Efnan Atmaca – Önceki gün İlhan İrem’in vefat haberini aldığımızda sevenlerinin aklına onun “Sensizliğin acısını / Sen nereden bileceksin? / Sen hiç sensiz kalmadın ki…” kelamları geldi. Pek çok hayranı, dostu kendi kelamlarıyla veda etti İrem’e. Fakat aslında biliyorduk onsuzluğun acısını. Uzun vakittir “uzak” yaşamayı tercih etmişti ünlü müzisyen.
Romantizmin baskın olduğu bir periyotta huzur veren sesiyle tanımıştı onu Türkiye. İsmini duyduğumuzda birinci akla gelen müziği “Anlasana” da o yılların eseriydi. Onu anlayabildik mi? Gelecek yıllar gösterecekti bu sorunun karşılığını. Yavaş yavaş romantik periyodundan sıyrılmaya başladı İrem. Senfonik rock müziğe yöneldi. Hatta Türk Pop Müziği’nin geleceğini bu üslupta gördüğünü söyledi ta o vakitlerde. Lakin “Eğer arabeskin kucağına düşmezsek” diye şerh koymayı da ihmal etmedi. ‘80’lerde hem müziği hem de İlhan İrem değişti. Tanınan kültürden uzaklaştı, kendi cihanını yarattı. Bu cihanda onu “anlamak” isteyen herkese yer vardı, yalancı sevdalar hariç! Kendi de “İnzivada değilim. Tanınan kültür vitrinlerinden uzak duruyorum. Yılda bir yahut iki konser veriyorum ve albüm çalışmalarımı sürdürüyorum” diyerek anlatıyordu kozmosunu.
İnzivada yeni hayat
Aslında inzivada da kalmıştı bir mühlet. Yedi yıl kadar… Bu tecrübe onu hem insan olarak değiştirdi hem de müziğinde farklılaştırdı. Tarabya’daki konutuna kapandı. Bu periyotta kendi içine, iç uzaylarına derin seyahatler yapmayı öğrendi. İnzivada olduğu yıllarla ilgili pek çok şey yazıldı. Lakin o bu seyahatten, hüzün temasından huzur ve metafizik temalı müziklere uzanan bir süreçle çıktı. ‘80’lerin sonlarına yanlışsız güzelce politikleşmeye başlayan sanatçı, ‘90’ları siyahlara bürünüp karşılayarak toplum ve sanat ortamında hissettiğini söylediği duyarsızlığa bir sessiz direniş olarak tanınan kültürden büsbütün çekildi ve 1992-2006 yılları ortasında konserlerine orta verdi.
Sonrasında manevî seyahati daha da derinleşti. Bir yazısında “Gerçek sanat yapıtını izlerken beşerler kendilerini küçük ya da azalmış olarak değil, fevkalâde bir görkemin modülü olarak hissederler. Müziğimi meditasyon boyutlarında dinleyenler, algıladıkları bir yansıma ile çevrelerindekilerinin güçlerini etkileyen ve kainatlara dalga dalga yayılan bir güç yaratıyorlar” diyerek ortak etti bu seyahate onu ‘anlayanları’. Dahası politikleşti İlhan İrem. Hatta Fetullah Gülen’i eleştiren bir mektup kaleme aldı. Hislerini, niyetlerini müzikleri kadar kitapları ve yazılarında da lisana getirdi. Atatürk’e olan bağlılığının altını ısrarla çizdi: “Mustafa Kemal Atatürk; Onu düşündüğümüzde hepimizin yüzünün memnunlukla ışıldamasıdır. Dün, bugün ve geleceğimiz, hümanizm, deha, merhamet, asalet, sağlam duruş ve hiç kaybetmediğimiz umutlarımızdır” dedi.
‘Veda’sını yazmıştı
Böbrek yetmezliği olan ve diyalize giren İlhan İrem, bir yaz günü veda etti bize. Onun gidişiyle sevdiğimiz sesleri daha çok anmamız gerektiğini hatırlarken organ bağışının ne kadar değerli olduğunu da bir defa daha gündeme getirmek gerekiyor. İnternet sitesinde yer alan “Veda” isimli yazısını
“Âşık ruhlar hoşça kalın. Aşk sonsuza kadar bizimle” diye bitiriyordu İrem.
“İşte hayat tekrar akıp gidiyor
İşte hayat sensiz de yaşanıyor
İşte hayat böyledir deniyor
Zaman her şeyi siliyor…”
demişti yıllar evvel de. Hayat akıp gitse de vakit sevdiklerimizi silemiyor. Sen de hoşça kal âşık ruh… Sonsuza kadar bizimlesin.
Hem ressam hem yazar
İlhan İrem’in birinci kitabı “Pencere… Köprü… Ve Ötesi…” 1985’te yayımlandı. Türkiye’de son devirde yaşananları kendi penceresinden kaleme aldığı “Güneş Ülkesinin Karanlık İnsanları” isimli yedinci kitabını ise 2014 yılında çıkardı. Tıpkı vakitte bir ressam olan İrem, soyut fotoğraflarıyla ferdî stantlara de imza atmıştı.
Hey mecmuasından bir fotoğraf: Yıl 1974, İlhan İrem, Sultanahmet’te hippilerle birlikte gitar çalıyor.
Eurovision’da finale kaldı
İlhan İrem, üç defa Eurovision Müzik Yarışı Türkiye finallerine de katıldı. “Bir Yıldız” isimli bestesi 1979 Eurovision Türkiye finaline kaldı. Lakin yarışamadan askere alındı. Finallerde yarışabilmesi için TSK’dan İlhan İrem’e özel müsaade verildiği hâlde, sanatkarın bağlı bulunduğu plak şirketi bu süreçte “Bir Yıldız” isimli müziğin yer aldığı “Sevgiliye” albümünü yayınladığından, kurallar gereği diskalifiye oldu. İlhan İrem, 1988’de “Yurtta Barış Dünyada Barış”ve 1990’da “Komedi” isimli besteleriyle iki sefer daha Eurovision yarışına katıldı. Sanatçı tıpkı vakitte Türkiye’yi 1986’da Norveç’te temsil eden “Klips ve Onlar” kümesinin seslendirdiği, Melih Kibar’ın bestesi “Halley” müziğinin da kelam muharriri.
Ödüllerle dolu bir hayat
İlhan İrem sanat ömrü boyunca altı defa altın plak olmak üzere pek çok ödül aldı. Ortalarında Hey ve Ses de olmak üzere çeşitli mecmua, gazete ve kurumlar tarafından pek çok kere “yılın erkek sanatçısı” ve “yılın sanatçısı” mükafatlarına layık görüldü. Birçok müziği ve albümü çeşitli mecmua, gazete ve kurumlar tarafından “yılın şarkısı/yılın albümü” seçildi. Orta Doğu Teknik Üniversitesi psikoloji mezunu olan eşi Hansu İrem ile 1 Ekim 1991’de evlenen İrem’in son devir yapıtlarının birçoklarının şiirlerini eşi yazdı.
Vasiyeti üzerine İlhan İrem için bugün saat 12’de İstanbul’da Atatürk Kültür Merkezi’nde merasim düzenlenecek. Sanatçı Bebek Camii’nde kılınacak namazın akabinde Aşiyan Mezarlığı’nda toprağa verilecek.