CDS: Türkiye’nin kredi risk primi neden artıyor, sonuçları ne olur?

Reuters

Türkiye’nin beş yıllık kredi temerrüt takası (CDS) primleri 900’ü aşarak 2008 sonrası en yüksek düzeye ulaştı.

CDS kıymeti bir ülkeye borç verildiğinde temerrüt riskine karşı kendini sigortalamak isteyenlerin ödedikleri prim. Otomobilin kasko primi üzere düşünebiliriz. Şayet şoförün riski artarsa ödenecek prim de artar. O nedenle CDS bedelinin artması yatırımcılar gözünde temerrüde düşme mümkünlüğünün değerli ölçüde yükseldiğini gösteriyor ve ekonomimiz açısından önemli bir kırılganlığı teyit ediyor.

İki soru üzerinden durumu değerlendirelim.

CDS primi neden artıyor?

Politika hataları: Uzunca bir müddettir makroekonomik kırılganlıklarımızı, uygulanan siyasetlerin bu kırılganlıkları azaltmak şöyle dursun daha da artmasına neden olduğunu lisana getiriyoruz.

Tüm dünya enflasyona karşı faiz artırırken evvel “Biz yeni bir model deniyoruz, faiz indirince enflasyon da düşecek”, sonra “Aslında bu şuurlu bir tercihti, faiz artırsaydık enflasyon düşerdi lakin biz büyümeyi tercih ettik” demek, karar alıcılar düzeyinde yaşanan büyük baş karışıklığına işaret ederek piyasalardaki panik algısını artırıyor ve CDS primini artırıyor. Ne tarafa gideceği belirli olmayan, bir sonraki adımı varsayım edilemeyen bir iktisatta belirsizliklerin getirdiği kırılganlık ve riskler de yükseliyor.

Eğer enflasyon sorununuz varsa bununla faiz indirerek uğraş edemezsiniz. Yanlışta ısrar edilmesi, enflasyonun yarattığı sıkıntıların bütçeden aktarılan kaynaklarla hafifletilmeye çalışılması bu sefer bütçe açığını artırıyor ve sonu görülmez siyasetler yatırımcı itimadını sarsıyor.

Düşük faiz yalnızca enflasyon yaratmaz. Düşük faiz döviz talebini tetikler. Arzını azaltır.

Kuruyan döviz likiditesi giderek ekonomiyi durma noktasına getirirken alınan her yan tedbir “Yine kalıcı bir adım atılmadı” algısı yaratarak kaygıları artırıyor. Zira düşük faiz siyasetinde ısrar edilmesinin yarattığı hasar artık süreksiz tedbirlerle ötelenemeyecek boyutlara ulaşıyor. Bu nedenle gelen yan tedbirlerin süreksiz rahatlatma tesiri de giderek kısalıyor.

Fed ve ECB faiz artışları: ABD Merkez Bankası (Fed) sene başından beri piyasaları şaşırtan bir süratle faiz artırım döngüsünde ileriyor. Temmuz ortasında gelen enflasyon verisinin beklentileri aşarak yüzde 9’lara ulaşması Fed’in yolun bundan sonrasında da ayağını frenden çekmeyeceğine dair inancı güçlendiriyor.

ECB kanadından da benzeri açıklamaların yapılıyor olması ve 21 Temmuz’da yıllar sonra birinci faiz artışının beklenmesi memleketler arası piyasalarda paranın ana vatanına dönerek likidite kaynaklarının kurumaya devam edeceğini gösteriyor ve risk primimizi yükseltiyor.

Global resesyon ve ihracat pazarlarımızda daralma: Büyük merkez bankaları faiz artışlarına devam ederken bir yandan da pandemi ve Rusya savaşı kaynaklı arz sıkıntıları devam ediyor. Bu neden değerli? Zira enflasyonun sebebi yalnızca talep kaynaklı olsaydı, tahminen o vakit maharetli ve kredibilite sahibi merkez bankaları uygun bir süratte gelecek faiz artışları ile resesyon yaratmadan da bu talebi makul düzeylere çekmeyi ve enflasyonist baskıyı bertaraf etmeyi becerebilirlerdi. Lakin enflasyonun içinde arz faktörleri de varsa ve bu faktörler enflasyon beklentilerini bozmaya devam ediyorsa o vakit talebi makul düzeylere çekmek için gerekli faiz artışı enflasyonu aşağı çekmeye yetmez. O noktada “talebi öldürerek” yani resesyon yaratarak enflasyonu düşürebilirsiniz. Şu anda Batılı merkez bankaları tercihlerinin bu olacağını net bir halde tabir ettiler.

Ticaret ortaklarımızın resesyon kıymetine enflasyonla çabayı tercih etmeleri ise bizim açımızdan hem ihracat pazarlarımızın daralması hem de enflasyon yurtdışında devam ettiği sürece içeriye ithal edilecek enflasyon manasına geliyor. Bu durum cari açığın yükselmesi, döviz gelirlerimizin azalması, ve makroekonomik kırılganlıklarımızın artması manasına geldiğinden CDS primini de üst itiyor.

EPA

CDS priminin artmasının sonuçları ne olur ?

• Kamunun ve özel dalın dış borçlanma maliyetleri CDS primine paralel olarak artar.
• Burada kendini besleyen bir döngü oluşur. Borçlanma maliyetinin artması döviz girişini azalttığı için dış borcu ödemeyi zorlaştırır. Bu da riski daha da çok yükseltir.
• Döviz girişinin azalması içerideki likidite krizini daha da derinleştirirken enflasyonist baskıları artırır.

Borçların çevrilememesine dair çok kıymetli bir ikaz niteliği taşıyan CDS göstergesinin ulaştığı tehlikeli seviyeyi çok ciddiye almak ve en kısa vakitte dünyaca kabul görmüş siyasetlerle (ve tüm dünyada olduğu gibi) enflasyon sorununu öncelik haline getirmek gerekiyor.

Denenmemiş ve literatürde karşılığı olmayan siyasetlerle daha fazla vakit kaybetmemeliyiz. İçinde bulunduğumuz krizden çıkmanın öbür bir yolu yok.