İran’da 22 yaşındaki Mahsa Amini isimli genç kızın türban kurallarına uymadığı gerekçesiyle gözaltına alındığı polis merkezinde ölmesi, aslında içten içte gelişen bayan muhalefetinin patlamasına yol açan bir kıvılcım oldu. Amini’nin polis dayağından öldürüldüğüne inanılıyor.
İran’da bayan hareketi toplumsal muhalefetin en dinamik, en tesirli gücü durumunda. Bu türlü olması çok da doğal zira İran rejiminin gerici uygulamalarından en çok onlar ziyan görüyor. İran sokakları bayanların protestolarına, itirazlarına alışkın aslında. İran’da 1905-7 ortası gerçekleşen Meşrutiyet İhtilali ile 1979 İslam Devrimi’nde çok kıymetli rol oynamıştı İran bayanları. Gericilere verilen takviyeye Humeyni idaresinin karşılığı, bayanların oy haklarını, (zihinsel engellerilerinki gibi) kaldırmak olmuştu olağan. Devrimden(!) çabucak sonra, yani Mart 1979’da birebir bayanlar başörtüsüne karşı ayaklanmış lakin artık çok geç kalmışlardı.
Yaşamları tehlikede
Bir kaç gündür, başörtüsüne, başörtüsü yüzünden öldürülen “kız kardeşleri” için tekrar itiraz eden İranlı bayanlar, protestolarıyla ömürlerini riske atıyorlar, bu kesin. Bayan haklarının tanınmaması konusunda son derece baskıcı olan dinci/faşist rejime meydan okuyarak kendi ömürlerini adeta elleriyle teslim ediyorlar katillere. Bu büyük yürek isteyen bir tavır. Bayanların artık dayanma güçlerinin kalmadığının da göstergesi.
Amini’nin vefatıyla başlayan “kadının bedenine”
Başörtüsünü aştı
Ancak gelişmeler başörtüsü protestolarının da ötesine geçti. Başşehir Tahran’da bayanlı erkekli binlerce gösterici ”Hamaney’e Ölüm” sloganlarıyla yürüdüler. Hamaney, ülkedeki, tüm gerici, bayan aksisi uygulamaların bir numaralı sorumlusu. Öfkenin ona yönelmesi tıpkı vakitte rejimin de maksat alındığını gösteriyor. Arap nüfusun tartıda olduğu Bender Abbas’da da gibisi sloganlarla yüzlerce kişi sokaklara döküldü. Polis araçlarının yakıldığı Meşhed kentinde de göstericiler “İslami idare istemiyoruz” sloganları attılar.
Hayat pahalılığın, elektrik kesintilerinin bıktırdığı halk için İslami rejimin bilhassa bireylere ahlak aşılama ismi altında yıllardır baskı uygulaması toplumsal hayatı da çekilmez hale getirdi. Bu da kitlesel öfkeyi gitgide arttırıyor. Ülkedeki orta sınıfın da toplumsal hayattaki en temel insan haklarının kısıtlanmasından duyduğu rahatsızlık da yükseliyor.
İran’ın elbette en doğal hakkı olan, barışçıl maksatlar için kullanacağını tekraren açıkladığı nükleer faaliyetleri yüzünden memleketler arası tecritle karşı karşıya kalmasına gösterilen toplumsal anlayış da tükenmiş görünüyor. Rejimin ambargolar yüzünden sıkıntı durumda olan halka yönelik baskıcı siyasetlerinden vazgeçmemesi sonunu hazırlıyor tahminen de.
Dış güçler etkisi
Ülkedeki kitleselleşmeye başlayan halk hareketine “dış güçler”in sızma ihtimali de elbette var. Fakat olan biteni, nasyonalsosyalistmollagillerin “dış güçlere” bağlama tuhaflığına da düşülmemeli. Emperyalizm bir ülkeye en zayıf yerinden girer, malum. İran’a da çeşitli araçlarıyla, kollarıyla kitle haraketlerini yönlendirmek ya da kendi gayeleri doğrultusunda (Mısır’da olduğu gibi) manipule etmek için girecek ya da zati var olanlarla birleşecek. Bu halk hareketinin niteliğini değiştirmez elbette.
Öncelik gerici rejimin alaşağı edilmesi, bayanların, halkın tümden özgürlüğünü kazanmasıdır. İran’da olan halk hareketidir, bulandırmanın manası yok.
Çok muhakkak ki, Meşrutiyet Devrimi’ni yapan, Şah’ı deviren, İslam Devrimi’ni gerçekleştiren bayanlar artık de başörtüsü aykırılığıyla rejimi yıkacak.
Belki güç ancak asla imkansız değil.