Kabızlık, öteki ismiyle konstipasyon, bağırsak hareketlerinin yavaş olması nedeniyle haftada üç yahut daha az sayıda dışkılama durumuna verilen isimdir.
Dışkılama zahmeti, dışkının tam boşalamaması, ağrılı dışkılama ve şişkinlik üzere olumsuz durumlara yol açan kabızlık, bağırsak bozuklukları ortasında yaygın olarak ortaya çıkmaktadır. Kabızlık bazen tıkayıcı tipte bazen de bağırsak hareketlerinde yavaşlama olarak görülebilmektedir.
Uzun vadeli kabızlık durumlarının altında önemli sıhhat meseleleri yatıyor olabilir. Kabızlıkla birlikte karın ağrısı, kilo kaybı, makattan kan gelmesi üzere belirtileri varsa, kolonoskopi ve laboratuvar testleri ile bu meseleye yol açan neden araştırılmalıdır.
KABIZLIĞIN NEDENLERİ NELERDİR?
Kabızlık (konstipasyon), pek çok nedene bağlı olarak görülebilir. Kişinin hayat üslubunda yaptığı değişiklikler, hareketsizlik, yeteri kadar su içmeme ve seyahat üzere nedenlerle bağırsak hareketlerinde ve dışkılama döngüsünde çeşitli sıkıntılar oluşabilir. Çoğunlukla kabızlığa neden olan durum ortadan kaldırıldığında, bağırsak hareketleri de zaten olağana döner.
Kronik kabızlığın ise daha önemli bir sorun olduğu ve bu durumda kesinlikle doktora gidilmesi gerektiği unutulmamalıdır. Kabızlığın esas nedenleri şu haldedir:
•Beslenme nizamında yapılan değişiklikler
•Yetersiz sıvı alımı
•Yetersiz lif tüketimi
•Süt eserlerinin çok tüketimi
•Dışkıyı uzun mühlet tutma ve erteleme
•Hareketsizlik
•Uzun müddet oturarak çalışma
•Antiasit ilaçların uzun periyodik ve çok kullanımı
•Bazı antidepresan ilaçlar, ağrı kesiciler ve demir hapları
•Hamilelik
•Menstrüasyon (adet döngüsü)
•Yaşlılık (metabolizmadaki yavaşlamaya bağlı olarak)
•Stres, anksiyete, depresyon üzere ruhsal durumlar
Bu nedenlere ek olarak, yeme bozuklukları, sindirim sistemindeki hudut ve kaslarda görülen sorunlar, Parkinson ya da MS (multiple skleroz) üzere nörolojik hastalıklar, kolon kanseri, bağırsaklarda tıkanıklığa neden olan durumlar ya da bağırsak çapında daralma, hipotiroidi, spastik kolon (IBS-irritabl bağırsak sendromu) üzere kimi hastalıklar da kabızlığa neden olabilir.
KABIZLIĞIN BELİRTİLERİ NELERDİR?
Bireylerde tuvalete çıkma sayısı azsa, tuvalet esnasında zorlanma hissi varsa, sert yahut çok küçük dışkı çıkarılıyorsa, tuvaletten sonra bağırsakların büsbütün boşaldığı hissi yoksa ve göbek şişkinliği varsa, bunlar kabızlık semptomları olarak tanımlanır.
Bunun yanı sıra bağırsakları boşaltmak için göbeğe ya da karın bölgesine el ile bastırma, ya da parmak ile yardımcı olma muhtaçlığı hissediliyorsa, bu da kabızlık belirtisi olarak tanımlanabilir.
Ani kabızlığın yanı sıra karın ağrısı yahut kramp hissi varsa, tıpkı vakitte hiçbir biçimde tuvalet yapılamıyor ve gaz çıkarılamıyorsa kesinlikle ve ivedilikle doktora başvurmak gereklidir.
Eğer kabızlık yeni başladıysa ve alınan tedbirler kâfi gelmiyorsa, dışkıda kan varsa, istemsiz ve denemeden kilo kaybı varsa, bağırsak hareketleri şiddetli ağrıya neden oluyorsa, kabızlık iki haftadan uzun sürüyorsa yahut dışkının boyutları, formu ve kıvamında kıymetli ölçüde değiştiyse tekrar doktora başvurmak gereklidir.
Bitmeyen kabızlık için doktora başvurulduğunda, hekim kabızlık nedenini bulmak için kimi testler önerebilir: Bunlar ortasında hormon seviyelerini denetim etmek için kan testleri, makat kaslarını denetim için testler, atıkların bağırsak boyunca nasıl ilerlediğini görmek için testler yahut kolon tıkanıklıklarını denetim etmek için kolonoskopi seçenekleri mevcuttur. Bağırsak hareketleri, dışkının özellikleri, diyet ve başka faktörlerin kaydını tutmak uygun bir tedavi bulmaya yardımcı olabilir.
KABIZLIĞA NEDEN OLAN YİYECEKLER NELERDİR?
Kabızlığa yol açtığı bilinen birtakım yiyecekleri tüketmekten kaçınmak ya da bu yiyecekleri mümkün olduğunca sınırlamak gerekmektedir. Bunlar, aşağıdaki halde sıralanabilir:
-Muz
-Makarna
-Pirinç lapası
-Pilav
-Fazla süt tüketimi
-Fast food yiyecekler
Beslenme sistemine ve hareketli ömür üslubuna dikkat edilmiş olmasına karşın hala kabızlık sorunu yaşanıyorsa, kabızlık tedavisi için doktora başvurmak gerekmektedir.
KABIZLIĞA NE YETERLİ GELİR?
Kabızlığa yol açan en kıymetli nedenler ortasında birinci sırada yanlış beslenme alışkanlıkları gelmektedir. Bu nedenle, öncelikle beslenme programında küçük değişiklikler yapılarak kabızlık oluşumunun önüne geçilebilmektedir. Kabızlık yapan yiyecekleri tüketmekten kaçınıp bağırsak hareketlerini hızlandıran besinleri tercih ederek kabızlığa karşı tedbir alınabilmektedir.
-Bol bol su ve sıvı besinler tüketmelidir
-Daha çok hareket edilmelidir
-Lif yüklü zerzevat, meyve, bakliyat ve tahıllardan oluşan beslenme programı hazırlanmalıdır
-Lokmalar uygunca çiğnendikten sonra yutulmalıdır
-Fazla kafein tüketiminden kaçınılmalıdır
-Fazla süt ve süt eserleri tüketilmemelidir
-Tuvalet tertibi oluşturulması ve tuvalet muhtaçlığı ertelenmemelidir
Uzun periyodik geçmeyen kabızlık durumlarında online hastane randevusu alarak uzmana görünmekte yarar olacaktır.
KABIZLIK NASIL ÖNLENİR?
Elma, üzüm, avokado, erik üzere lifli ve kabızlığa uygun gelen meyveler, kabızlığı önlemektedir. Elmalar diyetinizde lif içeriğini arttırmanın ve kabızlığı hafifletmenin kolay yollarından biridir. Armut lif bakımından güçlü, kabızlığa düzgün gelen bir öteki meyvedir. Orta büyüklükteki bir armutta (yaklaşık 178 gram) yaklaşık 5.5 gram lif vardır. Bu oran günlük önerilen lif alımının % 22’sidir. Kivi de kabızlığa uygun gelen meyvelerdendir.
Kabızlık şikayeti olan şahısların meselesinin çözülmesine yardımcı olabilecek bir başka meyve de incirdir. İncir, lif alımınızı arttırmanın ve sağlıklı bağırsak alışkanlıklarını teşvik etmenin kusursuz bir yoludur. Portakal, greyfurt ve mandalina üzere narenciyeler de kabızlığa uygun gelen, serinletici bir atıştırmalık ve âlâ bir lif kaynağıdır. Bu meyveler kabukta çözünür lif pektini bakımından zengindir. Hakikaten pektin kolonik geçiş müddetini hızlandırarak kabızlık şikayeti olanlara yardımcı olabilir. Turunçgiller bilhassa kabukta çözünür lif pektini bakımından da zengindir. Pektin kolonik geçiş müddetini hızlandırabilir ve kabızlığı azaltabilir.
BEBEKLERDE KABIZLIĞA NE DÜZGÜN GELİR?
Sindirim sistemindeki anatomik meseleler, genetik bağırsak yavaşlığı, gereğinden fazla süt eseri tüketimi, daima katı besin ile beslenme, yahut ruhsal faktörler bebeklerde kabızlığa neden olabilir.
Bebeklerin kabız olduklarında bu durumu söz edememeleri nedeniyle bebeği çok uygun gözlemlemek gerekmektedir. Bebeklerde kabızlık olduğunu anlamak için bebeğin tuvalet alışkanlıkları takip edilmelidir.
Normalde her gün ya da gün çok kakasını yapan bebek 2-3 günde bir tuvalet yapmaya başladıysa, tuvalet yaparken huzursuzlanıyor ya da ağlıyorsa ve çıkan dışkı olağandan daha sert ise bunlar kabızlık semptomları olabilir.
Bebeğe yaptırılacak ılık banyolar, karın bölgesine yumuşak masaj, bebeğin poposuna vazelin üzere kayganlaştırıcı sürmek, idman yaptırmak, beşinci aydan sonra gereğince büyümüş bebeklere lifli meyvelerin suyunu vermek kabızlığı rahatlatabilir. Bebeklere doktora başvurmadan hiçbir koşul altında kabızlık ilacı, laksatif ya da müshil verilmemelidir.
ÇOCUKLARDA KABIZLIĞA NE YETERLİ GELİR?
Çocuklarda, yetişkinlerde olduğu üzere az su tüketmemek, fazla süt eseri tüketmek, ruhsal problemler, gerilim, tuvalete gitmeyi geciktirmek, hormonal dengesizlikler ve lifli yiyeceklerin az tüketimi üzere nedenlerden ötürü kabızlık görülebilir. Çocuklarda kabızlığı geçirmek için yeniden yetişkinlerde kullanılan yollar tercih edilmelidir.
Bunlar ortasında günlük sıvı tüketimini arttırmak, kuru kayısı, incir, erik ve mürdüm eriği üzere kuru meyvelerin, elma, üzüm ve avokado üzere taze lifli meyvelerin, ıspanak, lahana, kızılcık, kereviz, pancar, pırasa, baklagiller üzere bol lifli zerzevat ve besinlerin tüketimine yer vermek en tesirli prosedürler ortasındadır.
Yine zeytin ve zeytinyağı kullanımı kabızlığı önlemek ve uygunlaştırmak için en tesirli formüller ortasındadır. Çocuklara da doktora başvurmadan hiçbir kaide altında kabızlık ilacı, laksatif ya da müshil verilmemelidir.
HAMİLELİKTE KABIZLIĞA NE ÂLÂ GELİR?
Hamilelik periyodunda hem bedenin hem de hormonların değişimi tuvalet alışkanlıklarında da değişikliğe neden olabilir.
Bu değişikliklerle birlikte demir ilaçları kullanımı, sistemsiz yahut yanılgılı beslenme alışkanlıkları, gebelik hormonunun bağırsak hareketlerinde yavaşlamaya sebep olması, günlük hareketlerde azalma, kabızlığa yatkın bünye, yahut kilo alımı kabızlığa neden olabilir.
Yetişkinlerde görülen kabızlık durumunda olduğu üzere günlük sıvı tüketiminin arttırılması, lifli besinlere öncelik ve tartı verilmesi, günlük idman yapılması gebelerde kabızlık problemini rahatlatabilir.