Bir Türk aydınının Moskova’da Nazım Hikmet’in mezarının başında fotoğrafı birinci defa Taraf’ın 20 Kasım 1964 tarihli 86. sayısında yayımlanır. Gazeteci-yazar İlhami Soysal’ın fotoğrafının yanında, “Bir Türk şairinin ölümü” başlıklı yazısı vardır. Fotoğraf ve yazı bir dönüm noktasıdır. Büyük yankı yaratır, Taraf hakkında “komünizm propagandası” gerekçesiyle dava açılır.
Devamını İlhan Selçuk getirir. Selçuk, Nazım’ın “Kurtuluş Savaşı Destanı”nın kitap olarak yayımlanmasını önerir. “Destan”, İstikamet yayınlarından çıkar, büyük yankı yaratır. 1938’de karar giydikten sonra yasaklanan şiirleri el yazısı ile çoğaltılarak elden ele dolaştırılan, 1930’larda doldurulan plakları gizlice dinlenen Nâzım Hikmet, Taraf’ın verdiği bu uğraş sayesinde lakin 1965 yılında Türkiye halkıyla buluşacaktır.
Yön, Türkiye’nin siyasal tarihine damgasını vuran ve faal bir rol oynayan bir yayın organı oldu. Taraf’ın her şeyi Doğan Avcıoğlu’dur. Mümtaz Soysal ve Cemal Reşit Eyüboğlu ile birlikte mecmuanın kurucularından biri ve birebir vakitte ideoloğudur.
AZİZ NESİN’İN MEKTUBU
Türk Sözcükler Mecmuası (Ocak 2009) Aziz Nesin’in, oğlu Ali Nesin’e yazdığı değerli bir mektubu yayımlar.
Nesin, 24 Şubat 1992 tarihini taşıyan mektubunda Nâzım’ın üç defa intihara teşebbüs ettiğini ve her teşebbüsten evvel de birer vasiyet yazdığını belirtiyor. Büyük ozanın öldüğü günlerde Aziz Nesin de Moskova’da bulunuyordu. Nâzım Hikmet Konseyi Lideri, Sovyet müellifi Konstantin Mihayloviç Simonov, Nesin’e başvurarak bu vasiyetlerden hangisinin geçerli olması gerektiğini sorar. Tercümanlığı ise Nâzım Hikmet’in yakın arkadaşlarından Azeri asıllı Ekber Babayev yapmaktadır. Nesin “Nâzım Hikmet’in vasiyeti” başlıklı yazısında şöyle diyor:
“Büyük sorumluluk… Rusça yazılmış üç vasiyeti çevirttim. Mantık gereği, son tarihli vasiyeti geçerli saymak gerekiyor. Fakat son vasiyetinde oğlu Memet’e mirasını bırakmamış. Sanırım, Münevver’e kızdığı sıralar yazmış olacak… Şöyle düşündüm. Nasıl olsa yaşadığı mesken ve eşyalar karısı Vera Tulyakova’nın olacak. Ayrıyeten Vera’nın hiçbir geçim derdi da yok. Bu durumda Vera’nın telif haklarından yararlanması yazılmamış olan vasiyetin geçerli olmasının daha âdil olacağını düşündüm. Bu vasiyetinde Nâzım kalıtını (mirasını) yani telif haklarını oğlu Memet’e ve Türkiye Komünist Partisi’ne bırakıyordu. İşte bu vasiyet geçerli sayıldı. Öbür iki vasiyeti, sanırım Simonov ortadan kaldırdı. Bu olayı kimse bilmez, zira yazmadım. Yazsam, yeniden kıyametler kopar. Lakin sağ kalırsam nasıl olsa yazacağım. Artık Nâzım’ın telif haklarını Memet alıyor, hem de babasını hiç sevmeyen Memet… TKP’nin miras almış olduğunu hiç sanmıyorum.”
ZORAKİ EVLAT
Nâzım Hikmet’in yapıtlarının yayın hakları, 2002 yılında Adam Yayınları’ndan Yapı Kredi Yayınları’na (YKY) geçti. Bu geçiş, Nâzım’ın oğlu Memet’in müsaadesiyle oldu.
3 Şubat 2010 günlü Vatan gazetesinde “Nâzım’ın mirası ‘Zoraki evlat’ Memet’in elinde!” başlıklı haberde, Yunanlı müzisyen Mikis Theodorakis’in, Nazım Hikmet’in Yannis Ritsos tarafından çevrilen “Kar altında” şiirini besteleyip albümüne koymasına karşı çıkan Nâzım’ın oğlu Memet Andaç Borzecki’nin Fransız ve Yunan Telif Hakları Birliği’ne ihtarname çektiği belirtiliyordu. Kamuoyu bu olayı Vatan muharriri Zülfü Livaneli’nin bir gün evvelki yazısından öğreniyordu.
Livaneli yazısında, “Acaba Yannis Ritsos bu şiiri çevirmek için Nâzım Hikmet’ten yazılı bir müsaade almış mı? Almışsa bu belgeyi derhal göndermeleri gerekiyormuş. Yoksa çeviri ve beste kaçak duruma düşüyormuş. Ritsos’un kızı bu yazıya ‘Nâzım ve Ritsos yakın dosttular ve dostlar ortasında yazılı bir şey imzalanmamıştı’ diye yanıt vermiş. Theodorakis de duruma çok üzülmüş. ‘Nazım’ın mirasçısı olarak Mehmet Andaç Borzeçki ismini bildiriyorlar. Artık ne yapmam gerekir?’ diye soruyor” diyordu.
TELİF HAKLARININ TEK SAHİBİ
Nâzım’ın evlilik dışı oğlu olan Memet ise “Babam, Ruble karşılığında şiir yazan bir adamdı. Hasta annemi ve şimdi 3 yaşında olan beni terk ederek yüzüstü bırakan ve öbür bayanlara gitmiş bir adam için kılımı kıpırdatmam” diye biliyordu. Basında Nazım Hikmet ile ilgili asla konuşmayan Memet Ran, Büyükada’daki meskeninde, babasına ait bir arşiv de bulundurmuyordu.
Aynı Memet, 1977 yılında İstanbul 16. Asliye Hukuk Mahkemesi’nde babalık davası açmış ve mahkeme, 1978’de davayı açan Memet Andaç Borzecki’nin Nâzım Hikmet’in oğlu olduğuna hükmetmişti. Nâzım’ın telif haklarının tek sahibi Memet oluyordu. Nâzım’ın tek mirasçısı olan Borzecki, yurtdışındaki yayınları takip etmesi için de başka bir ajans kuruyordu.
Nâzım, 1950 yılında cezaevinden çıktıktan sonra Münevver Andaç’la birlikte oldu. Bu alakandan 1951 yılında Memet dünyaya geldi. Resmi olarak evli değildiler. Nâzım, oğlu üç aylıkken Türkiye’den ayrılmak zorunda kaldı. Memet, 15 Ekim 2018 günü, 67 yaşında Fransa’da hayatını kaybetti.
Orhan Karaveli, Memet Ran hakkında şunları söylemişti: “Mehmet ise bugün babasını sevmeyen bir adam. Zira ona şair gerekli değildi, ona baba lazımdı. Ortaya çıkmıyor, röportaj vermiyor kimseye. Hiç kimseyle sohbet etmiyor. Nazım Hikmet’in tek mirasçısı olduğu için şairin kitaplarından para kazanıyor.”
Nâzım Hikmet yapıtlarının telifleri Memet Ran’a ödeniyordu. Zira kitapların yayın hakkı, Yapı Kredi Yayınları ve bu yayınevi üzerinden oğlu Memet’e aitti. Müsaadesiz kullanımını yasaklamıştı.
Şimdi Memet’in vefatından sonra YKY “tek mirasçı” mı oldu sorusu cevap bekliyor.
Odatv.com