Türkiye’nin ağır diplomatik uğraşları sonucu geçen Temmuz ayında Birleşmiş Milletler (BM) ile koordineli olarak İstanbul’da “Müşterek Uyum Merkezi” kuruldu. Tahıl eserlerinin inançlı transferi buradan takip edilmeye başlandı.
Milli Savunma Bakanı Hulusi Akar’ın ilgili taraflarla yaptığı görüşmeler ve Müşterek Uyum Merkezi’nin ağır çalışmaları sonucu tahıl yüklü birinci gemi, 1 Ağustos’ta Odessa Limanı’ndan yola çıktı.
Ukrayna limanlarından 120 günü kapsayan muahede kapsamında ayrılan birinci gemi olma özelliğini taşıyan Razoni isimli Sierra Leone bayraklı kuru yük gemisi, taşıdığı 26 bin ton mısır ile Lübnan’ın Tripoli Limanı’na gerçek hareket etti.
Razoni’nin hareketinden dört gün sonra Panama bayraklı Navistar İrlanda, Malta bayraklı Rojen, İtalya ve Türk gemisi Polarnet isimli üç gemi yaklaşık 60 bin ton tahıl ile Odessa ve Çernomorsk limanlarından ayrıldı.
Bunların akabinde Mustafa Necati, Star Helena, Glory, Riva Wind, Sacura, Arizona, Ocean Lion, Rahmi Yağcı, Sormovskiy 121 seyrine başlarken, 13 Ağustos prestijiyle ayrılan gemilerin sayısı 17’ye ulaştı. Gemilerin büyük kısmı Tekirdağ, İskenderun ve İzmir üzere Türkiye’deki limanlara ulaştı.
İlk geminin ayrılmasından sonraki iki hafta içinde Ukrayna limanlarından çıkan gemi sayısı 25’e ulaştı, taşınan tahıl ölçüsü 800 bin tonu geçti.
Dünya genelinde besin krizi yaşanmasının önüne geçmek için yapılan çalışmalar sonucunda varılan mutabakat, yalnızca Ukrayna limanlarındaki gemilerin ayrılmasını değil, birebir vakitte İstanbul’da denetimi yapılan gemilerin Ukrayna limanlarına giderek tahıl sevkiyatı yapmasını da kapsıyordu. Bu kapsamda, İstanbul Boğazı’ndan denetimi yapılarak Ukrayna’ya giden birinci gemi Barbados bayraklı Fulmar S oldu. Gemi, 12 bin ton mısırı Çernomorsk Limanı’ndan alarak İzmir’e ulaştırdı.
KRİZİN AŞILMASINDA “LİDER DİPLOMASİSİ” ETKİSİ
Gemilerin tahıl sevkiyatı sürerken, Rusya, 29 Ekim’de Sivastopol’da gerçekleştirilen taarruzlar nedeniyle tahıl teşebbüsünün süreksiz olarak durdurulduğunu BM ve Türkiye’deki makamlara iletti. Bunun üzerine Ukrayna limanlarından gemi çıkışı durduruldu.
Krizin daha da derinleşmesine pürüz olmak için Türkiye harekete geçti. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan mevzuya ait, Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin ve Ukrayna Devlet Lideri Volodimir Zelenskiy ile telefon görüşmeleri gerçekleştirdi.
“Lider diplomasisi” yürüten Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın talimatları doğrultusunda, Ulusal Savunma Bakanı Akar da tahıl koridorunun açık kalmasına yönelik ağır çalışma yürüttü.
Rusya Savunma Bakanı Sergey Şoygu, Ukrayna Savunma Bakanı Aleksi Reznikov ve Ukrayna Altyapı Bakanı Oleksandr Kubrakov ile yakın temas içinde olan Akar, “Görüşmelerinde tahıl teşebbüsünün tüm taraflar için faydalı olduğu, bunun bozulmasının tüm taraflar için meşakkat oluşturacağını” vurguladı.
“KIRMIZI HAT” DİPLOMASİSİ
Tahıl krizinin tahliline yönelik çalışmalar kapsamında, mayıs ayında hayata geçirilen “kırmızı hat” diplomasisi de bu süreçte Bakan Akar’ın talimatı üzerine tekrar aktive edildi.
Milli Savunma Bakanlığı yetkilileri, mutabakatın uzatılmasına yönelik, Ukrayna ve Rusya askeri yetkilileri ile bu sınır üzerinden ağır görüşmeler gerçekleştirdi.
Telefon diplomasisi ve ağır görüşmelerin akabinde Türkiye, Ukrayna, Rusya askeri heyetleri ve BM temsilcileri, tahıl koridorunun temellerinin atıldığı Kalender Kasrı’nda bir ortaya geldi.
Olumlu geçen görüşmelerin akabinde mutabakatın geçerliliğinin dolmasına iki gün kala Cumhurbaşkanı Erdoğan yaptığı açıklamada, “Anlaşmanın 120 gün mühletle uzatılmasına karar verildiğini” kamuoyuna duyurdu.
200’DEN FAZLA GEMİ İNTİKALİNİ TAMAMLADI
Böylelikle devam eden sevkiyat kapsamında, Ukrayna limanlarından dün prestijiyle ayrılan gemi sayısı 501’e ulaştı, sevkiyatı yapılan buğday, mısır, arpa üzere tahıl eserlerinin ölçüsü 12 milyon tonu geçti.
Ukrayna limanlarından tahıl yükü ile ayrılan gemilerden 200’den fazlasının belirlenen limanlara intikali tamamlandı.