BBC haklı. Nitekim de bu, 1980’lerde demokrasiye dönülmesinden bu yana Brezilya’daki en değerli seçim. Çekişmeli Başkanlık Seçimi’nde düğüm ikinci cinste çözülecek. Oyların yüzde 48,3’ünü almasına karşın solcu aday, eski Devlet Lideri Luiz Inácio Lula da Silva, rakibi çok sağcı, mevcut, Devlet Lideri Jair Bolsonaro’yu yenecek oy çoğunluğunu elde edemedi. Sonuçlar kamuoyu anketlerinin pek de muteber olmadığını bu seçimde de kanıtladı, en azından bana. Anketlerin birinci çeşitte kaybedebilir dediği Bolsonaro oyların yüzde 43,3’ünü aldı.
Seçim epey sert geçti. Bolsonaro taraftarları Lula’ya “hırsız” derken, Lula yanlıları ile ülkenin solu Bolsonaro’yu meczup olarak nitelendirdi. Birinci cinsin gösterdiği değişik bir sonuç da, Lula’nın Bolsonaro’dan nefret kısımların de oylarını almış olması. Hatta İngiliz Guardian gazetesi “Lula’ya oy verenlerin birçoklarının solcu olmadığını” bile ileri sürdü.
Yasal problemlerle karşı karşıya olmasına karşın popülaritesi oldukça yüksek olan Lula, yarışın ikinci tipe kalması yüzünden ümitsizliğe düşmüş değil, Bunu başkanlığa giden yolda “küçük bir gecikme” olarak kıymetlendiriyor.
Lakabıydı soyadı oldu
Yeri gelmişken belirtelim Lula, Portekiz’ce de Kalamar manasına gelen bir sözcük. Aslında kendisine takılan bu lakabı bir müddet sonra soyadına ekleyen Lula eski çelik emekçisi bir sendika önderiydi. Yoksulluk nedeniyle önemli bir eğitim göremeyen Lula iktidarı periyodunda Brezilya’daki süratli ekonomik gelişmeyi başlatan bir başkan olarak biliniyor.
Solcu lakin -bana nazaran “sosyalist değil alışılmış. İdaresi sırasında kimi uygulamalarıyla sermaye etraflarının de inancını kazandı. Yalnızca onların değil, IMF’nin de. Lakin uyguladığı yoksulluk aykırısı programla geniş kitlelerin dayanağını kazanması yabana atılamaz. Lula, 2010’da tamamladığı vazifesinden sonra önemli komplolarla karşı karşıya kaldı. Nihayet Temmuz 2017’de Brezilya’nın, burjuva medyasının tabiriyle “gelmiş geçmiş en büyük yolsuzluk skandalının” zanlısı ilan edilerek rüşvet, kara para aklama üzere kabahatlerden karar giyerek dokuz buçuk yıl mahpus cezasına çarptırıldı. Ocak 2018’de bir temyiz mahkemesi mahkumiyet kararını onayarak cezasını 12 yıla yükseltti. Hiçbir vakit kabul etmediği suçlamaların siyasi olduğunu vurgulayan Lula’nın cezalarının iptali ona yine adaylık yolunu açtı.
Yine kazanırdı
Genel kanı hakikaten de ülkede çok tesirli olan toprak baronlarının yargıyı etkilemesi sonucu suçlandığı yolunda. Halkın büyük bir kesitinin bu suçlamalara prestij etmemesi iptal kararına yol açtı aslında. Cezalarının onaylandığı 2018’deki bir ankete nazaran, şayet o tarihte seçim yapılsaydı yüzde 34 oy oranıyla yarışın galibi olabilirdi. Anketlere hiç prestij etmeyen biri olmama karşın bu bilgiyi de eklemiş olayım.
Analistler o periyotta Lula’nın kalıcı popülaritesinin, toplumsal adalete olan bağlılığının yanı sıra vazife müddeti boyunca sıradan Brezilyalıların yaşadığı ekonomik refahtan da kaynaklandığını söylüyorlar ki haklılar. Nitekim ülkede daha evvel görülmemiş ölçüde yoksulluk aksisi çok sayıda programı yaşama geçiren tek önder oldu Lula. BBC’nin bir tahlilinde Lula’nın vazifede olduğu yıllar boyunca toplumsal yardım projelerine milyarlarca dolar aktardığı belirtilmişti. Tahlilde “asgari fiyatı enflasyon oranının çok üzerine çıkararak, en fakirlere devlet yardımını genişleterek” yaklaşık 44 milyon şahsa yardım ettiği belirtiliyor Lula’nın. Bu nedenle onca siyasi engellemeye, karalamaya karşın popülaritesi hiç fakat hiç düşmedi.
Dokuz puan önde
Temkinli olmayı elden bırakmadan tekrar bir anket sonucunu anımsatayım; New York merkezli Americas Society tarafından yapılan bir ankete nazaran Bolsonaro’ya karşı dokuz puanlık bir üstünlüğü var Lula’nın.
Bolsonaro’ya gelince. “Güney Amerika’nın Trump’ı” olarak bilinen sağcı önderin ülke dışındaki prestiji yerlerde sürünüyor. Dış siyasette son derece “hırçın” tavırları olan biri zira. Lula iktidara gelmesi durumunda “Brezilya’nın diplomatik nüfuzunu arttırmayı” amacına koymuş durumda. Ülkesini yine dünya sahnesinde kilit bir oyuncuya dönüştürecek.
Bunu başarbilir bence. Zira Lula, sahiden iktidarı boyunca epey “dengeci/dengeli” bir siyaset izlemişti. Hem eski ABD Lideri G.W. Bush’la, hem eski İran Cumhurbaşkanı Mahmud Ahmedinejat’la hem de Venezüela Devlet Lideri Hugo Chavez’le “dostane” alakalar geliştirebilmişti.
Gerçekten deli
Rakiplerinin Bolsonaro’ya “deli” demelerinin herhalde haklı münasebetleri var. Misyon mühleti boyunca ülkede yangın ya da talan yüzünden ormansızlaşma had safhaya çıkmışken Brezilya’nın dünyanın en hoş yağmur ormanlarını kısmen ekonomik sömürüye açtı adam düpedüz. Fakat bir “deli” yapabilir bunu. Bu yüzden Lula, Amazon’u muhafazaya yönelik tedbirleri artırma vaadiyle iklim konusunda daha şuurlu seçmenlerin dayanağını de kazandı.
Lula ayrıyeten daha yüksek kamu harcamalarına imkan sağlayacak yeni bir vergi sistemi getirme kelamı de verdi. Bolsonaro hükümeti periyodunda tekrar çoğalan yoksulluğa son vermek yeniden önceliği olacak.
Tüm bunlara karşın, Bolsonaro’nun hiç de azımsanmayacak bir oy alması Lula’nın zaferini geciktirebilir.
Bolsonaro’nun neden bu kadar oy aldığını, ikinci cinsten sonra, sonuç ne olursa olsun, ayrıyeten yazmalı. Zira bizim seçmenden farkı yok Brezilya seçmeninin de.
Bakalım, benzerlikler neymiş.