Ekonomik kriz tüm sosyo-ekonomik statü kümelerini vuruyor. Ölçümlerimize nazaran her küme kendisini ilişkin olduğu gelir kümesinin altında görüyor. Örneğin, yüksek gelir kümesi kendini orta üstü gelir kümesinde tanımlıyor. Keza orta gelir kümesi da kendini ya orta altı ya da alt gelir kümesinde görüyor. Fakirlerin kıymetli bir kısmı ise derin yoksulluğa itildiğinin farkında. Özetle topyekün bir fakirleşme süreci yaşıyoruz.
Kriz, toplumda yeni davranışlar yaratıyor. Tüketici ölçümlerimizde, insanların birebir eseri tüketebilmek için kaliteli eserler yerine, taban kaliteyi karşılayan, görece uygun fiyatlı öteki markalara yöneldiğini uzun müddettir gözlemliyoruz. Bu alandaki son bulgumuz ise “bipolar tüketim” davranışı. Literatürde bu türlü bir kavram yok ancak, durumu yeterli tanım ettiği için bu ifadeyi tercih ediyoruz. Açıklayayım; örneğin orta-üst gelir kümesindeki bir tüketici, neredeyse tüm besin eserlerinde eski aldığı kaliteli eserler yerine, sıhhatini riske atmayacak boyuttaki daha alt kaliteli eserleri almayı tercih ediyor. Ama bununla birlikte, bilhassa ilişkin olduğu sınıfı hissettirecek (şarap vb.) kimi eser kümelerinde, ya mevcut eseri almaya devam ediyor ya da eski aldığına nazaran daha da kalitelisini alıyor. İktisadın yarattığı garabet karşısında beşerler kendini uygun hissetmek için ekstra bir gayret harcıyor.
Toplum, satın alma gücünün her ay gerilemesi nedeniyle içinde bulunduğu durumu yönetim etmekte son derece zorlanırken, iktidarın bu durum karşısında attığı adım, son derece hudutlu bir taban fiyat artışı oldu. 4250 TL olan taban fiyatı 5.500 TL’ye çıkarmanın değerli bir şey olduğuna inanmış olacaklar ki açıklamayı Erdoğan’a yaptırdılar. Öncelikle, böylesi bir enflasyon karşısında, taban fiyatın yıl içinde birkaç sefer artmasının net bir gereksinim olduğunu belirtmek isterim. Lakin bu netlikte öbür bir bahis daha var ki o da toplumun topyekün fakirleşmesinin önüne minimum fiyat artışı ile geçilemeyeceğidir. Hele de AKP’nin son yaptığı artıştaki oranların olması halinde, kısa vadeli bir rahatlama bile yaratmadığını görüyoruz.. Gelin bu duruma son minimum fiyat artışına dair toplumun görüşleri üzerinden bakalım.
Erdoğan’ın kabine toplantısı sonrası taban fiyatın artacağını açıklaması ile birlikte iki hafta evvel toplumun nasıl bir artış talep ettiğini anlamaya çalıştık. Cevapları aşağıdaki üzere.
Görüldüğü üzere taban fiyatın 6.000 TL ve üzerine çıkarılmasını isteyenlerin toplam oranı %80,2. Bu durum, artıştan çabucak evvelki durumdu. Artık bir de sayının muhakkak olmasının akabinde, bu hafta yaptığımız ölçümün sonuçlarına bakalım. Tekrar, Türkiye temsili bir denek kümesine “yeni açıklanan 5.500 TL minimum fiyatı ne derece kâfi buluyorsunuz?” diye sorduk.
Toplumun yalnızca %9,8’i taban fiyatta yapılan artışı kâfi bulduğunu tabir ediyor. Bu oran, AKP seçmeninde %17,1, MHP seçmeninde %14,7. Pekala, asıl sorun olan satın alma gücündeki kaybı bu artış telafi edecek mi sorusuna toplumun gözünden cevap arayalım. Bunun için de “Asgari fiyat artışından sonra sizce alım gücünüz nasıl değişecektir?” sorusunu sorduk. Cevaplara birlikte bakalım.
Yanıtlardan anlaşıldığı üzere toplumun yalnızca %8,6’sı satın alma gücünün artacağını düşünüyor.
En özet haliyle tabir edersek; minimum fiyat artışı toplumda AKP’ye dayanağı artırmayacağı üzere yeni bir hayal kırıklığı daha yarattı. Bu durumun benzerini sene başında yapılan artışın akabinde da görmüştük. Sene başında yapılan artış, sorunu çözmediği üzere umudu da kırdığı için, AKP oyunda bir ölçü gerileme yaratmıştı. İkinci sefer bu tecrübenin ortaya çıkması bu defa daha fazla oy kaybettirme potansiyeline sahip. İzleyeceğiz.
Toplum, fikirlerine aşık AKP karar vericilerinin yanlış siyasetleri altında iktisadıyla, kimliğiyle ve kıymetleriyle bir var olma gayreti veriyor. Bilimden uzak, akıldan uzak, cehalete ve popülizme yakın bu idare anlayışı, her geçen gün topluma daha büyük bir maliyet çıkarıyor. Ancak anlaşılan o ki, toplum bu maliyeti görüyor, anlıyor ve tahminen daha değerlisi, birinci seçimde daha büyük bir faturayı iktidarın önüne koymaya hazırlanıyor. Tam da demokrasinin gereği olarak bunu yapıyor…