Nobel ödüllü Prof. Dr. Aziz Sancar, beyin kanseri çalışmasını anlattı. Sancar, “Bana Nobeli kazandıran DNA tamir sistemini çözmek için 10 yıl çalıştım, kolay bir şey bulmak için. Bu çalışmayı ise ocak ayında başlattık, şubat ayında olağandışı bir şey olduğunu fark ettik, bunun hücreyi öldürdüğünü fark ettik. Kasım yahut aralık ayında fare deneylerine başlayacağız” dedi.
ABD’de yaşayan Nobel ödüllü Türk bilim insanı Prof. Dr. Aziz Sancar, laboratuvar deneylerinde çok sık kullanılan EdU isimli bir molekülün, bilhassa beyin kanseri tedavisinde kullanılabileceğini keşfetti.
Sancar, ABD’nin en saygın bilim mecmualarından Ulusal Bilimler Akademisi Bildirileri’nde (PNAS) acil yayımlanan makalesindeki buluşuyla ilgili konuştu.
“ANORMAL BİR ŞEY OLDUĞUNU, BUNUN HÜCREYİ ÖLDÜRDÜĞÜNÜ FARK ETTİK”
EdU molekülünün 2008 yılından beri moleküler biyolojide en fazla kullanılan kimyasal unsurlardan biri olduğunu belirten Sancar, “Bana Nobeli kazandıran DNA tamir sistemini çözmek için 10 yıl çalıştım, kolay bir şey bulmak için. Bu çalışmayı ise ocak ayında başlattık, şubat ayında olağandışı bir şey olduğunu fark ettik, bunun hücreyi öldürdüğünü fark ettik” diye konuştu.
Sancar, birebir ay bir program için Türkiye’ye gittiğini ve dönüşte 10 kişilik grubu ile deneylere devam ettiklerini kaydederek, “Çünkü daha bir iki deney yapmıştık, pek emin değildik, döndükten sonra bu işe devam ettik. Bütün denetimleri yaptık ve bunun katılığını ispat ettik. Ve hücreleri nasıl öldürdüğünü gördük” dedi.
Hücre kültürüne konulan EdU’nun hem olağan hücreleri hem de kanser hücrelerini öldürdüğünü birkaç yıl evvel bilim insanlarınca bulunduğunu söz eden Sancar, fakat bunun sebebini bulamadıkları için bu mevzudaki çalışmalara devam edilmediğini aktardı. Sancar, EdU’nun özellikleri ile ilgili konuşmasına şöyle devam etti:
* “Bu kimyasal unsur EdU’nun öbür özelliği de ‘blood brain barrier’ diye bi şey var, ‘kan beyin seddi’ diye Türkçeye çevirebiliriz, ilaçların birçok kandan beyin dokusuna geçemiyor.
* Mesela kanserli hastaların yüzde 80’ninin tedavisinde kullanılan cisplatin isimli ilaç bu bariyerden geçemiyor, o bakımdan beyin kanserleri bununla tedavi edilemiyor. Bu EdU kolaylıkla hiç sorun olmadan (beyne) giriyor. Biz de bu iki şeyi bir ortaya koyduk, bu kanser hücresini öldürüyor beyne basitçe giriyor.
* Olağan beyin hücreleri DNA sentezi yapmadıkları için bu kimyasal maddeyi DNA’larına koymuyorlar fakat kanser hücreleri devamlı çoğaldıkları için DNA sentezi yapıyor ve EdU’yu DNA’larına alıyorlar. Sonra (hücredeki) ekzisyon tamirat onu çıkarıyor, tekrar koyuyor, tekrar çıkarıyor, sonunda kör bir döngü oluyor ve hücre ölüyor.”
ÖNCE FARELER ÜZERİNDE SONRA İSTEKLİ HASTALARDA DENENECEK
Tam açılımı ‘5-ethynyl-2-deoxyuridine’ olan EdU’nun olağan DNA’da bulunan timin sentetik bir biçimi olduğu bilgisini veren Sancar, öbür moleküllerle ortalarındaki farkın çok az olduğunu, DNA’nın da bu farkı göremeyerek EdU’yu içine aldığını belirtti.
Sancar, buluşla ilgili gelinen noktadan sonraki süreç için de “Böyle bir duruma gelince, takip edilecek yol, evvel farelerde denersiniz, farelerde olumlu sonuç alırsanız istekli insanlara geçersiniz. Biz fare deneyi yapan beyin kanseri bir profesör ile anlaştık, onunla kasım yahut aralık ayında birlikte fare deneylerine başlayacağız. Şayet farelerdeki beyin tümörünü öldürebilirsek sonra insanlara geçeceğiz” dedi.
Fare deneylerinin bitmesinin 2 yıl alabileceğini belirten Sancar, bu araştırmaların çoklukla uzun ve değerli olduğunu ve birçok vakit da sonuç vermeyebileceğine işaret etti.
Sancar, şu kademede bu buluşun insan tedavisinde muvaffakiyet oranının yüzde 3 olarak gördüğünü kaydederek, kanser hastalarına da “Mesajım şu, optimist olun, şimdiki imkanlarla en uygununu yapmaya çalışın” diye seslendi.
Türkiye’de bu hususta başarılı tedaviler yapıldığını vurgulayan Sancar, kelamlarına şöyle devam etti:
* “Bir hastanın babası kızına yapılan müdahalelerin özetini bana gösterdi. Bizim Türk tabipleri cerrahi alanda Avrupa’nın birçok ülkesinden, ABD’nin birçok eyaletinden çok ileride, çok başarılı ve çağdaş ameliyatlar yapılabiliyor ve başarılı sonuçlar alınabiliyor.
* Bu bakımdan iyimserliğe devam edin. Lakin bu EdU şu an kullanılacak safhada değil, inşallah olumlu sonuç alırız, Türkiyemize, halkımıza, insanlığa yararlı bir şey yapmış oluruz.”
“BU DÜNYAYA GELMİŞİZ, YETERLİ BİR ŞEY BIRAKIP GÖÇÜP GİDECEĞİZ”
Aziz Sancar, 75 yaşına karşın hâlâ bu kadar azimle çalışmasının sırrına dair soruya da şu cevabı verdi:
* “Bu çeşit sorulara yanıtım şu. Biz Türkler hengame etmeyi çok severiz, ben bunu yapmamaya kelam verdim ve yapmıyorum. O bakımdan Türk gençlerine ekseriyetle, Türk insanına benim mesajım: Aman kardeşim arbede etmeyi bırakın, birbirinizi tenkit etmeyi bırakın, hele bu toplumsal medya çıkalı milletin işi gücü birbirine sataşmak oldu.
* Ben toplumsal medyayı bir orta arkadaşların zoruyla kullandım, baktım bunun yarardan çok ziyanı var, onu da kullanmıyorum. Bu dünyaya gelmişiz, uygun bir şey bırakıp göçüp gideceğiz, benim fikrim bu.
* Bunun üzere olumlu bir şeyler yapmak, bilirsiniz ben çok milliyetçiyim, herkes bilir, hem Türkiye’ye hem Türk dünyasına ve genel olarak insanlığa katkı yapınca beni memnun eden o.” AA