– Nedir Ortak Aksiyon Aygıtı?
İnci Eviner: Ortak Hareket Aygıtı, kendi sanatsal pratiğime diğerlerini davet ederek kendi eğitimci ve sanatçı kimliğimi bir ortada deneyimleyeceğim bir imkân olarak başladı. Bu, birebir vakitte, bir sanatkarın hudutlarını genişlettiği ve sorguladığı ve öğrenmenin, akademi, sanat, siyaset ve hayat ortasında geçen tansiyonları bir etkileşim ortamında yaratıcı süreçlere dönüştürmenin imkânı oldu. Katalizör olarak işleyen dinamik yerler yaratarak aslında sanatın birleştirici gücünü ortaya çıkarmayı amaçladım.
– Neden Hasköy?
İE: Kadir Has Üniversitesi Tasarım Yüksek Lisans Programı’nda verdiğim derslerde, öğrencilerle başlayan performatif araştırma metotlarıyla sanatsal araştırma sürecinde, COVID-19 pandemisi sırasında atölyemin penceresinden izlemek zorunda kaldığım Hasköy, bir araştırma alanı oldu. Niyetimiz, sanatsal atölye çalışmalarını farklı toplumsal kümelerle bir ortaya geleceğimiz, tecrübe ve bilgimizi paylaşabileceğimiz bir ortam yaratmaktı. Akademik araştırma usullerinin ve sayısal metotların dışında kalanı, norm dışı olanı araştırmak bizim için değerliydi. Bu nedenle, sanatın araştırma prosedürlerini benimsedik.
– Öğrencilerle başlayıp semttekileri de kattığınız bir süreç mi oldu?
“Ortak Aksiyon Aygıtı: Hasköy” projesine başlarken ayrıntılı bir arşiv bilgisi kadar bölgede yaşayanlarla kurulacak bağlardan öğrendiğimiz telaffuzları ve yaşanmışlıkları ve kendi deneyimimizi sürece dahil etmek çok manalıydı. Başlangıçta, tüm bu görsel ve işitsel gerecin performatif bir kartografya üzerinde yer almasını planlanladık. Sonra, İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nin “Beyoğlu Senin” çalışmaları kapsamında, üç gün boyunca performans ve atölye çalışmaları olarak, sahnede ve parkta canlı ve bedensel olarak iştirakçilerle birlikte gerçekleşti.
‘BİZ’ OLMAK…
– Şu ortalar tartışılan bir bahis bu, eğitimsizler ve eğitimlilerin ayrışması, birbirine düşman olması. Sanatla bunu aşabildiniz mi? Biz olabildiniz mi?
Türkiye’deki politik ayrışma hepimizi çok rahatsız ediyor. Sanki, siyasi telaffuzların dışında, sanatın imkanlarıyla süreksiz de olsa “biz” olmayı başarabilir miyiz? Bu soru, Ortak Aksiyon Aygıtı: Hasköy’ün temel prensipi oldu. Joseph Beuys’un sorduğu “Bir derslik sanat ortamına dönüşebilir mi” sorusunu da aklımızda tutarak sokağa çıktık. Sanatlar ve disiplinler ortasındaki sonları gevşeterek, günümüz sanatının farklı paylaşım formlarını canlandırarak özgürleştirici bir varoluş imkânı yaratmak istedik. Eğitim ve sergileme ve performans ve küratörlük pratiklerini bünyesine alan ve bu alanlar ortasında sonları genişleten kolektif ve iştirakçi bir sanat formu yaratmak istedik. Dünyayı değiştirmek üzere büyük telaffuzlara bağlanmak yerine sanatın bize verdiği direnme gücünü sevinç ile “biz” olmanın imkânları içinde deneyimledik. Elbette, bu fikirler kimine epeyce romantik ve gerçekdışı gelebilir. Hakikaten, görünüşümüzü ve rahat davranışlarımızı tehlikeli bulanlar da oldu; lakin bunu bile sevinç içinde aşmayı öğrendik.
İnci Eviner
– Kimlerle çalıştınız?
Ortak Hareket Aygıtı: Hasköy takımı, benimle birlikte Barış Arman, Bilge Bal, Doğan Öztayan, Eli Bensusan, Fırat Yusuf Yılmaz, Gizem Kozanoğlu, Gülsen Şenol, Ilgın Hancıoğlu ve Şafak Çatalbaş’tan oluşuyor. Sanatın yaratıcı formlarını bünyemize katarak tekliflerimizi giderek somutlaştırdık.
RİTME VE KELAMA DAYALI…
– Atölye çalışmaları ve performanslardan kısa örnekler verir misiniz?
Augusto Boal’in imge ve forum tiyatrosuna dayanan, ritme ve kelama dayalı deneysel ve deneyimsel bir koro, İstek ve Şikâyetler Korosu; Hasköy’de bir ortaya gelen süreksiz topluluğun süreksiz mitlerini drama formülleriyle uyandırmayı isteyen Öykü Çemberi; John Cage’in “Lecture on Nothing” metnini sanatsal bir usul olarak benimseyen, bir haiku, bir tekerleme ve bir masal formunda Hasköy’e dair üç metin üreten ve bu metinleri sesler, sessizlikler ve herkesin kendisi olarak çoğul bir ritimle performatif bir okumaya dönüştüren Ses[siz l ik]!; Ece Ayhan Çağlar’ın “Mor Külhani” isimli şiirini iştirakçilerin tabir alanlarını açacak biçimde yine yazan kolektif bir performans, Yeşil Külhani; Hasköy tecrübesini bir şiire dönüştüren Eksik Şiir; birçokları tarafından bilinen filozofların suretlerini maskeye dönüştüren ve kimlik değişimini sevinçli bir imkân olarak sunan Filozoflar Doruğu; Hasköy’ün kurgusal, söylemsel, gerçek (ve üstü) haberlerini üreten ve kolektif bir velveleye dönüştüren Yaşayan Gazete: Velvele; feminist bir metot olan dikişi kullanarak, lokal anlatıları, anıları, mitleri, efsaneleri, fantazileri, düşleri ve söylenleri yerden toplayarak kumaştan bir günümüz Hasköy haritasına iştirakçilerle birlikte işleyen ve bu süreksiz topluluğu görünür hale getiren Hasköy Anlatı Atlası; ses, ritim ve hareketi kullanarak hukuk metinlerini bedenselleştirmeyi araştıran, rap müziğin sağladığı ritimle Orman Mevzuatı’nı kullanarak anlık kanunları söyleyen Hakhakhakhak Evrensessel Ritmo-Dans Mevzuatı: Bolbol Arazi!; ritim atölyesi ve Fungistanbul’un performansı.
ÜÇÜNCÜ SEFER GERÇEKLEŞTİ
13. İstanbul Bienali’nde Galata Rum Okulu mezanininde gerçekleştirdiğim Ortak Hareket Aygıtı: Bir Etüt’ten (2013) sonra BAK tarafından davet edildiğimiz Utrecht’te, MaHKU Görsel Sanatlar ve Dizaynda Disiplinlerarası Çalışmalar Yüksek Lisans programından iştirakçi öğrencilerle Ortak Aksiyon Aygıtı’nın ikinci edisyonunu yaptık: Gülesim Geliyor (2017). Aygıt, sonrasında bünyesine yeni hususlar alarak yoluna devam etti ve Hasköy de bu kolektif çalışmanın konusu oldu. 1, 2 ve 3 Temmuz 2022’de, Hasköy Parkı’nda katımcılarla bir arada sevinç içinde biz olmayı aygıt içinde deneyimledik.