Çırağan Sarayı, Türkiye’nin İstanbul ilinin Beşiktaş ilçesinde, Çırağan Caddesi üzerinde bulunan tarihi saraydır.
Çırağan’ın bugün Beşiktaş ve Ortaköy ortasında bulunan yeri 17. yüzyılda “Kazancıoğlu Bahçeleri” diye bilinirdi. 18. yüzyılda Beşiktaş kıyılarını süsleyen denize nazır saraylar ve bahçeler Lale Devranı diye bilinen ‘Çiçek ve Müzik Aşkı’ devrinin en değerli simgelerinden sayılmıştır.
ÇIRAĞAN SARAYI’NI KİM YAPTI?
Bu periyot, bir cümbüş olduğu kadar bir kültür parlaklığı periyoduydu. Devrin hükümdarı olan III. Ahmed buradaki mülkünü beğenilen Vezir-i Azam’ı İbrahim Paşa’ya ikram etmiş ve birinci yalı Nevşehirli Damat İbrahim Paşa tarafından eşi Fatma Sultan (III. Ahmed’in kızı) için inşa ettirilmiştir.
Kendisi burada Çırağan Şenlikleri denilen meş’ale şenliklerini düzenletmiştir. İşte bu olaylar münasebetiyle bu alan Farsçada ışık manasına gelen ‘Çırağan’ ismiyle anılmaya başlanmıştır.
TARİHİ HAKKINDA BİLGİLER
Sultan II. Mahmud 1834’te Çırağan Sarayı’nı tekrar yapılandırma kararı alır. Evvel mevcut olan yalıyı yıktırır. Yapının etrafında bulunan okul ve cami ortadan kaldırılır ve mevlevihane yakında bulunan bir yalıya nakledilir. Yeni saray için büyük ölçüde ahşap kullanılır üzere görünmesine karşın temel kısmın temelinin üretiminde büsbütün taş kullanılmıştır. 40 adet sütun dikilerek klasik bir görünüm verilmiştir.
Abdülmecid 1857’de Sultan II. Mahmud’un yaptırdığı birinci sarayı yıktırmış, batı mimarisi üslubunda bir saray yaptırmayı planlamış lakin 1863’te vefat ettiğinden ve mali dertler yüzünden sarayın imali yarım kalmıştır.
Abdülaziz, yeni sarayın inşaatını 1871’de tamamlatmış lakin tarz olarak batı değil, doğu mimarisi seçilmiş ve Kuzey Afrika İslam Mimarisi uygulanmıştır. Sarayın müteahhitliğini Sarkis Balyan ve ortağı Kirkor Narsisyan yapmıştır. Eski Çırağan Sarayı’nın tahta binası yıkılarak yerine yenisinin taştan temelleri konmuştur.
Sarayın değer biçilmez işlemeli kapılarından bin altın kıymetinde olan biri Vortik Kemhacıyan’ın elinden çıkmış. Sultan II. Abdülhamid bu kapılardan bir adedini, onları çok beğenen dostu Almanya İmparatoru Kayzer II. Wilhelm’e armağan etmiştir. Dünyanın her yanından nadide mermer, porfir, sedef üzere unsurlar getirtilerek sarayın imali için kullanılmıştır. Yalnız kıyı inşasında 400.000 Osmanlı lirası harcanmıştır. Üretimine 1863’te başlanan Çırağan Sarayı 1871’de bitirilirken 2,5 milyon altın harcanmıştır.
Son sefer 1876 yılının Mart ayında buraya gelerek bir müddet dinlenen Sultan Abdülaziz, halk ortasında Beşiktaş Mevlevihanesi’nin yıktırılarak saray yerine katılmasının uğursuzluk getireceği üzere söylentiler çıkması üzerine Çırağan Sarayı’nı terk ederek Dolmabahçe Sarayına yerleşmiştir.
Sultan Albdülaziz’in yeğeni olan V. Murad 30 Mayıs 1876’da padişah olmuş, 31 Ağustos 1876’da tahttan akli istikrarını yitirdiği için indirilmiş ve bugün Beşiktaş Lisesi olarak kullanılan Harem binasına nakledilmiştir. 29 Ağustos 1904 tarihinde de bu ikametgâhında ölmüştür.
14 Kasım 1909’da Çırağan Sarayı Meclis-i Mebûsan Binası olarak kullanılmaya başlanmıştır. Bu devirde sarayda II. Abdülhamid’in büyük sanat koleksiyonundan Rembrandt ve Ayvazovski’nin yapıtlarına yer verilmiştir.
19 Ocak 1910 tarihinde Meclis-i Mebusan Salonu’nun üst kısmında ve çatı katındaki kalorifer bacasından çıkan bir yangınla saray 5 saat içerinde yanmıştır. Çok bedelli antikalar, II. Abdülhamid’in özel koleksiyonu ve V. Murad’ın kütüphanesi de yanarak kül olmuştur.
I. Dünya Savaşı sonunda İstanbul’un işgal altında bulunduğu devir içerisinde Çırağan Sarayı harabeleri ‘Bizo Kışlası’ ismiyle bir Fransız istihkam kıtası tarafından kullanılmıştır.
1930’da Saray’ın bahçesi, Beşiktaş Futbol Kulübü tarafından ulu ağaçlar kesilerek Onur Stadyumu ismiyle bir futbol alanı haline getirilmişti.
Daha sonradan da Prof. Bonatz ve ünlü Türk mimarı Prof. Sedat Hakkı Eldem tarafından, buraya turistik bir otel yapılmak üzere tetkiklerde bulunulmuştur. 1946 yılında Saray’ın bodrum katında bulunan Mevlevi dervişlerine ilişkin mezarlar, bir istihkam yüzbaşısının altın aramak için yaptığı hafriyatlarda tahrip edilmiş birebir yıl içerisinde Saray çıkarılan bir kanunla İstanbul Büyükşehir Belediyesi’ne bırakılmıştır.
1987 yılında otel olarak kullanılmak maksadıyla Japon Kumagai Gumi ve Türk Yüksel İnşaat tarafından onarımına başlanmış, 1990 yılında otel 1992 yılında ise Saray hizmete açılmıştır. Uzun süren tasarım ve inşaat çalışmaları sonrasında “Çırağan Sarayı Oteli” 1990 yılında açıldı. Tarihi Saray ise kapılarını 1992 yılında açtı.
Saray’da bundan sonra yapılan renovasyon ise 20 Nisan 2006’da bitirildi ve Saray süitleri büsbütün yenilendi.