*Dr. Mahfi Eğilmez
Sefalet endeksi (misery index), Arthur Okun tarafından birinci kere ortaya atıldığında işsizlik oranıyla enflasyon oranının toplanmasından oluşan bir göstergeydi. İşsizliğin yükselmesi geliri olmayanların sayısının arttığını, enflasyonun yükselmesi ömrün değerlendiğini gösterdiği için endeksin yükselmesi sefaletin arttığını, hasebiyle iktisatta bozulma ortaya çıktığını gösteriyor. Vakit içinde endeks, Robert Barro ve Steve Hanke tarafından tekrar formüle edildi. Tekrar formüle edilmiş haliyle endeksi şöyle bir denklemle söz etmek mümkündür:
Sefalet Endeksi = (Enflasyon Oranı + İşsizlik Oranı + Faiz Oranı) – Büyüme Oranı
Burada yer alan faiz oranı olarak on yıllık devlet tahvili faizleri alınıyor. Şayet büyüme oranı olumluysa yani iktisat büyümüşse bu oranın düşülmesi gerekiyor, zira ekonomik büyüme sefaleti azaltıyor. Aksine büyüme oranı negatifse yani iktisat küçülmüşse o vakit bu oranın da toplama eklenmesi gerekiyor, zira eksi büyüme sefalet artışı getiriyor.
Aşağıdaki tablo Türkiye’de sefalet endeksinin yıllar prestijiyle gelişimini ortaya koyuyor (Tablodaki enflasyon, işsizlik ve büyüme oranları TÜİK sitesinden, 10 yıllık tahvil faizi oranları da Bloomberg HT sitesinden alınmıştır.)
2022 yılı için elde bulunan son datalar kullanılmıştır. Tabloya nazaran Türkiye’de sefalet endeksi son iki yılda katlanarak artmıştır. 2015 yılında 23,5 olan endeks bugün itibariyle 99,5’e gelmiş bir öbür deyişle 6 yılda 4,2 kat artış göstermiştir.
Şimdi de sefalet endeksi üzerinden 2022 yılı şimdiki datalarını kullanarak misal ekonomileri Türkiye ile karşılaştıralım (Tablodaki enflasyon, işsizlik ve büyüme oranları www.tradingeconomics.com sitesinden, 10 yıllık tahvil faizi oranları da http://www.worldgovernmentbonds.com/ sitesinden alınmıştır.)
Sefalet endeksi karşılaştırması yapıldığında Türkiye’nin, Güney Afrika’yı ikiye Brezilya’yı da üçe katladığı görülüyor. Altı ülke ortasında bu kıymetlendirme açısından en yeterli durumda olan ülke Endonezya’dır. Öte yandan ağır bir ekonomik krizden çıkan Yunanistan’ın önemli bir toparlanma içinde olduğu görülüyor.
Türkiye’yi sefalet endeksi liginde en üst sıralara taşıyan birbirine bağlı iki gösterge var: Enflasyon ve faiz. Faiz, enflasyonun sonucu olduğuna nazaran Türkiye’nin bu durumdan kurtulabilmesinin yolu enflasyonu düşürmekten geçiyor. Enflasyonu düşürmek için birinci basamakta faizi artırmak gerekeceğinden bir mühlet büyümenin düşük kalması ve iktisadın enflasyon ve büyüme ortasındaki çelişkiyi yaşaması kaçınılmazdır. Türk siyasetçisi ebediyen yüksek büyümeyi düşük enflasyona tercih etmiştir. O nedenle seçim öncesinde hükümetin, büyümeyi feda edip faizi artırarak enflasyonu düşürmeye yönelmesini beklemek gerçekçi görünmüyor. Bu durumda Türkiye bir müddet daha yüksek sefalet endeksiyle yaşamaya devam edecek üzere duruyor.
Bu yazı Mahfi Eğilmez’in ferdî blogundan alınmıştır.