zeka Stratejisi, insan odaklı bir yaklaşım ile memleketler arası arenada karşılığını bulmuştur.
Ülkemizin çıkarlarını en aktif biçimde koruyabilmek için kamu idaremiz yine organize oluyor. Aslında, bütün bu süreç ve hayata geçirdiğimiz uygulamalar, egemenliğini siber dünyada da koruma eden, yeni kuşak teknolojileri sosyoekonomik hayatta en faal formda kullanan bir “Dijital Türkiye” olma yolunda aşılan kilometre taşlarıdır. Turkiye.gov.tr hem vatandaşlarımız hem de hükmî şahıslar için devlet dairesine gitmeden yılda 3 milyar sürecin yapıldığı bir platform haline gelmiştir. Bununla birlikte, otonom sistemler, siber güvenlik, 5G, uydu haberleşme ve biyoteknoloji üzere kritik alanlarda yerli ve ulusal projeler hayata geçirilmiştir.
Türkiye, giderek hem dijital hizmet hem de orta ve yüksek teknolojili sanayi eserlerinde kaliteli işlerin adresi haline geliyor. Doğal olarak, teknoloji alanındaki memleketler arası kuruluşların çalışmalarına her zamankinden daha faal katkı sağlıyoruz. Birçok kesimde, dijital teknoloji ve eser geliştirme odaklı bölgesel ve ikili iş birliklerini hayata geçirdik. Türkiye çıkışlı teknoloji teşebbüslerimiz, global pazara çok daha kolay açılıyor. Bu kapsamda, yalnızca model transfer etmekle kalmayıp yetişmiş insan gücü, hudut aşan bilgi akışları ve global tedarik problemlerinin tahlilinde bir çekim merkezi olacak adımlar atıyoruz.
ULUSAL SİBER GÜVENLİĞİN GÜÇLENDİRİLMESİ DEĞERLİ BİR ÖNCELİĞİMİZ
Ayrıca data güvenliği ve siber hücumlar problemi dünyanın en öne çıkan gündemlerinden, ülkemizin bu alandaki altyapısı ne durumda? Bazen bilgilerin sızdığı ya da datalara ulaşıldığı ile ilgili argümanları da dikkate alarak bu soruyu sormak istedim.
Dijitalleşme bir yandan hayat kalitesini artırırken öteki yandan da siber tehditlerin çeşitlenmesine yol açıyor. Son yıllarda artan siber tehditler karşısında, ülkelerin dijital altyapılarının korunması ile ilgili yeni önlemler aldığına, siyaset ve stratejilerini yeni ve bütüncül bir bakış açısıyla tekrar değerlendirdiğine şahit oluyoruz. Süratle artan siber tehditlere karşı vatandaşlarımızın, kurumlarımızın ve dijital altyapılarımızın korunmasına her zamankinden daha fazla gereksinim duyuyoruz.
Şüphesiz siber dünyada yüzde yüz güvenlikten bahsetmek mümkün değil. Fakat, siber güvenlikte kâfi olgunluğa erişmenin en kıymetli bileşenleri olan insan, teknoloji, tertip yapısı, yasal düzenleme, ulusal ve milletlerarası iş birliği alanlarının her birinde atılacak gerçek ve şuurlu adımlarla yıkıcı tesirlerden uzak durmak mümkündür. Tüm bu bileşenleri, birbirine sıkı sıkıya bağlı bir zincir olarak düşünecek olursak; insan bu zincirin müstakil bir halkası olmanın yanında başka bileşenlerin de üreticisi, yöneticisi yahut kullanıcısı olarak zincirin ana ögesi pozisyonundadır. Münasebetiyle en kritik varlığımız İNSAN’dır, en fazla yatırım yapılması ve güçlendirilmesi gereken öge da İNSAN’dır.
Kişisel, kurumsal yahut ulusal çaptaki bilgi güvenliği ihlallerinin tamamına yakını farkındalık eksikliği kaynaklı insan yanılgılarından ötürü meydana gelmektedir. Bu nedenle siber taarruzlara karşı toplumsal bağışıklığın oluşması için siber güvenlik okuryazarlığının artırılması, 7’den 77’ye herkese siber güvenlik farkındalığının kazandırılmasını elzem görüyoruz.
Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’ne geçişle birlikte siber güvenlik alanında gerçekleştirdiğimiz faaliyetler, ulusal siber güvenliğin güçlendirilmesine ivme kazandırmış durumda.
Siber güvenlik kümelenmesinde; farklı kriterleri bünyesinde oluşturarak güçlü bir siber güvenlik altyapısı oluşturuldu. Siber güvenlik alanında da son devirlerdeki birçok gelişme ile birlikte, bir yükselme eğrisi içindeyiz. Milletlerarası Telekomünikasyon Birliği (ITU) Küresel Siber Güvenlik Endeksi’nin (GCI) 29 Haziran 2021’de yayımlanan son raporuna nazaran; Türkiye 194 ülke içinde 11, Avrupa’da ise 6. sıraya yükselmiştir.
Ancak bulunduğumuz noktayı asla kâfi görmüyor, Türkiye’nin siber güvenlik düzeyini daha da yükseltmeyi hedefliyoruz. Bu alanda güçlü ve caydırıcı olmanın gerçek siyaset ve stratejiler belirlemekle, yeni jenerasyon ulusal teknolojiler geliştirmekle, her kademeden siber güvenlik uzmanı sayısını artırmakla ve yeni tahlil prosedürleriyle zafiyet alanlarını erken tespit etmekle mümkün olduğunu kıymetlendiriyoruz.
Bugün dijitalleşmenin geldiği noktada siber güvenliğin sırf savunma bakış açısıyla değil, caydırıcı bir siber güç olma vizyonu doğrultusunda daha geniş bir perspektifle ele alınması gerektiğini düşünüyoruz. Önümüzdeki süreçte ulusal siber güvenlik yönetişiminin, savunmanın yanında, ofansif güvenlik, kapasite geliştirme, kontrol ve siber kabahatlerle çaba başlıklarında kamu, akademi, özel bölüm ve hatta bireyleri de kapsayacak yeni bir yapıya kavuşturulması en değerli önceliğimiz olacaktır.
İLK MAKSADIMIZ, UKRAYNA’DAKİ SAVAŞIN SONLANDIRILMASI
Biraz da global gelişmeler ve dış siyasetle ilgili soru yöneltmek isterim. Rusya-Ukrayna Savaşı sonrasında Türkiye için oluşan fırsat ve riskler nelerdir? Türkiye kendini yine nasıl konumlandırabilir?
Ülkemiz Ukrayna’da yaşananları bir insanlık dramı olarak görmektedir. Bu çerçevede, samimi konuşmak gerekirse, savaşın sonuçlarına ait olarak “fırsat” tabirinin kullanılmasını hakikat bulmuyoruz. Milyonlarca insanı konutundan eden, on binlerce insanın canına mal olan bu savaşın sonlandırılması, adil ve kalıcı bir tahlilin bulunması elbet öncelikli gayemizdir.
Uluslararası hukukun ağır bir ihlalini teşkil eden Rusya’nın haksız ve hukuksuz saldırısı bölgemiz için önemli bir güvenlik riski teşkil etmektedir. Ukrayna’daki savaş ayrıyeten global besin, finans ve güç pazarları ile tedarik zinciri bakımından da yeni sınamalar doğurmuştur. Savaşın uzaması bu çok istikametli olumsuz tesirlerin katlanarak artması ve derinleşmesi manasına gelecektir.
Türkiye bu bağlamda, bir yandan Ukrayna’ya siyasi ve insani takviye verirken bir yandan da sorunun tahlili için birinci günden bu yana taraflara diyalog ve diplomasi daveti yapmakta, başka bir taraftan da müzakere sürecine katkıda bulunmak gayesiyle kolaylaştırıcılık dahil her türlü rolü üstlenmeye hazır olduğunu beyan etmektedir. Mart’ta Antalya’da üçlü Dışişleri Bakanları toplantısının düzenlenmesi ve ardından İstanbul’da barış görüşmelerine konut sahipliği yapmamız işte bu yaklaşımımızın somut sonuçlarındandır.
Geldiğimiz noktada, müzakere sürecinin tekrar canlandırılması ve tahlilin alanda değil masada aranması gerektiğini düşünüyoruz. Bu çerçevede, tarafların diplomatik olarak bir ortaya gelmesi için elimizden gelen katkıyı vermeye hazırız.
Öte yandan, global bir besin krizinin önlenebilmesi bakımından kıymet taşıyan Ukrayna tahılının ihracatı konusunu da BM ile eşgüdüm içerisinde yakından takip ediyoruz. BM’nin önerdiği planın ayrıntılarının ele alınabilmesi için Türkiye, BM, Ukrayna ve Rusya’nın İstanbul’da bir ortaya gelmesi fikrini destekliyoruz.
Türkiye, farklı coğrafyalardaki arabuluculuk deneyimi ve barışa olan samimi inancı çerçevesinde, hiç kuşku yok ki Ukrayna’da da adil ve kalıcı barışın tesisi için çabalarını sürdürecektir.
ORTADOĞU’DA OLAĞANLAŞMA SÜRECİMİZ OLUMLU İSTİKAMETTE
Bölgesel olağanlaşma adımları kapsamında Türkiye yeni bir sürece girdi. Size de bu olağanlaşma süreci Arap Baharı sonrası oluşan gerginlik ortamının düzelmesine vesile olabilir mi?
Bölgede değişen dinamikler ülkeleri daha yakın temas ve iş birliğine sevk ediyor. Geçtiğimiz Kasım’da BAE Devlet Lideri Muhammed bin Zayed’in ülkemizi ziyareti ve akabinde Şubat’ta Sayın Cumhurbaşkanımızın BAE’ye yaptığı ziyaretle yeni bir iş birliği devri başlamış; bakan seviyesinde karşılıklı ziyaretler, iş insanı heyetlerinin toplantıları, yatırımcı kümelerinin programlarıyla ivme kazanmıştır. Gibisi bir süreç Sayın Cumhurbaşkanımızın Nisan’daki Cidde ziyaretiyle Suudi Arabistan’la da başlamış, son olarak Veliaht Prens beraberinde geniş bir heyetle ülkemizi ziyaret etmiştir.
Bölge ülkeleri bölgenin güvenliği, istikrarı ve ekonomik entegrasyonu için birlikte çalışma iradelerini ortaya koymakta, bu istikamette artan bir uğraş sergilemektedir.
Aynı vakitte İsrail’le ilgilerimiz ve diyaloğumuz da ilerliyor. Sayın Cumhurbaşkanımızla İsrail Devlet Lideri Herzog ortasındaki olumlu temaslarla başlayan süreçte, karşılıklı dışişleri bakanları ziyaretleri gerçekleşti. İsrail’le farklılıklarımıza karşın yeniden de sürdürülebilir bir bağlantı tesis etmek dileğindeyiz. Bu yaklaşımın hem ikili bağlantılarımıza hem de bölgemize fayda sağlayacağı inancındayız. İsrail’le diyaloğumuz, Filistin’e ait hassasiyetlerimizin direkt aktarılmasına imkan veriyor; Filistin idaresi de bu mülahazalarla İsrail’le temaslarımızı destekliyor.
Mısır’la olağanlaşma süreci de olumlu bir istikamette ilerliyor. Ticari ve yatırım bağlarımız artarak devam etmektedir. Geçtiğimiz yıl ticaret hacmimiz rekor düzey olan 8,2 milyar dolara ulaşmıştır. Firmalarımız gerek Afrika’ya gerek Güney Amerika’ya gerek ABD’ye erişim stratejilerinin değerli bir adresi olan Mısır’da yatırımlarını sürdürmektedir. Firmalarımızın Mısır’daki yatırımları 2 milyar doları bulmuştur. Şirketlerimiz, 70 binden fazla Mısırlıya istihdam sağlamaktadır.
Mısır’la bağlarımızın ilerlemesinin birtakım bölgesel sıkıntılara yapan tahliller bulunmasına da katkı sağlayacağına inanıyoruz.
YAŞADIĞIMIZ SÜREÇ, CUMHURBAŞKANIMIZIN “DÜNYA BEŞTEN BÜYÜKTÜR” TELAFFUZUNUN HAKLILIĞINI GÖSTERİYOR
Küresel bir kriz ile karşı karşıya olduğumuz konusunda ortak bir kanaat var. Besin, sıhhat, çatışma ve iklim değişimi başlıcaları… Dünya nasıl bir devirden geçiyor. Sizce bu periyoda nasıl hazırlanmak lazım Türkiye olarak?
Mart 2020’den bu yana global salgınla uğraş ediyoruz, bu krizin tesirlerini sıhhat manasında yeni yeni atlatabilsek de yesyeni krizlerle karşı karşıyayız. Başka yandan Türkiye olarak savaşın ve çatışmaların tam merkezinde yer alan bir coğrafyadayız. Büyük mütefekkir İbn Haldun’un tabiriyle, “Coğrafya kaderdir”. İnanç sahibi beşerler olarak yazgımıza olağan ki razıyız fakat coğrafyamıza hapsolmadan, durumumuzun gerektirdiği kapasiteyi inşa etmek ve krizlere vakitlice mukabele etmek durumundayız.
Maalesef, mevcut milletlerarası sistem, krizlere faal tahliller üretemiyor, bilakis birden fazla vakit krizlerin daha da derinleşmesine neden oluyor. Rusya’nın Ukrayna’ya haksız taarruzuyla birlikte, memleketler arası sistem tartışmaları yine alevlendi. Bugün BM Güvenlik Kurulu 5 üyenin dar çıkarlarına esir edilmiş durumda. Yaşadığımız son süreç, bir sefer daha Sayın Cumhurbaşkanımızın “Dünya Beşten Büyüktür” ve “Daha Adil Bir Dünya Mümkün” telaffuzlarının haklılığını göstermiştir.
Kriz devirlerinin fırsatları da beraberinde getirdiği aşikar… Fırsatları kıymetlendirmek zorundayız. Alışılmış ki burada yalnızca salt bir “fırsat-çıkar” değerlendirmesinden bahsetmiyorum; insani boyutun, bölgesel ve global dayanışmanın da değerini vurgulamak istiyorum. Türkiye olarak insani ve vicdani sorumlulukların yerine getirilmesi bağlamında da başkan ülkeler ortasında yer alıyoruz. Salgın boyunca, milletlerarası planda iş birliği ve dayanışmanın en hoş örneğini verdik. Sıhhat materyalleriyle, aşıyla, tıbbi yardımlarımızla, yabancı ülke vatandaşlarının tahliyesine sağladığımız dayanakla ve krizden en çok etkilenen en az gelişmiş ülkelerin durumuna ait gösterdiğimiz hassaslıkla ön plana çıktık. Ukrayna’daki savaşın alevlendirdiği besin krizine de en kısa vakitte müdahale edilmesi ve tahlil bulunması tarafında ağır diplomatik eforlarımız sürmekte. Bu çabalarımız milletlerarası planda takdir topluyor, problemlerin değil tahlillerin kesimi olduğumuzu açıkça ortaya koyuyor.
İçinde bulunduğumuz devirde karşı karşıya kaldığımız savaşlar, çatışmalar, iklim değişikliği, salgınlar, etraf felaketleri, doğal afetler, açlık, yoksulluk ve radikalleşme üzere riskler hazırlıklı olunmasını gerektiriyor. Türkiye olarak bu çok değişkenli bölgesel ve global denklemleri hakikat okumak zorundayız.
Krizler çok farklı ve çok katmanlı. Hasebiyle tahlil yollarının da esnek olması, tesirli olması bekleniyor. Bu bağlamda ulusal dayanıklılığın artırılması ve kendi kendine yeterlilik her manada öne çıkıyor. Natürel ki çok taraflılık ile memleketler arası iş birliği ve dayanışmayı göz gerisi etmeden. Türkiye olarak bu üçlü sacayağı ile yere sağlam basıyoruz.
KIBRIS’TA İKİ DEVLETLİ TAHLİL TARİHİ GERÇEKLERİN TEZAHÜRÜDÜR
Kıbrıs konusunda son devirde KKTC ile iki devletli tahlil teklifimizi lisana getiriyoruz. Sorunun tahlili konusunda bu teklifimizi ve nedenlerini detaylandırabilir misiniz? Kısa ve orta vadede Kıbrıs meselesinin tahlil ihtimalini nasıl görüyorsunuz?
İki devletli tahlil tarihî gerçeklerin bir tezahürüdür. Bu noktaya bir gecede varılmadı. Kıbrıs probleminin tahliline yönelik müzakereler 50 yılı aşkın müddet devam etti. Lakin, Rum tarafının iktidar ve refahı, Ada’nın eşit sahipleri Kıbrıs Türkleriyle paylaşmak istemeyen zihniyeti nedeniyle tahlile ulaşılamadı. Bu çok açık… Batı dünyası tarafından şımartılan ve aldıkları bu dayanağa de güvenerek uzlaşmaz yaklaşımlarını başından beri hiç terk etmeyen Rum tarafı, sıkıntısının bir iştirak devleti olmadığını 1963’te Kıbrıs Cumhuriyeti’ni yıkarak, 2004’te Annan Planı’nı reddederek, 2017’de Crans-Montana’da masadan kaçarak tekraren gösterdi.
Samimiyetsiz bir biçimde federasyonu istediğini argüman edip her seferinde reddeden, esasen statükoyu koruyarak mevcut durumun nimetlerinden yararlanmak isteyen Rum tarafının taktiksel ve çözümsüzlüğü şiar edinen oyunlarıyla kaybedecek bir 50 yılımız daha yok! Kıbrıs probleminin tahlili için sahanın gerçekleri temelinde, tahlil odaklı bir anlayışla uğraş gösterilmesi gerekmektedir. Lakin açık konuşayım, ben o anlayışı karşı tarafta görmüyorum.
Türkiye ve Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti, geçtiğimiz yıl Nisan’da Cenevre’de düzenlenen gayrı resmi 5+BM toplantısına da bu anlayışla, yeni fikirlerin ele alınması gerektiği inancıyla katıldı. Toplantıda, Kıbrıs Türk halkının Cumhurbaşkanlığı seçimlerinde iradesinin tecelli ettiği Sayın Ersin Tatar yeni bir vizyon, yeni bir teklif ortaya koydu. Bu vizyonun temelinde, Kıbrıs Türk halkının 1959-1960 Antlaşmalarına dayanan müktesep haklarının, yani hâkim eşitliğinin ve eşit milletlerarası statüsünün tescil edilmesi yer almaktadır. Bu haklar tescil edildikten sonra, iki devlet ortalarında nasıl bir iş birliği tesis edilebileceğini müzakere edebilecektir. Türkiye olarak bu vizyona tam takviye veriyoruz. Milletlerarası toplumu da Kıbrıs Türklerinin iradesini yansıtan bu vizyonu önyargısız bir biçimde değerlendirmeye davet ediyoruz.
Kıbrıs sıkıntısının alandaki gerçekler temelinde adil, kalıcı, sürdürülebilir ve karşılıklı kabul edilebilir bir tahlile kavuşturulması için azami efor gösteriyoruz. Bu istikamette bir tahlilin en kısa müddette gerçekleştirilebilmesi için Rum tarafı sıkıntıyı çözümsüzlüğe mahkum eden uzlaşmaz zihniyetinden vazgeçmelidir. Memleketler arası toplumun da Kıbrıs Türk halkının hükümran eşitliğinin ve eşit memleketler arası statüsünü tescil edilmesi için âlâ niyetle efor göstermesi, Rum tarafını gerçekçi bir tahlile teşvik etmesi gerekmektedir.
Her halükarda, Kıbrıs Türk halkıyla omuz omuza ulusal davamızı müdafaayı sürdürecek, Kıbrıs Türkü kardeşlerimizin hak ve hukukun çiğnenmesine asla ancak asla müsaade vermeyeceğiz.
TÜRKİYE VE KKTC’Yİ DOĞU AKDENİZ’DE DIŞLAMAYA ÇALIŞAN HER TEŞEBBÜS BAŞARISIZLIĞA MAHKUM
Doğu Akdeniz’de geçtiğimiz yıllarda tansiyonlu bir devir geçirdik ve Türkiye, kararlılığıyla haklarından ödün vermedi. Doğu Akdeniz’in bir iş birliği ve istikrar alanı olması için Türkiye’nin teklifleri nelerdir? Bu tekliflerin hayata geçirilmesinin önündeki pürüzler nelerdir ve önümüzdeki periyotta bu türlü bir tansiyon bekliyor musunuz?
Doğu Akdeniz’de barış ve istikrarın hakim olmasını, bölgedeki deniz yetki alanlarının memleketler arası hukuka ve hakkaniyet unsuruna nazaran sonlandırılmasını, bölgedeki kaynakların ise adilce paylaşılmasını hedefliyoruz. Bu taraftaki irademiz en başından beri mevcuttur. Yunanistan dahil, tüm bölge ülkeleriyle temaslarımızda bu hususu lisana getiriyoruz. Buna karşın Yunanistan, ülkemize yönelik hasmane ve dürüstlükten uzak yaklaşımını, kışkırtıcı telaffuz ve hareketlerini hala sürdürüyor. GKRY ise faaliyetleriyle Kıbrıs Türklerinin Ada’nın etrafındaki kaynaklar üzerindeki eşit haklarını ihlal ediyor.
Ayrıca, Yunan/Rum ikilisi Doğu Akdeniz’de ülkemize karşı yapay ittifaklar oluşturmaya ve hukuk dışı tezlerine meşruiyet kazandırmaya çalışıyor. Bu çerçevede, Yunanistan ülkemizle, GKRY ise KKTC ile masaya oturmaktansa bizi önlerine gelene şikayet ediyor. Bunun temel nedeni, ülkemizi Doğu Akdeniz’de dar bir alana hapsetme oyunlarını bozmuş olmamızdır.
Esasen Yunan/Rum ikilisinin mevcut hareket usulü ne onlara ne de bölge ülkelerine rastgele bir kazanım sağlayamaz. Sadece bölgenin istikrarına ziyan verir. Deniz yetki alanları konusunda hiçbir yetkisi olmayan AB’ye Rum/Yunan ikilisinin maksimalist gayelerine aracı olmamalarını söylüyoruz. Fakat Yunan/Rum ikilisine AB dayanışması kisvesi altında şartsız dayanaklarını sürdürüyorlar.
Doğu Akdeniz’de en uzun kıyı şeridine sahip ülke olarak bölgede kilit aktörüz. Bizim önceliğimiz; her vakit olduğu üzere diplomasi, iş birliği ve eşgüdüm. Doğu Akdeniz’de Türkiye’yi ve Kıbrıs Türklerini yok saymaya ve haklarımızı gasp etmeye çalışanlara karşı her biçimde kararlılığımız devam etmektedir. Türkiye’yi ve KKTC’yi Doğu Akdeniz’de dışlamaya çalışan teşebbüsler başarısız olmaya mahkumdur. Türkiye’nin içinde olmadığı bir projenin hayata geçirilmesi mümkün değildir. Bunu en son EastMed Boru Çizgisi projesinde gördük!
Biz Doğu Akdeniz’de kıyıdaş ülkelerle iş birliğine her vakit hazır olduğumuzu, Ada’da da iki halkın güç ve hidrokarbon kaynakları konusunda iş birliği yapmaları gerektiğini her daim söyledik. Hidrokarbon sıkıntısı bir çatışma konusu değil, tam tersine bir iş birliği, bir barış sembolü olabilir. Olmaması için en ufak bir neden de yok aslında. Bakınız, bilhassa Rusya-Ukrayna Savaşı’nın akabinde güç fiyatları dünyada önemli artışlar gösterdi. Doğu Akdeniz gazı milletlerarası pazarlara ulaşacaksa bu, lakin bölgede kapsamlı bir iş birliği ile mümkün olabilir. Bu çerçevede iki teklifimiz var.
İlk olarak Sayın Cumhurbaşkanımız AB’ye 2020’de kapsamlı bir Doğu Akdeniz Konferansı yapılmasını önerdi. KKTC dahil tüm Akdeniz ülkelerinin ve bölgede hidrokarbon faaliyeti bulunan şirketlerin ülkelerinin Doğu Akdeniz Konferansında bulunması gerektiğini düşünüyoruz. Bu konferans teklifimiz diyalog ve iş birliği konusunda samimiyetimizin öbür bir tezahürüdür. Maalesef konferans teklifimize hala olumlu bir karşılık alamadık. Bölgede diyaloğun temini için kıymetli bir potansiyeli bulunan bu teklifimiz başka aktörlerce de benimsenmeli ve bir an evvel hayata geçirilmeli.
İkinci olarak da Kıbrıs Türkleri ve Kıbrıslı Rumlar Kıbrıs Adası’nın ortak sahipleri olarak adanın hidrokarbon kaynakları üzerinde eşit haklara sahipler. Her iki taraf da farklı şirketler vasıtasıyla kendi hidrokarbon programlarını yürütüyor. Lakin rastgele bir eş güdüm ve iş birlikleri bulunmuyor. Kıbrıs Türkleri, Kıbrıs adasının etrafındaki hidrokarbon kaynaklarının adil paylaşımı konusunda Rumlara 2011, 2012 ve 2019’da iş birliği tekliflerinde bulundu. KKTC’nin bu tekliflerini kuvvetle destekliyoruz. Bu sorunun çözülmesiyle Doğu Akdeniz probleminin kıymetli bir kısmı hallolacaktır.
Bu tekliflerimiz bölgede tansiyonun önlenmesine yöneliktir. 2020 yazında Doğu Akdeniz’de yaşanan gergin ortama dönülmesini istemiyoruz. Bu nedenle de her iki teklifimize tüm taraflardan dayanak bekliyoruz.