Anayasa Mahkemesi (AYM), şair Mehmet Akif Ersoy’un 1943’te yayımlanan ‘Safahat’ isimli yapıtının, 50 yıllık müdafaa müddetinden sonra işlenerek diğer bir yayınevi tarafından basılmasının hukuka muhalif bulunmasını mülkiyet hakkının ihlali saydı.
1936’da vefatının akabinde Ersoy’un şiirleri Latin alfabesine çevrilerek 1943’te ‘Safahat’ isimli kitapta toplandı ve mali hakları mirasçılarıyla yapılan mutabakatla bir İnkılap Kitabevi’ne devredildi. Fikir ve Sanat Yapıtları Kanunu’nda, mevt tarihinden itibaren 50 yıl olarak yer alan “mali hakların korunması süresi”nin dolmasının akabinde bir müellif, 1987’de “Mehmet Akif Ersoy ve Safahat-Tam Metin ve Safahat Dışında Kalmış 54 Şiir” isimli bir eser yayımladı. Muharrir, 1997’de de kelam konusu yapıtın basım, çoğaltım ve dağıtım haklarını öteki bir yayıneviyle anlaşarak 99 yıllığına devretti.
SUÇ DUYURUSUNDA BULUNULDU
“Safahat”ın mali haklarını elinde bulunduran yayınevi ise 2006’da “Mehmet Akif Ersoy ve Safahat-Tam Metin ve Safahat Dışında Kalmış 54 Şiir” yapıtını basan yayınevi hakkında hata duyurusunda bulundu. Yargılama süreci sonunda mahkeme, mali hakları elinde bulunduran ve 1943 yılında ‘Safahat’ı basan yayınevinden yine yayımlama için müsaade alınması gerektiği sonucuna ulaştı, “Mehmet Akif Ersoy ve Safahat-Tam Metin ve Safahat Dışında Kalmış 54 Şiir”i basan yayınevi hakkında 25 bin lira tazminata hükmetti.
Temyiz istemi Yargıtay tarafından reddedilen yayınevi, mülkiyet hakkının ihlal edildiğini ileri sürerek, Anayasa Mahkemesi’ne ferdi müracaatta bulundu. Yüksek Mahkeme, Anayasa’nın 35’inci hususunda garanti altına alınan mülkiyet hakkının ihlal edildiğine ve ilgili mahkemece yine yargılamaya hükmetti.
KARARIN GEREKÇESİ
Anayasa Mahkemesi’nin kararında, 5846 sayılı Fikir ve Sanat Yapıtları Kanunu’nun 6’ncı unsurunun ikinci fıkrasında, “İşleyenin hususiyetini taşıyan işlemeler de eser sayılır” kararının yer aldığı hatırlatıldı. Uzman raporlarında ‘Mehmet Akif Ersoy ve Safahat-Tam Metin ve Safahat Dışında Kalmış 54 Şiir’ isimli yapıtın özgün bir sürece eser olduğuna ait tespitin yer aldığı belirtildi.
Kararda, 50 yıllık müdafaa müddetinin dolmasından sonra Ersoy’un şiirlerinin işlenerek yeni bir eser ortaya konulduğu, 1995’te yürürlüğe giren 4110 sayılı Kanun’la ise müdafaa müddetinin 70 yıla çıkarıldığını lakin müracaatçının mali haklarını devraldığı Ersoy’un şiirlerinin işlendiği ikinci yapıtın bu kanunun yürürlüğe girmesinden evvel hukuka uygun alenileştiği tabir edildi. Kararda ayrıyeten, “Bu durumda kelam konusu yapıtın 5846 sayılı Kanun’da düzenlenen hakların muhafazası kapsamına girdiği ve 5846 sayılı Kanun’daki mali hakların eser sahibi yahut bunları devralan kişi istikametinden mülk haline geldiği açıktır” tespitine yer verildi.
Kararda, şu kararlar yer aldı:
“4110 sayılı Kanun’un yürürlüğe girdiği tarihten evvel alenileştirilen yapıtlara ait mali hakları açıkça ortadan kaldıran bir karar bulunmadığından Mehmet Akif Ersoy’un mirasçılarının haklarının canlandığından hareketle müracaatçının haklarının sona erdiği sonucuna ulaşılması hukuk devleti prensibiyle bağdaşan bir yorum değildir. Bu durumda uyuşmazlıkta uygulanan hukuk kurallarının hukuk devleti unsuru ışığında ve öngörülebilirlik prensibi gözetilerek yorumlandığı sonucuna ulaşılamayacaktır. Kelam konusu yapıtı yayımlaması ve satışa sunması nedeniyle müracaatçı aleyhine tazminata hükmedilmesi devletin olumlu yükümlülüklerinin ihlaline yol açmıştır. Anayasa Mahkemesi açıklanan münasebetlerle mülkiyet hakkının ihlal edildiğine karar vermiştir.” (HABER MERKEZİ)