Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Ukrayna ziyareti dönüşünde uçakta gazetecilerin sorularını yanıtladı. Ukrayna krizi ile ilgili konuşan Erdoğan, Ukrayna Devlet Lideri Volodimir Zelenskiy’in kendilerinden taleplerini sıralarken, Türkiye’nin Suriye’nin kuzeyinde planladığı mümkün operasyona da değindi.
Cumhurbaşkanı ve AKP Genel Lideri Recep Tayyip Erdoğan, dün Ukrayna’da Devlet Lideri Volodimir Zelenskiy ve Birleşmiş Milletler (BM) Genel Sekreteri Antonio Guterres ile üçlü bir tepe gerçekleştirdi.
Ukrayna ziyareti dönüşünde uçakta gazetecilerin sorularını yanıtlayan Erdoğan, Zelenskiy ile görüşmesinin yanı sıra, Suriye’deki muhtemel bir Türkiye operasyonu hakkında da kıymetli açıklamalarda bulundu.
Erdoğan, “En başından beri Suriye’nin toprak bütünlüğüne saygılı olduğunuz istikametinde açıklamalar yaptınız. ‘Suriye’de muhalefet ile rejimin uzlaşması lazım. Rejim askeri tahlil istiyor ancak tahlilin nihayeti siyasi çözümdür’ diye biz bunu deklare ediyoruz. Bu kelamın gereği olarak Astana ve Cenevre süreçleri örnek gösterilmesine karşın, Sayın Dışişleri Bakanı bu bahiste açıklamayı yinelediğinde, Türkiye’de ‘Türkiye Esed’i yenemedi artık anlaşmak için taban hazırlıyor’ biçiminde bilhassa muhalefetin bir algısı oluştu. Hem Suriye konusundaki son durumu öğrenmek istiyoruz hem de muhalefetin bakış açısını değerlendirmenizi istiyoruz?” sorusunu da yanıtladı.
‘BİZİM ESAD’I YENMEK YAHUT YENMEMEK ÜZERE BİR KAYGIMIZ YOK’
Erdoğan, “Bizim Esed’i yenmek, yenmemek üzere bir kaygımız yok ki. Şayet Türkiye’de muhalefet olayı bu türlü bir noktaya taşıyorsa bu muhalefetin hem kalitesini hem de gramını ortaya koyar.” diyen Erdoğan, Suriye’de atılan bütün adımlarla, bilhassa Suriye’nin kuzeyinde Fırat’ın doğusu ve batısından Akdeniz’e kadar olan bölgede Ruslarla yürütülen çalışmalarda terörle bir çaba olduğunu hatırlattı.
Terörle olan çabayı de burada birlikte sürdürdüklerine dikkati çeken Erdoğan, şöyle konuştu:
“Bunların aşikâr kısmını Ruslarla bir arada yaparken muhakkak kısmını de kendi askerimizle, güvenlik güçlerimizle yürütüyoruz. Daima söylüyorum, demokraside en değerli hasletlerden bir tanesi güçlü muhalefettir. Olağan bizim güçlü bir muhalefetimiz yok. Düşünce burada. Yani Suriye’de ne oluyor ne bitiyor haberleri yok. Biz ise ta Obama periyodundan alalım, orada verdiğimiz çabayı şu anda da birebir kararlılıkla devam ettiriyoruz. Bizim ‘bir gece birdenbire gelebiliriz.’ tabirimiz boşuna değil. Vakti saati geldiğinde bu yapılır. Ancak şunu da söyleyeyim, bir kez Türkiye’ye kimse ‘Böyle bir şeye hazır mısın?’ sorusunu sormasın. Biz bütün bu işlere hazırlıklıyız. Hazırlıklı olduğumuz üzere de anbean ne gerekiyorsa bunu yapacak güçteyiz.”
‘ABD BÖLGEYE SİLAH, MÜHİMMAT YIĞIYOR’
ABD’nin şu anda bölgeye binlerce tır silah, mühimmat, araç, gereç yığdığını söz eden Erdoğan, konuşmasını şöyle sürdürdü:
“Bu yığmayı da kimlere yapıyor? Büsbütün terör örgütlerine. ABD şunu söyleyemez, ‘Ben terörü beslemedim.’ diyemez. Terörü Suriye’de birinci derecede besleyen ABD ve koalisyon güçleridir, bunu acımasız yapmışlardır ve hala da yapıyorlar. Oradan bıkmadılar, bir de Irak’ta tıpkı beslemeyi yaptılar. Kime? Tekrar terör örgütlerine. Şayet bugün Irak’ta bir huzursuzluk varsa altında maalesef tekrar Amerika yatıyor. Ve bu terör örgütlerinin ileri gelenleriyle Beyaz Saray’da görüşme yapacak kadar ileri gidiyorlar. Biz bunların hepsini biliyoruz. Bunlar var. Birebir halde Rusya rejimle bir dayanışma içinde. Kendileriyle bu yaptığım ziyarette bu mevzuları da görüştük. Bunu artık bir yere oturtmamız lazım dedim.
‘BU TERÖRİSTLER KAYNAĞI NEREDEN BULUYOR?’
“Rusya ile o denli bir dayanışma yapalım ki Suriye’de, bilhassa Suriye’nin kuzeyinde, doğusu batısı fark etmez, buralarda terörle bir gayret gerçekleştirelim. Artık daima soruyoruz, bu teröristler kaynağı nereden buluyor? İşte şu anda Kamışlı’daki kalitesiz petrolü çıkartan teröristler. Pekala kim alıyor bunu? Rejim alıyor. Para kaynağı rejimde. Bunlar alıyor. Bütün bu gerçekler ortada. Bir öbür taraftan da daima olarak buralarda İran’ın hesapları var. Bu hesaplar da önümüzde. Biz istiyoruz ki buradaki süreci daha fazla uzatmayalım. Bizim Suriye’nin topraklarında gözümüz yok zira Suriye’nin halkı bizim kardeşlerimiz. Orada bizim o denli bir sıkıntımız yok. Onların topraklarının bütünlüğü bizim için değer arz ediyor. Rejim bunun idraki içinde olmalı.”
Bunları da yeniden tıpkı biçimde Putin’le Soçi ziyaretinde görüştüklerini aktaran Erdoğan,
“Temennim odur ki inşallah önümüzdeki devirle ilgili Suriye’de hem anayasa bir an evvel yapılır, bu iş sağlama bağlanır hem de halkın bütün bu noktadaki dertlerini giderecek adımlar atılır. Şu anda oradan hicret edenler, iltica edenlerin yükü bize geldi. 4 milyon insanı biz ülkemizde ağırlıyoruz. Bütün bunları ağırlarken rejimle daima savaş halinde olalım diye mi bunu yapıyoruz? Hayır. Suriye halkıyla bilhassa inanç pahaları noktasındaki bağlarımız sebebiyle bunu yapıyoruz. Bundan sonraki süreç tahminen çok daha iyi olacaktır.” dedi.
‘DİPLOMASİ BÜSBÜTÜN DEVRE DIŞI BIRAKILAMAZ’
Erdoğan, “Bu tartışmalar devam ederken Sayın Devlet Bahçeli’nin bir açıklaması dikkati çekti. Suriye’nin kuzeyinde yürütülen terörle gayrete gönderme yaparak ‘Siyasi diyalog görüşmelerinin ya da Suriye ile temasın siyasi diyalog mertebesine çıkarılması ciddiyetle ele alınmalı.’ sözünü kullandı. Bu kelamları nasıl değerlendirirsiniz?” sorusunu ise şöyle yanıtladı:
“Şunu bir kere bilmemiz, kabullenmemiz gerekir. Devletler ortasında hiçbir vakit siyasi diyalog yahut diplomasi kesip atılamaz. Her vakit her an bu çeşit diyaloglar olur, olmalıdır. Hatta bir kelam var, ‘İplikle de olsa bağı koparmayın, o bağ devam etsin. Gün olur lazım olur.’ Artık biz mesela bölgede Mısır’la alt seviyede, bakanlarımız düzeyinde temaslarımızı devam ettiriyoruz. Bu münasebetler durup dururken olmuyor. Diplomasiyi büsbütün devre dışı bırakamazsınız. Diplomasiye ne derece gereksinimimiz olduğunu bütün dünya gördü. Biz her vakit tahlilin kesimi olduk. Suriye sıkıntısını çözmekle ilgili elimizi taşın altına biz koyduk. Amacımız, bölgesel barış oldu, ülkemizi bu krizin ağır tehditlerinden risklerinden korumak oldu.”
‘ARKADAŞLARIMIZ GÖRÜŞMELERİNİ SÜRDÜRÜYOR’
Suriye’nin kuzeyindeki terör gayelerine yönelik yapılması planlanan yeni harekata ait, “Şimdi Türkiye alanda varlık gösterirken aslında diplomatik ayağı, işin diplomasi boyutunu hiç bırakmıyor. Biz biliyoruz ki Amerikalı muhataplara olduğu üzere Rus muhataplara da PKK terör örgütünün faaliyetleri ve Türkiye’nin hudut güvenliğini nasıl tehdit ettiğiyle ilgili vakit zaman bilgilendirmeler yapıyorsunuz. Bu bilgilendirme sonucunda Rusya’nın PKK/YPG’ye karşı bakışında bir değişiklik oldu mu? Bir de bilhassa PKK’ya yakın kaynaklar ve medya organları beklenen 5’inci harekatla ilgili olarak, bunu bir Rus ihaneti, Rusların ihaneti üzere değerlendiriyorlar. Bununla ilgili bir yorumunuz olur mu?” sorusu üzerine de Erdoğan, şunları kaydetti:
‘RUSYA’YLA OLAN DAYANIŞMAMIZI KARARLILIKLA SÜRDÜRÜYORUZ’
“Şu anda Suriye’de attığımız her adımda bir sefer biz güvenlik güçlerimiz, istihbaratımız, Ulusal Savunma Bakanlığımız olarak Rusya’yla irtibat halindeyiz. Arkadaşlarımız daima onlarla görüşme halindeler. Ben de Sayın Putin’le görüşmeler yapmak suretiyle ‘Bu süreci sağlama bağlayalım.’ diyoruz. İşte örneğin son Soçi seyahatimde Suriye bizim için kıymetli bir görüşme konusuydu, gündem hususuydu. Şu anda yeniden buradaki terör olaylarıyla alakalı gerek ben Putin’le gerek Dışişleri Bakanı’m ve Savunma Bakanı’m muhataplarıyla görüşmeleri devam ettiriyoruz. Bundan sonraki süreçte de esasen devam ettireceğiz. Mesela gönül istek ederdi ki İran’la da oradaki bu çalışmaları daha aktif yürütelim lakin bu olmadı. Biz de şu anda Rusya’yla olan bu dayanışmamızı, birlikteliğimizi birebir kararlılıkla devam ettiriyoruz. Bundan sonraki süreçte de yeniden tıpkı formda devam ettireceğiz.”
Öte yandan, Ukrayna Devlet Lideri Volodimir Zelenskiy’nin davetine icabetle Lviv’e yaptığı çalışma ziyaretinin, savaşın başlamasının akabinde Ukrayna’ya gerçekleştirdiği birinci seyahat olduğunu anımsatan Erdoğan, Zelenskiy’le yaptığı görüşmelerde ikili ilgileri tüm veçheleriyle ele aldıklarını söyledi.
‘SAVAŞI MÜZAKERE YOLUYLA BİTİRMEK İÇİN…’
Yaklaşık altı aydır devam eden savaşın, görüşmelerin ana konusunu teşkil ettiğini lisana getiren Erdoğan, “Dayanışmamızın, Ukrayna’nın toprak bütünlüğüne ve egemenliğine desteğimizin süreceğini kendisiyle bir kere daha paylaştım. Savaşın diplomasi ve müzakereler yoluyla tahlili için elimizden gelen katkıyı sağlamaya devam edeceğimizi de söz ettim. Motamot Soçi ziyaretimde Sayın Putin’e söylediğim üzere, Sayın Zelenskiy’e de ortalarındaki görüşmeye konut sahipliği yapabileceğimizi hatırlattım.” diye konuştu.
Ayrıca ziyaret sırasında Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri Antonio Guterres’in de iştirakiyle üçlü bir toplantı yaptıklarını anımsatan Erdoğan, üçlü görüşmede, Ukrayna tahılının ihracı emeliyle kurulan sistemin faaliyetlerinin artırılarak sürdürülmesi için atılabilecek adımlar üzerinde durduklarını belirtti.
‘DAHA FAZLA SORUMLULUK ALMALILAR’
Erdoğan, bu görüşmede, diplomatik sürecin canlandırılması için milletlerarası toplumun daha fazla sorumluluk üstlenmesi gerektiğine işaret ettiğini aktardı.
Ziyareti vesilesiyle savaşın Ukrayna’da neden olduğu fiziki yıkımın boyutlarını ve Ukrayna’ya yardımları da masaya yatırdıklarını söz eden Erdoğan, “Bugüne kadar olduğu üzere Ukrayna’nın tekrar imarı sürecinde de Türkiye’nin yanlarında olacağını söz ettim. Sayın Zelenskiy de gerek ülkemizin güçlü dayanağı gerekse diplomatik gayretleri karşısında memnuniyetini lisana getirdi.” tabirlerini kullandı.
Ziyaret vesilesiyle Ticaret Bakanlığı ile Ukrayna Altyapı Bakanlığı ortasında bir iş birliği muhtırası imzalandığını belirten Erdoğan, “Muhtıra, Ukrayna’nın tekrar imarı çalışmalarında bizlere rehberlik edecektir.” dedi.
Stratejik ortak Ukrayna ile iş birliğinin daha da güçlendirilmesi için her seviyede temasları sürdürmek konusunda mutabık kaldıklarını aktaran Erdoğan, görüşmelerin, bölge için, global barış ve istikrar için hayırlara vesile olmasını diledi.
‘SÜREÇ ÇOK ACIMASIZ İLERLİYOR’
Savaşın başından beri inisiyatif aldığı Putin, Zelenskiy ve Guterres ile görüşmeler yaptığını hatırlatılan ve “Önümüzde BM Genel Şurası var. Siz açıklamanızda atıfta bulundunuz. Ukrayna’daki üçlü görüşmenin odak noktasında savaşın nasıl nihayete erdirilebileceğinin olduğunu söylediniz. BM Toplantısı’na kadar bu istikamette bir sonuç bekliyor musunuz? Zelenskiy’den aldığımız izlenim nedir?” soruları üzerine Erdoğan, şöyle konuştu:
“Şu anda alışılmış bir savaş süreciyle karşı karşıyayız. Bu savaş sürecinde bir matematik olayı yok. Yani iki kez iki dört diyemezsiniz, şu vakit bu bitecek diyemezsiniz zira süreç çok acımasız ilerliyor. Bizim bugün Lviv’e gelmemiz ve Lviv’de bilhassa bu görüşmeyi yapmak isteyişimizin alışılmış ki bir nedeni var. Birebir görüşmeyi Soçi’de, Rusya’da Sayın Putin’le yaptık. Burada da bu formda gerçekleştirmiş olduk. Güzel de oldu. Guterres de buraya geldi. Guterres bizden sonra Kiev’e geçti. Kiev’de ayrıyeten çalışmalarına devam ettiler. Alışılmış bu yılki BM Genel Konseyi biraz farklı olacak. Bu bahiste ilgili arkadaşlardan aldığımız bilgiler iştirakin daha üst seviyede olacağı istikametinde. Doğal bunu BM Genel Kurulu’nda göreceğiz. Orada verilecek bildiriler çok çok manalı. Gerek Türkiye olarak bizim vereceğimiz gerek öbür ülkelerin vereceği iletiler çok çok değerli. Onun için hazırlıklarımızı buna nazaran yapmak, adımlarımızı da buna nazaran atmak durumundayız. Natürel alanda yaşanan gelişmelere bakıldığında, birçok noktada adeta bir kesinti sistemi olmuş durumda. Ummadığımız, beklemediğimiz kesintiler oldu. Onun için ben bu BM Genel Kurulu’nu biraz farklı yaşayacağımızı zannediyorum.”
‘ÖNEMLİ BİR TEHDİT UNSURU’
Avrupa’nın en büyük nükleer güç santrali Zaporijya ile ilgili ikazlar yapıldığı anımsatılarak “Siz de ‘Yeni bir Çernobil istemiyoruz.’ diye vurgu yaptınız. Türkiye, tahıl koridorunda olduğu üzere nükleer güç santraliyle ilgili de güvenliği sağlamak ve etrafındaki çatışmaları durdurmak ismine devreye girer mi?” sorusuna karşılık Erdoğan, Zaporijya konusunun rastgele bir mevzu olmadığını söyledi.
Birinci derecede Memleketler arası Atom Gücü Kurumunun bu işin yakın takibinde olması ve neler yapılması gerektiği konusunda belirli bir yükü üstlenmesi gerektiğini vurgulayan Erdoğan, şöyle devam etti:
“Burada şu an prestijiyle içeride Ukrayna’nın bu alanda faal ve ehil elemanları bulunuyor. Zelenskiy bizden şunu bilhassa istedi, Rusya’nın buradaki bütün mayın ve gibisi döşemeleri söküp alması ve bu konunun hızla ürkütücü olmaktan çıkması zira bir tehdit ögesi. ‘Çernobil’i yaşamak istemiyoruz.’ derken biraz da onu kastettim. Bu mevzuyu Sayın Putin’le de görüşüp, dünya barışı için kıymetli bir adım olarak bu mevzuda Rusya da üzerine düşeni yapmalıdır diye bunu kendisinden bilhassa isteyeceğiz. Bu adımı atmaları gerekiyor. Zaporijya’da Ukrayna’nın hem kendi teknik elemanları hem kendi askerleri var. Bu teknik elemanlar ve askerlerle orayı muhafaza altına almış vaziyetteler.”