İktisatçı Mahfi Eğilmez, Milletlerarası Para Fonu’nun (IMF) Dünyanın Ekonomik Görünümü Raporu ışığında iktisada dair gelecek yıla ait öngörülerini yazdı.
Kişisel web sitesinde yayınladığı yazısında Eğilmez, 2023’te dünyada ticaret hacmi artışının önemli biçimde sürat keseceğini, ortalama büyümenin daha da düşeceğini ve enflasyonun da gerileyeceğini yazdı. Gelişmiş iktisatların 2023’te önemli bir büyüme kaybı yaşayacaklarını tabir eden Eğilmez, “Euro Bölgesi ve Birleşik Krallık için resesyon neredeyse kaçınılmaz görünüyor. ABD’nin durumu da çok farklı değil” diye yazdı.
Prof. Eğilmez, Türkiye’nin 2023 yılında yüzde 3 büyüme sağlayacağını ve enflasyon oranının da büyümedeki düşüş paralelinde yüzde 37 dolayına gerileyeceğinin beklendiğini kaydetti. Eğilmez’in yazısı şöyle:
IMF’nin Dünyanın Ekonomik Görünümü Raporu (World Economic Outlook, October 2022) yayınlandı. Yılda iki sefer IMF yıllık toplantıları öncesi (Ekim ve Nisan aylarında) yayınlanan bu rapor, IMF’nin üyesi olan 196 ülkeyle ilgili detaylı bilgi ve bilgi içerir, gelecek yıllara ait kestirimlere yer verir. Bu yazımızda bu rapordaki bilgilere dayanarak dünyanın gelecek yılda nasıl bir görünüm içinde olmasının beklendiğini ve Türkiye varsayımlarını ele alacağız (yazıda kullanılan dataların tamamı IMF, World Economic Outlook, October 2022 Raporundan ve IMF World Economic Outlook Database, October 2022’den alınmıştır. Bu bilgilere ait yorum ve tahliller tümüyle bana aittir.)
İlk tablo dünya iktisadına ait özet toplu göstergeleri sergiliyor:
Tablo, 2023’de dünyada ticaret hacmi artışının önemli biçimde sürat keseceğini, ortalama büyümenin daha da düşeceğini buna paralel olarak enflasyonun da gerileyeceğini anlatıyor. Yeniden tıpkı tabloya nazaran Brent petrolün varil fiyatının 2022’ye nazaran gerileyeceği, emtia fiyatlarında 2022’ye nazaran değerli bir değişme olmayacağı, metal fiyatlarında gerilemenin devam edeceği bekleniyor. Büyümenin düşeceği bir yılda bu fiyatların gerilemesinin varsayım edilmesi dengeli görünüyor.
İkinci tablo dünyanın genel olarak ekonomik görünümünü ortaya koyuyor:
Bu tabloya nazaran gelişmiş iktisatların yüzde 14 nüfusa sahip oldukları halde dünya gelirinin yüzde 42’sini aldıklarını, toplam dünya ihracatının yüzde 61,4’ünü yaptıklarını, buna karşılık yüzde 86 nüfusa sahip olan gelişmekte olan iktisatların aldığı gelir hissesinin yüzde 58’de kaldığını sergiliyor. Dünyanın toplam geliri 100 dolar olsaydı 14 gelişmiş, kişi başına 3 dolar alırken 86 gelişmekte olan, kişi başına 1,5 dolar alıyor olacaktı. Gelişmiş dünya ile gelişmekte olan dünya ortasında birincisi lehine iki kat fark var. Farkın 1999’da fark 7 kat olduğunu dikkate alırsak gelişmiş dünya ile gelişmekte olan dünya ortasındaki gelir dağılımının düzelmekte olduğunu görebiliriz. Satın alma gücü paritesiyle (SAGP) bakıldığında Çin’in dünya GSYH’sinden en yüksek hissesi aldığı görülüyor.
Üçüncü tablo gelişmiş ülkelerin önde gelenlerinin esas makroekonomik göstergelerini gösteriyor:
Tablo, gelişmiş iktisatların 2023’de önemli bir büyüme kaybı yaşayacaklarını anlatıyor. Covid 19 salgını sonrasında 2021’de süratli bir toparlanmayla yüzde 5,2 oranında bir ortalama yaşamış olan gelişmiş ekonomiler 2023’de ortalama olarak yüzde 1,1’lik bir büyüme seviyesine gerileyecekler. Euro Bölgesi ve Birleşik Krallık için resesyon neredeyse kaçınılmaz görünüyor. ABD’nin durumu da çok farklı değil. Buna karşılık yıllardır sakinlik yaşayan Japonya büyüme konusunda mevcut durumundan fazlaca geriye gitmeyecek üzere görünüyor.
Gelişmiş ekonomiler işsizlik konusunda fazlaca bir sıkıntıyla karşılaşacak üzere durmuyorlar. Ortalarında en yüksek işsizlik oranı Euro Bölgesinde oluşacak olan yüzde 7.
IMF’nin gelişmiş ülkeler için 2023 enflasyon kestirimleri, büyüme oranlarında yaşanacak gerilemeler çerçevesinde korkulan enflasyonist gelişmenin önlenebileceği varsayımına dayanıyor. Tekrar de bu iddialar hayli optimist görünüyor. Öte yandan enflasyonda beklenen düşüşler doğal olarak büyük ölçüde bu iktisatların faiz artırımı yapmalarıyla sağlanacak.
2023 varsayımları çerçevesinde, gelişmiş ülkeler ortasında cari açık konusunda sorun yaşayacak tek ülke Birleşik Krallık olarak öne çıkıyor. Büyümenin düşeceği bir ortamda ithalat da düşeceği için cari istikrarın fazla bozulması beklenmemeli.
Dördüncü tablo gelişmekte olan ülkelerin esas makroekonomik göstergelerini sergiliyor:
Bu tabloya nazaran Hindistan dışındaki gelişmekte olan iktisatların en büyükleri 2023 yılında büyüme düşüncesi içinde olacak. Çin her ne kadar büyümeye devam edecek görünse de bu büyüme suratları Çin iktisadını problemsiz ayakta tutacak oranlar değil. Brezilya’da büyüme suratının düşmesi Rusya’da eksi olması bekleniyor. Böylelikle Rusya 2022’den sonra 2023’de de resesyon yaşayacak. Brezilya dışında işsizlik sorunu yüksek olan iktisat görünmüyor. Enflasyon da bu ekonomilerde sorun olmayacak üzere duruyor. Rusya’nın yaşayacağı küçülmeye rağmen çok yüksek cari fazla vermesi bekleniyor.
Bu ekonomiler ortasında en problemli görüneni Brezilya, en rahat durumda görüneni ise Endonezya. Endonezya bir yandan büyümesini yüksek seviyede tutarken bir yandan işsizliği ve enflasyonu düşürecek üzere görünüyor. Öte yandan cari istikrarda de fazla vermeye devam ediyor.
Son tablo Türkiye ile ilgili gerçekleşmeleri ve varsayımları içeriyor:
Tabloya nazaran Türkiye’nin, her yıl bir milyon kişi artan nüfusuyla 2023 yılında yaklaşık 942 milyar dolarlık bir GSYH’ye ulaşması bekleniyor. Bu GSYH, kişi başına 10.863 Dolar gelir demek. Türkiye’nin 2023 yılında yüzde 3 büyüme sağlayacağı, işsizlik oranının pek fazla değişmeyeceği, enflasyon oranının da büyümedeki düşüş paralelinde yüzde 37 dolayına gerileyeceği bekleniyor. 2022 yılında Türkiye’nin cari açığı yüzde 5,7’ye yükseldikten sonra tekrar büyümedeki düşüş paralelinde 2023 yılında yüzde 3,9’a gerileyeceği iddia ediliyor. Bir müddettir borç yükü gerileyen Türkiye’de 2023 yılında borç yükünde pek bir değişiklik olması beklenmiyor.
Özet: Bu uzun tahlilin sonucunda global sistemde 2023 yılının 2022 yılından daha makûs bir durumda olacağını, iktisatların büyüme sıkıntıları çekeceğini buna karşılık enflasyon artışlarını frenlemekle uğraşmak zorunda oldukları için çelişkili tedbirler almak zorunda kalacaklarını söylemek mümkündür. Emsal şeyleri Türkiye için de söylemek mümkündür. Büyümede ve hasebiyle enflasyonda ortaya çıkacağı varsayım edilen düşüşe rağmen enflasyonun hala çok yüksek bir seviyede kalacağı açık bir halde görülebiliyor. Türkiye açısından en önemli sıkıntılardan birisi de risk priminin yüksekliği. Bu durum Türkiye’nin gereğince yabancı sermaye çekmesine hatta gereksinimi kadar dış borçlanma yapmasına mani oluyor.
KAYNAK