Yüksek enflasyon halkın yaşama maliyetini artırmaya devam ediyor. Başta besin olmak üzere temel mal ve hizmetlerde devam eden fiyat artışları karşısında satın alma gücü giderek geriliyor, toplumsal adaletsizlik artıyor, gelir dağılımı bozuluyor. Türk-İş’in kasım ayına ait açlık ve yoksulluk sonu araştırmasına nazaran 12 aylık mutfak enflasyonu yüzde 137 oldu.
Türk-İş araştırmasının kasım ayı sonucuna nazaran dört kişilik bir ailenin sağlıklı, istikrarlı ve kâfi beslenebilmesi için yapması gereken aylık besin harcaması fiyatı olan açlık hududu 7 bin 786 TL olarak hesaplandı. Besin harcaması ile giysi, konut, ulaşım, eğitim, sıhhat ve gibisi muhtaçlıklar için yapılması mecburî öbür aylık harcamalarının toplamı olan yoksulluk hududu 25 bin 364 TL’ye, bekâr bir çalışanın ‘yaşama maliyeti’ ise aylık 10 bin 171 TL’ye yükseldi.
Türk-İş’te yapılan açıklamada yurttaşın gelecekteki muhtaçlıkları için borçlanılarak tüketimlerinin daima öne çektiği belirtildi. Bu durum yurttaşın daha fazla tükettiği ve fiyatlar üzerinde daha fazla üst istikametli baskının oluştuğu bir kısır döngüye neden oluyor. Ekonomik büyümede kısa vadede artış sağlansa bile bu büyümenin sürdürülebilir ve kapsayıcı olması mümkün görülmüyor.
Alım gücündeki süratle devam eden düşüş karşısında, ücretlilerin ellerine geçen para temel harcamalarına bile yetmezken tasarruf ve yatırım yapmak neredeyse imkânsız hale geliyor. Besinde bile daha az adetli ve sık alışveriş yapılıyor. Haneye girmesi gereken gelir ile “insan onuruna yakışır bir harcama için” yapılması gerekli meblağ ortasındaki fark giderek açılıyor.
Dört kişilik bir ailenin yalnızca mutfak harcaması için yapması gereken mecburî harcama fiyatı geçen aya nazaran 361 lira artış gösterdi. Yılbaşına nazaran ise bu fiyat 3 bin 689 liraya ulaştı.
YOKSULLUĞUN DEVAMI
Ücret artışlarına ait değerlendirmelere yer verilen açıklamada “İçinde bulunulan geçim koşullarını dikkate almadan, aşınmış fiyat gelirlerini resmi enflasyon oranında ve kısmen biraz üzerinde artırmak mevcut yoksulluğun devamı manasındadır. Öncelikle yapılması gereken, Memleketler arası Çalışma Örgütü’nün (ILO) tanımladığı “insan onuruna yaraşır” bir fiyat geliri düzeyi belirlemektir. Enflasyona karşı korunması ve refah hissesi eklenmesi gereken gelir seviyesi belirlenen bu fiyat kabul edilmelidir” sözlerine yer verildi.
EMEKÇİ BÜYÜYOR, VATANDAŞ HİSSETMİYOR
Birgün’ün haberine nazaran, Türkiye iktisadı yılın üçüncü çeyreğinde pandemi sonrasında en yavaş büyümeyi kaydetti. TÜİK yılın üçüncü çeyreğine yönelik büyüme datalarını açıkladı. Gayrisafi Yurt İçi Hasıla (GSYH) Temmuz-Eylül devrinde yüzde 3,9 arttı. İktisat 9 çeyrek sonra birinci kere daralma göstererek bir evvelki çeyreğe nazaran yüzde 0,1 küçüldü. Yavaşlamanın dördüncü çeyrekte de devam etmesi bekleniyor.
Yüzde 3,9’luk büyümeden ise çalışanlar, fiyatlı çalışanlar, emekliler hissesine düşeni alamadı. Gelir dağılımdaki bozulma üçüncü çeyrekte de dikkat çekti. Temmuz ayındaki fiyat artışlarına karşın emek gelirinin ulusal gelirden aldığı hisse ikinci çeyreğe nazaran sırf 1 puan arttı.
Ancak geçen yıllara nazaran emegin aldığı hisse epey düşük düzeyde kalmaya devam ediyor. Emek bölümünün ulusal gelirden aldığı hisse geçen yılın üçüncü çeyreğine nazaran 3,5 puan geriledi ve yüzde 26,3’e indi. Bu oran 2020 yılında yüzde 30,1’di.
Sermaye kesitinin hissesi ise tekrar yükselişte. Sermayenin hissesi ikinci çeyrekte yüzde 54,1 iken üçüncü çeyrekte 54,8 oldu.
Türkiye iktisadı üçüncü çeyrekte 4 trilyon 258 milyar 168 milyon lira dolar bazında ise 241 milyar 523 milyon dolar büyüklüğe ulaştı. Kişi başı ulusal gelir ise üçüncü çeyrek prestijiyle 9 bin 861 dolar olarak hesaplandı.
Üçüncü çeyrekteki yüzde 3,9’luk büyümeye en büyük katkı tüketimden geldi. Hanehalkı tüketimi geçen yılın tıpkı çeyreğine nazaran yüzde 19,9 artarken bunun ülke ekonomisindeki büyümeye katkısı 12 puan oldu.
Yüksek enflasyon nedeniyle yurttaşın harcamalarını öne çekmesi tüketimin büyümeye katkısını artıran faktör oldu.
Bu periyotta devletin son tüketim harcamaları da dikkat çekti. Devlet tüketiminde son yılların en yüksek artışı yaşandı. Bu kalemde yüzde 8,5’lik artış kaydedildi.
Yatırım büyümesinin göstergesi olan gayrisafi sabit sermaye oluşumu ise yüzde 1,3 azaldı.
Son çeyrekte ise alım gücünün azalmasının da tesiriyle hanehalkı tüketimin yavaşlaması bekleniyor. Lakin seçim devrine girilmesiyle birlikte devletin harcamalarındaki artışın da hızlanması kestirim ediliyor.
SANAYİ DURDU
Üretim metoduyla GSYH hesabına nazaran sanayi dalı üçüncü çeyrekte adeta durdu. Geçen yıla nazaran yüzde 0,3 büyüme gösteren sanayi dalının ekonomik büyümeye katkısı hudutlu kaldı.
İstanbul Sanayi Odası (İSO) Lideri Erdal Bahçıvan, nitelikli büyümenin korunması için GSYH içinde sanayi büyümesinin hissesinin arttırılması gerektiğini bildirdi. Bahçıvan, açıklamasında “İvme kaybını, bilhassa İSO Türkiye İmalat PMI datalarının son aylardaki bariz düşüşünde de maalesef açıkça görmekteyiz” sözlerini kullandı.
İNŞAAT DARALDI
İnşaat dalındaki küçülme de süratle devam ediyor. Üçüncü çeyrekte yüzde 14,1 daralan inşaat bölümünün büyümeye olumsuz katkı yaptı.
Türkiye Müteahhitler Birliği (TMB) Lideri Erdal Eren, yaptığı yazılı açıklamada inşaat bölümünün 5 çeyrektir üst üste daraldığına işaret ederek, “Sektörde büyümeye dönüş için inşaat yatırımlarında canlanmaya ve kronik hal almış girdi maliyetlerinde artış probleminin tahliline gereksinim duyulmaktadır” tabirini kullandı. Öte yandan “Yeni İktisat Modeli”nin en büyük kazananı ise finansal sermaye oldu. Son bir yılda bankacılık kesiminin kârları görülmemiş bir oranda artarken finans kesimi makroihtiyati tedbirlere karşın bu yılın üçüncü çeyreğinde geçen yılın birebir çeyreğine nazaran yüzde 21,6 büyüdü.