Geçen yıl ABD’de kurulan bir şirket, gelecek 5 ila 10 yıl içinde yalnızca bir değil, iki çeşidi geri getirebileceğinden emin.
Jurassic Park üzere fimlerde bunu yapmak kolay görünmüş olabilir, lakin gerçek ömürde hiç de kolay değil ve bunun yapılabileceği, hatta yapılıp yapılmaması gerektiği konusunda herkes ikna olmuş da değil.
Peki şirket ne planlıyor ve yok olmuş hayvanları geri getirmek nitekim mümkün mü?
Ne planlanıyor?
Colossal Biosciences, ABD’li genetik uzmanı George Church ve CEO Ben Lamm tarafından kuruldu ve tüylü mamutları 2027’ye dek geri getirebileceklerini umuyorlar.
Aynı vakitte, Melbourne Üniversitesi’nin yardımıyla 1930’larda jenerasyonu tükenen Tazmanya kaplanını geri getirmek üzere bir projeye başladıklarını duyurdular.
Bir prosedür, bilakis mühendislik. Bilim insanları, emsal DNA’ya sahip yaşayan cinslerden kök hücre alıyor ve daha sonra gen kurgulama teknolojisini kullanarak soyu tükenmiş tipleri “geri getiriyor”.
Tüylü mamuta en yakın yaşayan hayvan Asya filleri.
Tazmanya kaplanı DNA’sı için de Melbourne müzesinde alkol içinde tutulan bir yavru üzerinde çalışılıyor.
Yapılması neden sıkıntı?
Bilim insanlarının önündeki en büyük pürüz, yine yaratmaya yetecek kadar sağlam bir DNA örneği bulmak.
Sorun, hayvanlar öldüğünde DNA’larının da kesimli hale gelmesi ya da daha küçük şeritlere bölünmesi. Bunları yanlışsız sırada dizmek büyük bir zorluk.
Yararları ne?
Collosal’ın kurucularından Ben Lamm soyu tükenmiş hayvanları geri getirmenin, gerileyen ekosistemlerin tekrar kurulması ve insanoğlunun verdiği zararın tamir edilmesine yardımcı olacağını söylüyor.
“Hem tüylü mamutlar hem de Tazmanya kaplanları, etraflarında değerli bir rol oynadı. Her ikisinin de geri getirilmesi bu cinslerin yok olmasıyla oluşan boşluğu doldurmak manasında olumlu rol oynayabilir.”
Lamm ayrıyeten, araştırmalarının öbür cinslerin soyunun tükenmesini de önleyebileceğini savunuyor.
“Tazmanya canavarları 20 ila 30 yavru yapabiliyor. Fakat yavruların yalnızca birkaçı hayatta kalabiliyor. Tazmanya kaplanı projesinde üzerinde çalıştığımız dış kese Tazmanya canavarlarının korunmasında dayanılmaz yardımcı olabilir.”
Riskleri ne?
Londra’daki Ulusal Tarih Müzesi’nden evrim biyoloğu Victoria Herridge üzere bu projenin zıtları, yaşayan bir yavru mamut yaratma sürecinin başka hayvanlara risk oluşturabileceği görüşünde. Bilhassa de genleriyle oynanmış bir embriyonun taşıyıcı bir file konulması halinde.
“Bu embriyonun 22 ay boyunca anne karnında kalması gerek. Anneye risk oluşturur ve farklı bir tıbbın yavrusunu taşımak…bu büsbütün istilacı bir süreç.”
“Cidden etik dışı davranışlar olmadan mümkün değil. Taşıyıcı bir anne olarak bir fili kullanmak fecî olur. Öteki türlü olmaz zira yapay rahim kullanamazsınız.”
Ancak Ben Lamm, Colossal’ın bu bahiste adım attığını söylüyor ve “Dışarıda rahim oluşturma grubumuza ek olarak, taşıyıcılık üzerinde çalışan bir grubumuz de var” diyor.
Etik mi?
Bazıları yok olmuş hayvanları geri getirme fikrinin etik olmadığı görüşünde. Dünya üzerinde 4 bini aşkın yıldır dolaşmayan tüylü mamut üzere bir çeşidi geri getirmenin potansiyel tesirlerini kimse bilmiyor. Ayrıyeten bu teknoloji işe yararsa, bilim insanlarının nerede duracakları sorusu var.
Herridge ayrıyeten, bu halde geri getirilecek rastgele bir hayvanın, eskisiyle teğe bir birebir olmayacağını bilmenin değerli olduğu görüşünde.
“Türleri geri getirmek diye bir şey yok. Büsbütün yeni bir tıp yaratılacak. Bir şey yok olmuşsa, yok olmuştur. Gitmiştir, kaybetmişsinizdir. Yalnızca silik bir kopyasını geri getirebilirsiniz.”
Ancak Ben Lamm’a nazaran değerli olan insanlığın yanlışlarını düzeltmek. Lamm “Kaybolmuş çeşitleri geri getirmek ve insanoğlunun verdiği ziyanı tamir etmeye başlamak için gereken kaynaklara sahibiz” diyor.